30. Жерасты әдісімен қазып алу кезіндегі игерімдік барлаудын негізгі міндеттері.

Жерасты қазып алуы жүйелерін игерімдік барлауы мақсатында екі негізгі тобқа бөлүге болады.

Бірінші тобы – тазартпа қазып алу жұмыстары басталмай тұрып игерудегі қабаттың барша биіктігі бойынша кен шоғырының сипатталуын талап ететін қазып алу жүйелері. Мұндай жүйелер тазартпа блоктарының материалдарын бір ғана қабылдаушы деңгейжиек арқылы іске асырып отырады, сондықтанда оның орны өте мұқият дәлді турде қарасстырылуы қажет. Бұл тобқа жататындар барша камералы жүйелер мен руданы жаппай қопару (жаппай руда қабатын құлату, жартылай қабатты, қабатты құлатулар) жүйелері. Тазартпа қазып алуға дайындауы кезінде руданы тасымалдауы мен шығаруы мақсатында көп тау-кен қазбалар қазылулары тиіс. Сондықтанда осындай блоктарды кескіндеу және дайындау жұмыстардың жобасын жасауына өте сапалы геологиялық негіз қажет болады, демек тазартпа жұмыстары барысында кен денесінің пішіндері жөнінде көзқарастар өзгеретін болса тау-кен қазба жұмыстарын өзгертіп басқа бағытқа салу өте қиын.

Қазып алу жүйелерінің екінші тобы кен денесі морфологиялары жөнінде мәліметтер өзгерген жағдайларда тазартпа жұмыстарының конструкциясын жеңіл турде өзгеруге мүмкіншілік береді. Мұндай тобқа жататын жүйелер – магазиндеу, қат-қабатты алу әдісі, ашылған кеңістікті бекіту ж.б. с.с. жүйелер.

31. Жерасты әдісімен қазып алу кезіндегі игерімдік барлаудын әдістері.

Қазып алу жүйелерінің екінші тобы кен денесі морфологиялары жөнінде мәліметтер өзгерген жағдайларда тазартпа жұмыстарының конструкциясын жеңіл турде өзгеруге мүмкіншілік береді. Мұндай тобқа жататын жүйелер – магазиндеу, қат-қабатты алу әдісі, ашылған кеңістікті бекіту ж.б. с.с. жүйелер.

Қазып алудың осы екі жүйелері бойынша алдынала игерімдік барлауы бұрғылау ұңғылары кейбір жағдайларда тау-кен қазбалар арқылы жузеге асырылады. Жұмыстардың ретіне келсек: қазып алынып жатқан деңгейжиектен төменгі деңгейжиекке белгілі бір арақашықтықта (созылу және құлау бағыттарында) көлбеу жатыстағы үңғылар бұрғыланады. Бұл ұңғылар шамасынша барлау сызықтарында болмаса игерімдік блоктардың (камералардың) шекараларында орнастырылады. Қажет жағдайларда горизонтальді болмаса жоғарыға бағытталған ұңғыларда бұрғыланады. Пайда болған мәліметтер негізгі дайындықтық тау қазбалардың бағыттарын салуға (тасымалдау штректер, орттар, өрлемелер) негіз болады және олар барлаушы функцияларын да атқарады. Осынау мәліметтері бойынша блокты (камераны) қазып алуға арналған техникалық жоба жасалынады.

Ілеспе игерімдік барлау жұмыстары кескіндеу тау-кен қазбалардың жүргізуі мен руданы қопаруға арналған ұңғыларды бұрғылауы мен қатар жүзеге асырылады.

Алдынала игерімдік барлауы кезінде кен денелердің құрылымдық орындары, олардың морфологиялық ерекшеліктері дәлдік етіледі. Ол дәлдіктік тікелей қазып алуға арналған жобаларды жасауға және тау-кен қазба жұмыстарын алдыңғы 2 жылға жоспарлауға мүмкіндік беруге жеткілікті болуы тиіс.

Ілеспе игерімдік барлауы кезінде қазып алудың шұғыл жоспарлауы, сапаны басқаруды және қорларды толығымен аз мөлшерде жоғалтуымен, кемсіздендіруімен қамтамасыз етілуі қажет.

Игерімдік барлаудың әдісін және байқаулар торабы тығыздығын таңдауы кезінде дайындықтық және тазартпа тау-кен қазбаларды жүргізулеріне бас әсерін тигізетін геологиялық мәліметтер негіз болады. Барлау ұңғылар торабының тығыздығы тектондық біркелкі блоктар ұзындығымен анықталады. Игерімдік барлаудың бір міндеті төменгі деңгейжиектегі тектондық біркелкі учаскелердің орның дәлдіктеу. Ұңғыларды орналастыруда блок бойынша ең болмағанда бір кескін пайда болуын қарастыруы қажет.