2 Кесте – Кумулятивтік әдіс бойынша амортизациялық аударымды есептеу

Қызмет ету мерзімі	Амортизация сомасы, тг
1-ші жыл	30000 (90000×5/15)
2-ші жыл	24000 (90000×4/15)
3-ші жыл	18000 (90000×3/15)
4-ші жыл	12000 (90000×2/15)
5-ші жыл	6000 (90000×1/15)

Кулулятивтік санды тез анықтау үшін мына формуланы қолданады:

N × (N + 1)

S = ;

2

мұндағы, S – сандар сомасы, N – божамды қызмет ету ұзақтығы.

Біздің мысалда бұл:

5 × (5+1)

 = 15 (кумулятивтік сан).

2

Ұйымның негізгі құралдарға амортизацияны есептеу әдісі жие қайта қаралып отыруы тиіс. Амортизация әдісін өзгертудің қажеттілігі, мысалы нарықта тиімділігі әрі өнімділігі әлдеқайда жоғары құрылығылардың жаңа түрлерінің шығуына байланысты моральдық тозуға ұшырауына байланысты болуы мүмкін.

6 мысал: Негізгі құралдар объектісінің амортизацияланатын құны 10000 теңге, қызмет ету ұзақтығы 5 жыл, пайдаланудың алғашқы екі жылында амортизация 2 есе жеделдету коэфициентін пайдалана отырып, қалдықты азайтып отыру әдісі арқылы есептелді. Содан соң объектіні пайдаланудың шарттары және одан экономикалық пайданы алу тәртібінің өзгеруіне байланысты амортизацияны есептеудің түзу сызықты әдісіне көшу ұйғарылды.

Пайдаланудың алғашқы екі жылында объектінің амортизациясы 6400 = 4000 (1000  20  2:100) – бірінші жыл үшін және 2400  (10000-4000) × 20  2:100 - екінші жыл үшін болса, соңғы үшінші, төртінші және бесінші жыл үшін амортизация аудырымы 1200 (10000-6400 : 3) теңгені құрайды.

Жаңадан пайдалануға берілген негізгі құралдар бойынша амортизация есептеу келіп түскен айдан кейінгі айдың бірінші күнінен басталады, ал шығып кеткен негізгі құралдар бойынша шыққан айдан кейінгі айдың бірінші күнінен бастап тоқтатылады. Негізгі құралдарды тоқтатып қойып, қайта құру және техникалық қайта жаңарту, сондай-ақ оларды белгіленген тәртіппен тоқтатуға ауыстырған кезде амортизация есептелінбейді. Сонымен қатар амортизация негізгі құралдардың мына түрлеріне есептелмейді: жерге, өнім малдарына, кітахана қорларына, мұражай құндылықтарына, архитекторлық және мәдени ескерткіштерге, жалпыға ортақ пайдаланылатын автокөлік жолдарына.

Активтің амортизациялық құны пайдаланудың барлық мерзімі ішінде толықтай шығындарға апарылған болса, онда активті есептен шығармай, әрі қарай пайдалана беруге болады, бірақ мұндай жағдайда амортизация есептелінбейді.

Негізгі құралдарға ай сайын есептелген амортизациялық аударымдар 2420, 2740 «Негізгі құралдарды тозуы» бөлім шоттарында жүргізіледі. Осы кезде 8400 «Үстеме шығыстар» шоттарына тиісті негізгі және көмекші өндіріс шоттары 8140 «Негізгі құралдар және материалдық емес активтердің тозуы», жалпы және әкімшілік шығындар – 7210 «Әкімшілік шығыстар», сату бойынша шығыстар – 7110 «Өнімдерді сату және қызметтерді көрсету бойынша шығыстар» және т.б., яғни негізгі құралдардың орналасқан жерлеріне байланысты шоттар дебеттеледі.