5.7 Еңбек ақы бойынша резерв есебі

Жұмысшылардың кезекті демалыс уақыты бойынша төлемдерді өндіріс шығындарына тең үлеспен қосу үшін ұйымда резерв жасақталуы мүмкін. Резерв сомасы жұмысшыларға нақты есептелген еңбек ақылары бойынша олардың жылдық жоспарлы демалыс ақыларының еңбек ақының жоспарлы сомасына пайыздық қатынасы арқылы анықталады. Резерв сонымен қатар жылына бір рет көпжылғы еңбегі үшін сыйақыларды төлеуге де жасалады.

Кезекті демалыстарды төлеу және көпжылғы еңбегі үшін жыл сайынғы сыйақылар бойынша резервтердің есебі 3430 «Жұмысшылардың демалыстары бойынша есептелген берешектер» шотында жүргізіледі.

Резерв жасақталған кезде 3430 «Жұмысшылардың демалыстары бойынша есептелген берешектер» шоты кредиттеліп, мына шоттар дебеттеледі:

- 8410 «Еңбек ақыдан аударымдар» - негізгі және көмекші өнідірстегі жұмысшылардың еңбек ақысынан есептелген кезекті демалыс ақылары үшін резерв сомасы;

- 7210 «Жалпы және әкімшілік шығыстар» - әкімшілік-басқару аппараты қызметкерлерінің көп жылғы еңбегі үшін еңбек ақыдан әлеуметтік аударымдарды қоса есептеген резерв сомасы;

- 8410 «Еңбек ақыдан аударымдар» - қызметкерлердің көп жылғы еңбегі үшін еңбек ақыдан әлеуметтік аударымдарды қоса есептеген резерв сомасы.

Кезекті демалыс уақыты мен көпжылғы еңбегі үшін төлемдерді есептегенде 3430 «Жұмысшылардың демалыстары бойынша есептелген берешектер» шоты дебеттеліп, 3350 «Қызметкерлермен еңбек ақы бойынша есеп айырысу» шоты - демалыс уақыты мен көпжылғы еңбегі үшін төлемдер сомасы, 3150 «Әлеуметтік салық» шоты - демалыс уақыты мен көпжылғы еңбегі үшін төлемдерден есептелген бюджетке төленуге тиісті әлеуметтік салық сомасына кредиттеледі.

Жылдық түгендеу кезінде есепті жылдың соңына қалған кезекті демалысқа есептелген резервтің дұрыстығы тексеріледі. Бұл үшін жылдың соңындағы барлық жұмысшылардың пайдаланбаған адам-сағат демалыс санын жоспар бойынша орташа бір күндік еңбек ақыға (әлеуметтік салыққа аударымды ескере отырып) көбейтеді. Егер кезекті демалысқа есептелген резерв сомасы желтоқсан айындағы түгендеуге алынған сомадан асып кететін болса, тиісті өндіріс шығындары шотының дебеті бойынша қызыл жазумен азайтылады, ал егер есептелген резерв сомасы жетіспейтін болса 8410 шотының дебеті және 3340 шотының кредитімен толық есептеу жүргізіледі.

Көпжылғы еңбегі үшін сыйақылар бойынша резервтің қалдығына түгендеу демалыс уақыты үшін есептелген резервті түгендеуге ұқсас жүргізіледі.

5.8 Еңбекке ақы төлеудің синтетикалық есебі

Еңбек ақы бойынша есеп айырысудың есебі пассивтік 681 «Қызметкерлермен еңбек ақы бойынша есеп айырысу» шотында жүргізіледі. Шоттың кредитінде жұмысшыларға есептелген еңбек ақы, сыйақылар, демалыс ақылар, еңбекке жарамсыз парағыбойынша төлемдер және басқа да үстеме ақылар көрсетіледі. Шоттың дебетінде ұсталымдар мен жұмысшыларға төленген сомалар көрсетіледі. Сонымен қызметкерлермен еңбек ақы бойынша есеп айырысу шоты әрбір есепті айдың басында борыштарсыз жұмысшыларға есептелген, бірақ төленбеген, яғни басқа шотта есепке алынған депоненттелген еңбек ақы бойынша берешектерді көрсетеді.

3350 «Қызметкерлермен еңбек ақы бойынша есеп айырысу» шоты кредиті мына шоттардың дебетімен корреспонденцияланады:

- 1310 «Материалдар» бөлімінің шоттары – материалдарды жеткізу бойынша жұмысшыларға және қойма шаруашылығы жұмысшыларына есептелген еңбек ақы;

- 8112 «Өндірістік жұмысшылардың еңбек ақысы», 8110 «Өндірістік жұмысшылардың еңбек ақысы», 8312 «Көмекші өндіріс жұмысшыларының еңбек ақысы», 1620 «Болашақ мерзімдегі басқа да шығындар» - көлік жүргізушілеріне, шеберхана жұмысшыларына, құрылыс машиналары мен механизмдерін басқарушылары мен оған қызмет көрсетушілеріне, құрылыс учаскісі жұмысшыларына есептелген еңбек ақы;

- 8412 «Жұмысшылардың еңбек ақысы» - прораб, мастерлерге және басқа да құрылыс учаскісіндегі сызықтық қызметкерлерге есептелген еңбек ақы;

- 7210 «Жалпы және әкімшілік шығыстар» - басқару аппараты қызметкерлеріне есептелген еңбек ақы;

- «Жұмысшылардың кезекті демалыстарына төлемдер бойынша есеп айырысу» - есепті айға тиісті кезекті демалыс уақыты үшін және көпжылғы еңбегі үшін есептелген төлемдер мен сыйақылар.

3350 «Қызметкерлермен еңбек ақы бойынша есеп айырысу» шотының дебеті төленген төлемдер және еңбек ақыдан ұсталымдар бойынша мына шоттардың кредитімен корреспонденцияланады:

- 1010 «Ұлттық валютамен кассадағы нақты ақша» - жұмысшыларға төленген еңбек ақы сомасы;

- 3390 «Басқа да салықтар мен алымдар және бюджетке төленетін міндетті төлемдер» - жеке табыс салығының сомасы;

- 3120 «Жинақтаушы зейнетақы қоры бойынша есеп айрысулар» - жинақтаушы зейнетақы қорына аударымдар сомасы;

- 3390 «Басқа да кредиторлық борыштар» - атқарушы парақтар бойынша және сот шешімі бойынша, банк несиесі бойынша берешек сомалар;

- 1250 «Жұмысшылардың қысқа мерзімді дебиторлық борыштары» есеп беруге тиісті тұлғаның берешек сомасы.

Қаржылық есептің халықаралық стандарттары бойынша қаржылық есептілікті жасайтын ұйымдар еңбек ақы бойынша есеп айырысу есебін 3350 «Еңбек ақы бойынша қысқа мерзімді берешек» шотында жүргізеді. Есептелген еңбек ақы сомасы 3350 шоттың кредиті және мына шоттардың дебеті бойынша корреспонденцияланып, көрсетіледі:

- 1310 «Шикізаттар мен материалдар» - материалдарды жеткізу бойынша жұмысшыларға және қойма шаруашылығы жұмысшыларына есептелген еңбек ақы;

- 8110 «Негізгі өндіріс», 8210 «Меншікті өндірістің жартылай фабрикаттары», 8310 «Көмекші өндіріс» - көлік жүргізушілеріне, шеберхана жұмысшыларына, құрылыс машиналары мен механизмдерін басқарушылары мен оған қызмет көрсетушілеріне, құрылыс учаскісі жұмысышларына есептелген еңбек ақы;

- 8410 «Үстеме шығыстар» - прораб, мастерлерге және басқа да құрылыс учаскісіндегі сызықтық қызметкерлерге есептелген еңбек ақы;

- 7210 «әкімшілік шығыстар» - басқару аппараты қызметкерлеріне есептелген еңбек ақы;

- 3430 «Қызметкерлерге сыйақылар бойынша қысқа мерзімді бағалау міндеттемелері» - есепті айға тиісті кезекті демалыс уақыты үшін және көпжылғы еңбегі үшін есептелген төлемдер мен сыйақылар.

3350 шоттың дебеті төленген төлемдер және еңбек ақыдан ұсталымдар бойынша мына шоттардың кредитімен корреспонденцияланады:

- 1010 «Кассадағы нақты ақша» - жұмысшыларға төленген еңбек ақы сомасы;

- 3120 «Жеке табыс салығы» - жеке табыс салығының сомасы;

- 3220 «Зейнетақы аударымдары бойынша міндеттемелер» - жинақтаушы зейнетақы қорына аударымдар сомасы;

- 3390 «Басқа да кредиторлық борыштар» - атқарушы парақтар бойынша және сот шешімі, банк несиесі бойынша берешек сомалар;

- 1250 «Жұмысшылардың қысқа мерзімді дебиторлық борыштары» есеп беруге тиісті тұлғаның берешек сомасы.