5 Тарау. Еңбек ақы есебі

1. Жеке құрамның және жұмыс уақытын пайдаланудың есебі

2. Тарифтік жүйе

3. Еңбек ақы төлеуді ұйымдастыру

4. Еңбек ақы нысандары мен жүйелері

5. Еңбек ақы бойынша есеп айырысудың есебі

5.4 Еңбек ақы қорының құрамы мен сипаттамасы

Еңбек және еңбек ақы есебінің негізгі міндеттері болып мыналар саналады:

• жеке құрамның және жұмыс уақытын пайдаланудың есебі;

• жұмысшылардың еңбек өнімділігі есебі;

• еңбек ақы есебі және еңбек ақы қорын пайдалануды бақылау;

• жұмысшылармен еңбек ақы бойынша есеп айырысу есебі.

5.1 Жеке құрамның және жұмыс уақытын пайдаланудың есебі

Өндіріс жұмыстарының орнына байланысты құрылыс ұйымдарында жұмысшалар мыналарға жатады:

• құрылыс-монтаж жұмыстарында қызмет ететін жұмысшыларға (негізгі қызметтер);

• қосалқы өндірістегі жұмысшыларға;

• қызмет көрсетуші және басқа да шаруашылықтағы жұмысшыларға.

Негізгі өндірістегі жұмыс істейтін жұмысшыларға көбінесе ғимараттар мен құрылыс жайлардың, соның ішінде уақытша құрылыс-жайлар мен құрылғылардың құрылысын жүргізуші, жабдықтарды монтаждайтын, ғимараттар мен құрылыс – жайларды күрделі жөндеуден өткізетін, құрылыс-монтаж жұмыстарын жүзеге асыратын құрылыс ұйымы басқармасының аппараттары мен оның құрылымдық бірліктері жатады.

Қосалқы өндіріс жұмысшыларына бетон, ерітінді, темір бетоны, бетон өнімдері, блок, құрылыс тастары мен қиыршықтас өндірісімен айналысатын қосалқы өндірістегі және оның құрылымдық бөлімшелеріндегі сондай-ақ механикалық, жөндеу және басқа да шеберханалардағы жұмысшылар жатады.

Қызмет көрсетуші және басқа да шаруашылықтағы қызметкерлерге тұрғын-үй коммуналдық шаруашылығындағы (жатахана, монша, кір жуатын жердегі және т.б.), көлік ұйымдары мен өндірістік-технологияық жинақтау басқармасындағы жұмысшылар жатады.

Жеке құрамның есебі ұйымның кадрлар бөлімінде мынадай алғашқы құжаттарды қолдану арқылы жүргізіледі: жұмысқа қабылдау жөніндегі бұйрық (ү. № Т-1); басқа жұмысқа ауыстыру жөнідегі бұйрық (тапсырма) (ү. № Т-5); кезекті демалыс беру жөніндегі бұйрық (ү. № Т-6); еңбек келісім шартын тоқтату жөніндегі бұйрық (ү. № Т-8) және т.б. Әрбір жұмысшының есебі жеке карточкада жүргізіледі (ү. № Т-7) және онда жұмысшының білімі, мамандығы (соңғы өзгертулермен), жұмыс орны, табельдік нөмірі көрсетіледі.

Жұмысшылардың тізімдік құрамы негізгі жұмысшылардың санының көрсеткішін білдіреді. Тізімдік құрамға тұрақты жұмыстағы жұмысшылар, сонымен қатар 5 ай мерзімнен кем емес уақытша алынған жұмысшалр жатады.

Жұмысшыларды жұмысқа қабылдау немесе жұмыстан босатудың нәтижесінде болған құрамы санындағы үздіксіз өзгерісітер ай ішінде, тоқсанда немесе жыл ішінде жұмысшылардың тізімдегі орташа санын анықтап отыруды қажет етеді.

Есеп беретін айдағы ұйымның жұмысшылары мен қызметкерлердің орташа саны сол айдағы әрбір күнтізбелік күндеріндегі жұмысшылар мен қызметкерлердің тізімдегі санын қосып, яғни 1-нен 30-на дейін немесе 31-не дейін (ақпан айы үшін 28 және 29-на дейін) мейрам мен қызмет істемейтін, демалыс күндерін қоса алғандағы қосынды санды есепті айдағы күнтізбелік күндерге бөлу арқылы табады. Демалыс пен мейрам күндері, сондай-ақ басқа жұмыс істемейтін күндері алдыңғы жұмыс күніндегі тізімдегі санға теңеліп отырылады.

Жылдың басынан бастап есепті айды қоса алғанда мерзімдегі жұмысшылардың орташа санын анықтау үшін жылдың басынан бастап айлардағы жұмысшылардың орташа санын қосып, жылдың басынан бастап ұйымның жұмыс айларының санына бөлу қажет, яғни 2, 3, 4, 5...12-ге.

Жұмысшылар мен қызметкерлердің жұмыс уақытының белгіленген кестесін сақтап жүруін бақылау, істелген жұмыс уақыты туралы деректер алу, еңбек төлемі бойынша есеп айырысу, еңбек жөнінде статистикалық есеп беру үшін «Жұмыс уақыты есебі мен еңбек ақыны есептеудің табелі» (№ Т-12 ү.) және бригада және учаскі бойынша жұмыс уақыты есебі жүргізу және еңбек ақыны есептеу үшін «Жұмыс уақытын пайдалану есебінің табелі» (№ Т-13 ү. және № Т-13а ү.), «Есеп айырысу табелі» (№ Т-42 ү.) қолданылады. Бұл құжаттарды өкілеттік алған адам бір дана етіп жасайды, тиісінше толтырылғаннан кейін ұйымның есеп бөліміне тапсырылады. Жұмысқа келмеу себептері туралы немесе жұмыс күнін толық істемегені туралы, мерзімінен тыс істелген жұмыс туралы және қалыпты жұмыс жағдайынан басқа да ауытқушылықтар дұрыс толтырылған құжаттардың (жұмысқа жарамсыз парағы, анықтамалар және т.б.) негізінде ғана табельге белілер қойылуы тиіс.