4.5 Қоймадағы материалдық қорлардың есебі

Құрылыс учаскілерінің қойма шаруашылығы тікелей құрылыс орындарында жасақталып, объектінің құрылысы аяқталғаннан кейін жойылады. Сондықтан құрылыс ұйымдарының қоймалары көпшілік жағдайда уақытша сипатқа ие болады. Олар ашық, жабық және жартылай жабық болып бөлінеді.

Жабық қоймаларда қымбат материалдар мен бұйымдар, сонымен қатар атмосфералық шөгуден (осадка) өзінің құрамын өзгертетін цемент, алебастр, жарықтандыратын арматура сияқты материалдар сақталады.

Жартылай жабық қоймаларда атмосфералық шөгу және күннің әсерінен өзінің құрамын өзгертетін рулондық материалдар (толь, рубероид, линолеум), ағаш бұйымдары мен бөлшектер және басқа да материалдар сақталады.

Пайдалану бағытына қарай қоймалар орталық (базистік), объектілік және аралық (тиеп-түсіру) болып бөлінеді.

Орталық немесе базистік қоймалар өндірістік резервтерді (қорларды) сақтау үшін және объектілік қоймаларды толтыру үшін арналған. Олар негізінен құрылыс басқармасы ұйымдастырылған жерде орналасады және тұрақты жабық ғимараттар ретінде өзінің ауласы, кіреберіс темір жолдары мен автокөлік жолдары болады.

Объектілік қоймалар мен сақтау орындары құрылыс объектілеріне тікелей қажетті өндірістік қорларды, құрылғылар мен құрылымдарды, арнай киімдерді аз мөлшерде сақтау үшін арналған және құрылыс объектісіне жақын орналасады.

Аралық қоймалар кіреберіс теміржол желілері болмаған жағдайда теміржол бекеттері мен кеметұрақтарға жақын жерлерге орналастырылады.

Қосалқы шаруашылықтар мен көмекші өндірістердің қоймалары осы шаруашылықтар мен өндіріске қажетті материалдарды, құрылғылар мен құрылымдарды және арнайы киімдерді сақтау үшін ұйымдастырылады.

Құрылыстағы материалдық құндылықтар олардың сақталу орындары бойынша және есеп бөлімінде есепке алынады. Қоймадағы материалдардың қозғалысы мен олардың қалдығының есебін жүргізу үшін, оларды сақтау мен мүмкін болатын өндірімсіз шығындардың алдын алу үшін қойма шаруашылығын ұйымдастырудың нақтылығы және материалдардың дұрыс сақталуы жоғары әсер етеді.

Сақтаудағы әрбір материалдың номенклатуралық нөміріне ұяшық жазылып, материалдың сақталған орнына, ал егер материалдар ашық жерлерде сақталса – бағанаға жапсырылып қойылады. Ұяшықта материалдардың аттары, номенклатуралық нөмірі, маркасы, сорты, көлемі, өлшем бірлігі, материал қорының нормасы көрсетіледі.

Қойма меңгерушісінің немесе қоймашының міндетіне оған берілген материалдық құндылықтардың сақталуын қамтамсыз етумен қатар, нормаланған материалдық құндылықтардың әрбір түрі бойынша нақты қалдықтың қорлардың бекітілген нормаларымен сәйкестігін қамтамасыз ету болып саналады. Қоймадағы материалдардың сорттық есебінің негізінде қоймашы немесе қойма меңгерушісі материалдардың нақты қалдығының қорлар нормасынан ауытқуы туралы, сондай-ақ ұзақ уақыт бойы пайдаланылмаған материалдардың қалдығы жөнінде ақпарат беріп отыруға тиісті.

Қоймадағы материалдық құндылықтардың талдамалық есебі белгіленген түріне сәйкес олардың ішінде сорттары мен маркалары бойынша жүргізіледі. Материалдардың әрбір номенклатуралық нөмірі бойынша бөлек үлгідегі (М-17) карточка ашылады. Бұл карточкада материалдық құндылықтардың аты, мөлшері, көлемі, сорты, номенклатуралық нөмірі, есептеу бағасы көрсетіледі. Бұл карточканы жаңадан кіріске алынған материалға ұйымның есеп бөлімі ашып, одан кейін кіріс ету ордерімен бірге қоймашыға береді.

Материалдардық құндылықтардың сорттық-сандық есебін осы материалдарға жауапты тұлға жүргізеді. Кейбір жағдайда материалдарға жауапты тұлғаның келісімі бойынша қойманың карточкалық есебін жүргізу жұмысы басқа адамға, яғни есепшіге немесе операторға жүктелуі мүмкін.

Материалдардың номенклатуралық түрі аз болатын ұйымның қоймасында бұл карточканың орнына материалдар есебін тиісті түрде жүргізуге арналып жасалған сорттық есеп кітабында жүргізуге болады. Қоймашы белгіленген тәртіп бойынша толтырылған алғашқы құжаттардың (кіріс ету ордері, талаптар мен жүкқағаздары және т.б.) материалдардың кіріске алынуын және есептен шығарылу операцияларын, олардығ іске асырылған күнін қойманың есеп карточкасына жазып және күннің соңындағы материалдық құндылықтардың қалдығын шығарып отыруға тиісті.

Ай соңында ұйымның есеп бөліміне материалдардың толықтай алынғаны немесе алынып болмағанына қарамастан шектеп-алу карталарының барлығы тапсырылуға тиісті. Қоймалық – сорттық карточканың дұрыс жүргізілуін есеп бөлімі бақылып отырады. Есеп бөлімінің қызметкерлері жиі-жиі, (апта сайын, 10 күнде) қоймадағы операцияларды жүргізуге негіз болған алғашқы құжаттардың дұрыс рәсімделуін және қоймалық – сорттық карточканың дұрыс жүргізілуін, сонымен қатар осы карточкалардағы материалдар қалдығының дұрыс анықталуын тексеріп отыруы қажет. Карточкадағы жазылған операциялардың дұрыстығын және оны тексергені жөнінде есеп бөлімінің қызметкері есеп карточкасының тиісті жолына қол қояды.

Қойма меңгерушісінің есеп бөліміне тапсыратын құжаттары қабылдау-өткізу регистріне (ү. М-18) тіркеледі. Материалдарға жауапты тұлғаның келісімі бойынша есеп бөлімінің қызметкері әрбір операцияның дұрыстығын тексергені және құжатты қабылдағаны жөнінде карточкаға қол қояды.

Егер орталық қойма немесе цехтардың, қосалқы шаруашылықтардың не болмаса учаскінің сақтау орындары ұйымның басқармасынан қашық жерде орналасқан жағдайда жүргізілетін операциялардың дұрыс құжатталуы, материалдарға жауап беретін тұлғаның есеп карточкасын дұрыс жүргізілуі орталық есеп бөлімімен тексеріледі. Мұндай жағдайда кіріс және шығыс ету құжаттары белгіленген уақытта регистрлармен бірге есеп бөліміне табыс етілуі керек. Ұйымның орталығынан қашық жерде орналасқан қойма басшысы белгіленген күні есеп бөліміне екі дана етіп материалдардың ай соңындағы ведомостісін немесе тізімін тапсыру керек.

Ведомость құрамында материалдардың өзгерісі (кірісі мен шығысы) бар материалдар бойынша жасалып, онда тек қана материалдардың сандық қалдығы көрсетіледі. Ведомостіге цех, қойма, бөлімше бастығы және ол құжатты толтырушы (жүргізуші) қол қояды. Дұрыстығын тексеріп болғаннан кейін ведомостінің бір данасы жіберілген қателіктер жөніндегі ескертумен қоймаға қайтарылады.

Материалдардың есебін жедел (қалдықтық) әдіспен жүргізген жағдайда қоймалық есеп карточкасымен қатар М-20 үлгідегі қоймадағы материалдар қалдығының есептеу ведомостісі жүргізіледі.

1 кесте

Үлгі №М-20

Ұйым, кәсіпорын __________________________

Қойма (сақтау орны) _______________________