
- •I.Пәннің оқу бағдарламасы – syllabus
- •1.1 Оқытушылар туралы мәліметтер:
- •Пән туралы мәліметтер:
- •Пәннің мақсаты мен міндеттері:
- •Тапсырмалардың тізімі мен түрлері және оларды орындау кестесі:
- •1.7 Әдебиеттер тізімі
- •Білімді бақылау және бағалау.
- •Бақылау түрлері бойынша рейтингтік балдарды бөлу
- •Оқу үрдісінің күнтізбелік кестесі
- •Студенттер білімін бағалау
- •Модуль бойынша бақылау жүргізуге және аралық аттестацияға арналған сұрақтар тізімі
- •Курстың саясаты пен процедурасы
- •Берілетін материалдардың мазмұны
- •Курстың тақырыптық жоспары
- •1 Дәріс. Кіріспе. Геофизика, оның тақырыбы (зерттеу объектісі) және әдістері.
- •2 Дәріс. Магниттік барлау. Магниттік барлаудың физикалық, геологиялық негіздері.
- •Магнитті дипольдің өрісі.
- •Ядролық-прецессиялық (протонды) магнитометрлер.
- •Квантты магнитометрлер.
- •4 Дәріс. Магниттік барлаудың қолданылуы
- •Ауырлық күшінің қалыпты мәні.
- •Ауырлық күші редукциясы.
- •Ауырлық күшінің аномалиясы.
- •5 Дәріс. Таужыныстардың тығыздығы.
- •Гравитациялық барлауда өлшенетін параметрлер.
- •Гравиметриялық түсірулер әдістемесі.
- •Жердегі гравиметриялық түсірулер.
- •6 Дәріс. Гравиметриялық түсірулер мәліметтерін өңдеу.
- •7 Дәріс. Электрлік барлау. Электрлік барлаудың физикалық-геологиялық негіздері.
- •8 Дәріс. Тұрақты ток өрісіне негізделген электрлік барлау әдістері.
- •9 Дәріс. Сейсмикалық барлау.
- •Геологиялық ортада серпінді толқындардың тарауының теориясы негіздері. Серпінділік теориясы негіздері.
- •Серпінді толқындар.
- •Геометриялық сейсмика негіздері.
- •5. Сейсмикалық сәуле ұғымы.
- •10 Дәріс. Сейсмикалық толқындардың типтері.
- •Сейсмикалық орта мен шекаралар.
- •Сейсмикалық барлаудың аппаратурасы және жүргізу әдістемесі. Сейсмикалық барлаудың аппаратурасының жалпы сипаттамасы.
- •Серіппелі толқындар көздері.
- •Жазу мен қайта шығару арналары.
- •Сейсмикалық барлау жұмыстарын ұйымдастыру.
- •Теңіздік және тағы басқа сейсмикалық барлау түрлерін жүргізу әдістемесі.
- •12 Дәріс. Сейсмикалық барлаудың мәліметтерін өңдеу, интерпретациялау. Сейсмикалық барлаудың мәліметтерін өңдеу. Оның мағынасы және нәтижелері.
- •Сейсмикалық барлау мәліметтерін сандық интерпретациялау. Сандық интерпретациялаудың мағынасы мен қорытынды нәтижелері.
- •Белгілі шағылдырушы және сындырушы шекаралар үстіндегі көп қабатты қатқабаттарда толқындардың жылдамдықтарын анықтау.
- •Сейсмикалық барлаудың қолданылатын облыстары.
- •Инженерлік-гидрогеологиялық сейсмикалық барлау.
- •13 Дәріс. Радиометрия ядролық геофизика Ядролық геофизиканың физикалық-химиялық және геологиялық негіздері.
- •Радиоактивтілік туралы жалпы мәліметтер. Табиғи радиоактивтілік.
- •Ядролық-физикалық қасиеттердің жалпы сипаттамасы.
- •Таужыныстар мен орталардың негізгі нейтрондық қасиеттері ретінде олардың нейтрондарды жұту және шашырату қабілеттері саналады. Таужыныстар мен рудалардың радиоактивтілігі.
- •14 Дәріс. Радиометрияның жалпы сипаттамасы.
- •Барлаудың радиометриялық әдістері оларды жүргізу әдістемесі. Түсіру нәтижелерін бейнелеу.
- •2. 3 Зертханалық жұмыстар жоспары.
- •2.4 Оқытушы жетекшілігімен студенттердің өздік жұмысы (соөн) шеңберіндегі сабақтар жоспары
- •3. Тапсырма. Дұрыс геометриялық пішінді магниттелген денелерге арналған тура есепті шешу.
- •10. Тапсырма. Таужыныстарда серпінді толқындардың тарау жылдамдықтары.
- •13. Тапсырма. Ядролық геофизиканың аппаратурасы мен әдістері..
- •14. Тапсырма. Үңгілердің қабырғаларын және таужыныстар үлгілерін радиометриялық зерттеу.
- •15. Тапсырма. Гамма-түсірулермен шешілетін міндеттер.
- •Дұрыс жауаптар кодтары
- •2.7 Өткен материалдар бойынша емтихандық сұрақтар тізімі
- •2.8 Глоссарий
Ауырлық күшінің қалыпты мәні.
Ауырлық күшінің қалыпты мәні (γ0) деп Жерді тығыздығы бірдей қабаттардың жиынтығы деп алғандағы оның айналуы және тартуымен түсіндірілетін ауырлық күшін айтады.
Клеро Жерді сфероид деп алып, ауырлық күшінің қалыпты мәнін есептеудің жуықталған формуласын шығарды:
,
(6.5)
мұндағы gэ - экватордағы ауырлық күші; φ – бақылау (өлшеу) пунктінің географиялық ендігі; β – сфероидтың қысылуы және айналуының бұрыштық жылдамдығына байланысты коэффициент.
Жер геоид болғандықтан, оның бетінің ауырлық күші мәні келесі формуламен есептеледі:
,
(6.6)
мұндағы φ и λ – бақылау нүктесінің географиялық ендігі мен бойлығы, gэ – экватордағы орташа ауырлық күші.
β, β1 және β2 коэффициенттері Жердің пішініне, айналуының бұрыштық жылдамдығына, массалардың орналасуына байланысты. Олар көптеген тәжірибелік өлшеулер арқылы анықталады. Қазіргі кезде β = 0,005302, β1 = 0, 000007, β2 = 0 және gэ=978,013 Гал-ға тең формула қолданылады.
шамасын жер бетінің кез-келген нүктесі үшін анықтауға арналған арнайы кестелер жасалады. Белгілі бір нүктеде gн мәнін өлшеу арқылы тауып, сол нүкте үшін γ0 мәні арнайы кестеден алынады. gн - γ0 айырмасы арқылы бақылау нүктесіндегі ауырлық күшінің аномалиясы (gа) мәні анықталады.
Ауырлық күші редукциясы.
Өлшеулер
кезінде алынған ауырлық күші шамаларына
түзетулер (редукция)
енгізіледі. Түзетулердің енгізілу
себебі: егер қалыпты шама геоид бетіне
тән болса, өлшенген шама жердің табиғи
бетіне байланысты. Осы айырмашылықты
жою үшін жердің түрлі беттерінде өлшенген
шамаларды бір деңгейге – геоид деңгейіне
келтіреді. Бұл
операция өлшеу нүктелерінің биіктігі,
аралық қабаттың тартуы және рельеф үшін
түзетулер енгізу арқылы орындалады.
Түзетулер редукциялар деп атайды.
Олардың негізгілері: а) биіктік
үшін түзету
– өлшенген шаманы gн
мұхит
(геоид) деңгейіне келтіру мақсатында
биіктік үшін түзету Δg1
енгізеді.
Бұл түзетуді «бос ауа» үшін немесе Фай
түзетуі деп атайды және
,
мұндағы
,
миллиГал, H (теңіз деңгейімен салыстырғанда
бақылау нүктесінің биіктігі), метр,
формуласымен есептеледі. Егер, нүкте
геоид деңгейінен жоғары орналасса,
түзету мәні оған қосылады, егер төмен
орналасса алынады; б) аралық
қабаттың тартуына түзету –
бұл түзетудің Δg2
мәнін
табу үшін нүкте биіктігі мен теңіз
деңгейі арасындағы аралық қабаттың
тарту әсерін есептейді. Ол үшін жалпақ
параллель
пластинаның
тарту формуласы:
,
мұндағы H
– бақылау (өлшеу) нүктесінің абсолюттік
биіктігі, м,
-
аралық қабаттың орташа тығыздығы, г/см3,
қолданылады. в) рельеф
үшін (топографиялық) түзету
– таулы аудандардағы түсірулерде өлшеу
нүктесіндегі мәнге оны қоршайтын
жергілікті рельефтің әсері үшін түзету
(топографиялық түзету) Δg3
енгізу
қажеттігі пайда болады. Δg3
есептеудің
түрлі тәсілдері бар. Рельефтің әсері
бақыланған шаманы тек азайтатын
болғандықтан, оның мәні қосу арқылы
енгізіледі.
Биіктік үшін түзету мен аралық қабаттың тартуына түзетудің сомасы Буге редукциясы, ал егер түзету тек биіктік үшін енгізілсе, Фай редукциясы деп аталады.