1 Вариант

1.Гендік мутациялар, жіктелуі, алғашқы патологиялық эффектердің варианттары.

Репарация механизмімен жөнделмеген гендердің химиялық құрылымының өзгерісі гендік мутация д.а. Гендік мутация 3 категорияға жіктеледі:

1) Бір негіздің екінші негізге алмасуы(барлық генді мутацияның 20% -і.)

2)Рамкадан жылжуды санау(нуклеотидтер санының өзгеруі)

3) Инверсия(гендегі нуклеотидтердің орналасуының өзгеруі) Алғашқы патологиялық эффектісі-генді мутация нәтижесінде п.б. Жасушада ұлпада және мүшелерде биохимиялық каскад бұзылысы жүреді.

Алғашқы патологиялық эффекттің 4 варианты бар :

1) Ген белсенділігінің күшті болуына байланысты артық өнімдер түзіледі

2) Аномальді ақуыздардың түзілуі –осы ақуыз қызмет ететін жердегі жасушаларда және мүшелерде бұзылыстар болады.

3) Алғашқы өнімдердің болмауы ақуыздардың болмауына байланысты биохимиялық реакция жүрмейді, яғни токсинді өнімдер түзіледі

4) Қалыпты алғашқы өнімдер санының мөлшері аз түзіледі.(талассемия)

2.Микроцитогенетикалық синдромдар (Прадера-Вилли синдромы,Энгельман синдромы) клиникалық.Көрінісі,диагностикасы.

Микроцитогенетикалық синдромдар

• Бұл топқа хромосомалық бөліктердегі аз дупликация немесе делецияға байланысты синдромдар жатады.

• Көріну жиілігі-1:50000-100000

• Клиникалық көріну-делеция мен дупликацияның ұзындығына немесе ата-ананың хромосомасына байланысты.Ол екі синдромды зерттеу кезінде ашылады.

Прадера-Вилли синдромы

Ауру алғаш рет 1956ж сипатталған.Оның даму себебі әкесінің 15 хромосомасының q11-13 аймағындағы гендердің активсізденуі. Аурудың дамуының 3 тетігі(механизмі)белгілі:

• Әкесінің 15 хромосомасының 15q11-13 сигментінің делециясы.

• 15 хромосомасының аналық дисомиясы.

• 15 хромосоманың импринтингтік учаскесінің құрылымының өзгеруі.

Аурудың алғашқы белгілері туыла сала байқалады.Олардың негізгілері-бұлшықет гипотониясы,еме алмауы,салмағының кем болуы.Денесінің және аяқ-қолының майлануы,гипогонадизм(жыныс бездерінің дұрыс дамымауы),ойлау қабілеті төмендейді,аяқ-қол саусақтары кішкентай. Бұл синдромды анықтау үшін молекулалық-генетикалық және цитогенетикалық қолданылады

Энгельман синдромы

Бұл ауруды 1965ж Энгельман сипаттаған.Аурудың этиологиялық факторлары болып 15 хромосоманың бірі ата-аналық дисомиясы және 15 q11-q13 учаскесіндегі хромосомалық аномалиялар саналады. Бұл ауруда бір ата-аналық дисомия әкесінікі,құрылымдық өзгерістер ана хромосомасында болады.

Ауру айқын байқалатын олигофрения және сөйлей алмаумен сипатталатын психомоторлық дамудың кешігуі күйінде байқалады. Аурулар кеш жүре бастайды және жүруі ерекше болады.Аурудың негізгі көрінісі бет әлпеті ерекше себепсіз күлуі саналады,сондықтан оны кейде «бақытты қуыршақ бейнесіндегі синдром»д.а.Бұл синдромды анықтау үшін молекулалық-генетикалық және цитогенетикалық қолданылады.

2 Вариант

1.Гендік аурулар.Гендік ауруларды сипттау ерекшеліктері(клиникалық көрініс ерекшеліктері,генетикалық гетерогенділік,өмір сүру ұзақтығының қысқаруы)

Гендік аурулардың сандық деңгейі айтарлықтай жеткілңкті(1996жылда3500дейін)

Гендік аурулардың негізі болып мутациялар саналады.Адамда генді мутациялардың келесі себептері сипатталған:миссенс,нонсенс,санаудың рамкадан тыс жылжуы,делеция,тігілу,сплайсингтің бұзылыуы,үшнуклеотидтік қайталанулар санының өзгеруі.Бір генді аурудың өзі бірнеше мутациялар түрлерімен анықталуы мүмкін.Мысалы,муковисцидоздың туындауы делеция,сплайсингтің бұзылуы,санаудың рамкадан тыс жылжуы,миссенс және нонсенс-эффектілер нәтижесінде мүмкін.Гендегі өзгерістердің 35нұсқасы белгілі.Оор фенотиптік ұқсас көрініс-мылқаудың туа біткен түріне әкеледі.Бұл құбылыс тұқымқуалайтын аурулардың генетикалық гетерогенділігі д.а.

Генді ауруларға тән белгілер:

1. Клиникалық көріністерінің ерекшеліктері:

   • Генді аурулардың көп түрде таралуы

   • Патологиялық процесске көптеген ұлпалар және мүшелер ұшырайды.(колагеноздар)

2. Генетикалық гетерогенділік-генді аурулардың көрінуіне байланысты болады.

• Әртүрлі локустағы мутациямен

• Бір локустағы әртүрлі мутациямен(туа біткен мылқаулық 35 варианты көрінеді)

3. Генді аурулардың жасына байланысты көрінуі

• 25%-эмбриогенездің ерте этаптарында дамиды.

• 45% жынысты қабілеті біткенге дейін

• 20% жас кезеңде

• 10% егде кезеңде

4. Өмір сүру ұзақтығының қысқаруы

Генді ауру пайда болуынан кейін ауру ағынының ауыр түрде өтуі және көріну жиілігінің қарқындауы жүреді,ол өмір сүру ұзақтығының қысқаруына алып келеді.

2.Жыныс хромосомасы бойынша полисомия.Клайнфельтер синдромы.

Ағзалардың хромосома санының ауытқуы жасушаның дұрыс бөлінбеуінің не әртүрлі мутагендік факторлардың әсерінен жасуша бөлінуінде хромосомалардың бір-бірінен ажыраспауының салдарынан болады.Бұл хромосома санының еселеніп өсуіне (полисомия-3п, 4п, 5п т.с.с.) не қалыпты кариотиптің бір немесе бірнеше хромосомаға көбейіп не кемуіне алып келеді (анеуплоидия)-моносомия 2п-1; трисомия-2п+1.Клайнфельтер синдромы(47, ХХУ) ер адамдарда кездеседі және ол қосымша Х жыныс хромосомасының болуымен сипатталады.(ХХУ, ХХХ, т.с.с) оның орташа жиілігі 1:500 тең.

Бұл синдромның негізгі сипаты: бойы өте ұзын,иықтары тар,бөкселері кең,бұлшықеттері нашар дамыған,астеник немесе әтек (пішілген адам ) типтес болып келеді.Беттерінде және қолтықтарында мардымсыз,өте сирек түктері болады,ал қасағаның түктері әйелдерге ұқсас болады;олардың шәует жолдары семіп (атрофия) қалған,сперматогенез бұзылып бедеу болып келеді,ақыл-естері кемістеу,өте сенгіш,көңіл-күйі тез өзгергіш,қызбалау болады.

Клайнфельтер синдромымен ауырған адамдардың дерматоглификациясы өзгерген-қол саусақтарының өрнегінде доғалар жиі кездесіп,қырлар-саны азаяды.