2. Осы аумақтағы мекемелер іс-эрекетін ұйымдастыруға байланысты шығыстарды қалыптастыру

Республикалық бюджеттің «Мәдениет, спорт, туризм және ақпарат кеңістігі» атты функционалдық топта белгіленген шы-ғыстар Бюджеттік кодекске сәйкес келесі бағыттар бойынша қарастырылған:

• қазақ ұлттық және басқа ұлттық мәдениеттерін жаңғырту, сақтау, дамыту және өрістету;

• республикалық маңызы бар театр мен музыка көркемөнер-лерін қолдау;

• мәдениет және мемлекеттік жастар саясаты саласындағы әлеуметті маңыздылық шараларды өткізу;

• республикалық маңызы бар тарихи-мәдениеттік атамүраны сақтауын қамтамасыз ету;

• республикалық деңгейде ұлттық және жаппай спорт түр-лерін дамытуды қолдау;

• жоғары жетістіктегі спортты дамыту;

• республиканың ұлттық құрама командалар мүшелерінің халықаралық спорт жарыстарына дайындау мен соларға қатысу;

• республика және оның туристік мүмкіншіліктері жөнінде ақпарат дайындау және оларды халықаралық туристік нарықта өрістету;

• республикалық маңыздағы архив қорының сақтауын қам-тамасыз ету;

• республикалық кітапханалардың қызметтенуі;

• бұқаралық ақпарат құралдары арқылы республикалық дең-гейде мемлекеттік ақпараттық саясатты жүргізу;

• мемлекеттік тіл мен Қазақстан халықтарының басқа да тіл-дерін дамыту.

Облыс, астана, аудан, қала деңгейлері бойынша бюджет-тер шығыстарының сәйкестік бағыттары қарастырылған. Бюд-жет шығыстарын белгілейтін әдістер анықтау үшін мынадай шарты сақтау қажет — бұл салада іс-әрекет емес, нақты меке-ме қаржыландырылады. Ал бюджеттік құралдар іс-әрекеттің коммерциялық формасына бағдарланған мекемелерге емес меке-мелерге бөлінеді, бірақ ондай мекемелер шаруашылық жүргізуде нарықтық элементтерді пайдаланулары мүмкін.

Бюджеттік қаржыландырудың қажетті көлемін анықтау үшін бюджеттік жіктелуте сәйкес экономикалық ерекшеліктер бойынша есептемелер пайдаланады. Әрбір ерекшеліктер бойы есептеудің бөлек әдістемесі қолданылады, себебі әрбір мекеме өзінің іс-әрекет сипаты бойынша айрықша. Сондықтан, қаржыландыру жоспарын жасауда өткен жылдарғы нақты атқарылған және жос-парлап отырған жылға бөлінген бюджет құралдарының көлемі есепке алынады.

Әдебиеттер:

1. ҚР Бюджет кодексі

2. ҚР «Республикалық бюджет туралы» Заңы.

3. Қаржы. Оқулық. Ильясов Қ.Қ., Құлпыбаев Б.С. Алматы: 2006 ж.

4. Мемлекеттік бюджет. Оқулық. Өтебаев Б.С. Алматы 2006 ж.

21-тақырып Өнеркәсіп, құрылыс және жер қойнауын пайдалануға арналған бюджет шығыстары

1. Өнеркәсіп, қурылыс және жер қойнауын пайдалануға арналғаи шығыстарды қалыптастыру және оларды қаржыландырудағы бюджеттің рөлі

2 Аумақтағы инвестициялық жобалар мен оларды бюджет арқылы қаржыландыру механизмдері

Әрбір елдің экономикасы мемлекеттік қолдаусыз болуы мүм-кін емес, себебі қоғамның белгілі бір мүқтаждары тек мемле-кет арқылы қаржыландырылады. Мұндай мемлекеттік қолдау экономиканың шикізат емес бағыттағы бәсекеге қабілетті және экспортқа бағдарланған тауарлар мен қызмет өндіруші салаларына бюджеттік ақша қаражаттарын бөлу арқылы іске асырылады.

Қазақстан Республикасының өнеркәсіп, құрылыс және жер қойнауын пайдалану саласындағы бюджеттік саясаты қазіргі кезеңде минералды-шикізат ресурстарын пайдалануының тиім-ділігін жоғарлату мақсатпен оларды мемлекеттік басқару жүйесін жетілдіруге бағытталады. Осы бюджеттік бағдарламаны іске асыру нәтижесінде тұрақты экономикалық өсуді қамтамасыз ету мен халық түрмысының сапасын жақсартуына әсер етуі тиіс.

Аталған саланы қаржыландырудағы бюджеттің рөлі, бірінші-ден, жоғары технологиялық жасауларды және оларды өндіріске енгізуді қамтамасыз ететін ғылым, техника және технология

бағыттарын дамытуға жәрдем берушілікцен, екіншіден, жоғары біліктілікті ғылыми және инженерлік кадрларды даярлауға жәрдем берушілікпен тұжырымдалады. Сонымен қоса, бюджеттің рөлі өнеркәсіп, құрылыс және жер қойнауын пайдалануының даму аумағындағы әр түрлі мемлекеттік бағдарламалар қарастырған шараларды қаржыландыруда маңызды.

Қазіргі кезеңде іске асырылып жатқан 2003-2015 жж. Қазақстан Республикасының Индустриалды-инновациялық стратегиясы экономиканың салаларын әртараптандыру арқылы елдің тұрақты даму жетістігіне бағытталған. Экономика салаларын диверсифи-кациялау оның шикізаттық бағыттылығынан бәсекеге қабілетті және экспортқа бағдарланған тауарлар мен қызмет өндіруге ауы-суына себепші болады.

Осы Стратегияда қойылған мақсаттарды шешу үшін бюд-жет шығындары бағытының маңызды бірі болып және базалық, бәсекеге қабілетті экономика салаларын анықтауға қажеті мар-кетингтік зерттеу жургізу табылады. Мұндай салаларды анықтау мақсаты - олардың айналасында ғылыми-өндірістік жүйе мен тиімді инновациялық инфрақұрылым жасау және дамыту. Осыған байланысты республикада пилоттық кластерлер анықталуы бас-талды.

Бюджеттік кодексте өнеркәсіп, құрылыс және жер қойнауын пайдалануға арналған құралдарды бөлу бағыттары республикалық және жергілікті бюджеттерде солардың атқаратын функцияла-ры мен тағайындамалары бойынша белгіленген. Мысалы, ақша қаражаттары республикалық бюджетте өнеркәсіп, жер қойнауын пайдалану, сәулет, қала құрылысы және құрылыс іс-әрекеттеріне бөлінуі қарастырылған. Сонымен бірге бюджет құралдары арқылы мыналар қаржыландырылады:

• мемлекеттік өнеркәсіптік саясатты іске асыру;

• жанармай-энергетика кешенін дамыту;

• энергия жинақтау аумағындағы мемлекеттік саясатты іске асыру;

• жер қойнауы мен оны пайдалану және сейсмологиялық ақпарат мониторингі;

• мемлекеттік геологиялық зерттеу;

• геологиялық ақпараты қалыптастыру;

• рудниктер мен шахталарды жабу мен жою, техногендік қалдықтарды қабырлау;

• республикалық мемлекеттік қала құрылыс кадастрін жүр-гізу;

• құрылыс стандарттары мен нормаларды жасау және алу. Облыс, астана, республикалық маңызы бар қала бюджеттерін-

де сәулет, қала құрылыс және құрылыс іс-әрекеттеріне арналған республикалық бюджеттен қаржыландырылатынан басқа шығын-дар қарастырылған.