Excel-дің статистикалық қызметтері.Эксперттік бағалаудың әдістері.

Жұмыстың мақсаты: Тауарға деген қажеттілік деңгейін Excel-дің статистикалық функциялары арқылы болжап үйрену,сонымен қатар өндіріс өнімділігіне әсер ететін түрлі факторлардың әсер ету деңгейін анықтау.

Тапсырмалар:

1.Тауарға деген сұраныстың деңгейін анықтау.

2.Эксперттік бағалау әдісі.

№1 Тапсырма. Өткен кезеңдегі мәліметтерге сүйене отырып,тауар сұранысына болжам жасау.

2002,2003 және 2004 жылдарға арналған сатып алынған тауар саны белгілі деп есептеледі.2005 жылға арналған сатып алынатын тауар көлеміне болжам жасау қажет.

Тапсырма 2 әдіспен шешіледі:

1. алгоритмдік, яғни қадамдар бойынша;

2. функционалдық,Тенденция және Өсу қызметтері арқылы.

ТЕНДЕНЦИЯ функциясы берілген мәліметтерді түзу бойынша,алӨСУ функциясы –экспоненциалдықисық бойынша аппроксимирлейді. Алгоритмдік және функционалдық әдістермен болжамданатын барлық мәліметтерді графикте көрсетіңіз:

Жұмыстың орындалуы:

1. MSExcel-де келесідей етіп кесте сызып,өз тобыңыздың номерімен Прогноз деген атаумен папкаға сақтаңыз.

2. Кестені форматтаңыз: кестенің жоғарғы жағына Жирный шрифт таңдаңыз, ортасына қарай реттеңіз, фонның түсін ашық жасыл түсті етіп таңдаңыз, және барлық шектерін таңдаңыз.

3. Кестеге тауарлардың сатып алынуы туралы берілген мәліметтерді енгізіңіз (10 атаудан кем емес) 2002, 2003 и 2004жж арналған.

4. Коэффициенттерді анықтаңыз:

К1=(2003-2002)/2002;

К2=(2004-2003)/2003.

5. Орташа коэффициентті анықтаңыз:

К=(К1 + К2)/2

6. 2005жылға арналған болжамды есептеңіз:

П=2004+2004*К

7. Сатып алынатын тауардың көлемі туралы болжамды функционалды әдіспен есептеңіз.Тенденция және Өсу фнкцияларын мастер арқылы шақыртыңыз. (Статистикалық категория).

ТЕНДЕНЦИЯ (ВХ:ВХ;;4),

Өсу (ВХ:ВХ;;4), бұл жердегі ВХ:ВХ – берілген мәліметтердің диапазоны.

8. Алгоритмдікжәне функционалдықәдістермен болжамданатын мәліметтерді графикте көрсетіңіз. Графикдепаталатын диаграмманың түрін қолданыңыз, түрі . Диаграммаға – Тауар сұранысының болжамы деген тақырыпша қойыңыз, Х осі – Тауар, Y осі – Болжам.

9. Диаграмма келесідей түрде болуы керек:

10. Алынған нәтижелерге сараптама жүргізіңіз.

№2 Тапсырма. Таңдау әдісін қолдана отырып, өндірістің өнімділігіне әсер етуші факторлардың әсер ету деңгейін анықтау.

Өндіріс өнімділігі бойынша жоспарды жасау барысында (әсіресе,еңбек өнімділігін жоғарылатуда) өндірістің өнімділігіне әсер етуші факторлардың әсер ету деңгейін анықтау мәселесі туындайды.

Мұндац мәселелердің шешімін табу үшін Эксперттік бағалау әдісін қолдану ұсынылады.Бұл әдіс арнайы бір математикалық жолмен теңдеулер арқылы көрсетуге келмейтін есептерді шешуде қоланылады.Мұндай есептер құрылымы жоқ деп аталады. Біздің жағдайда эксперттік бағалау әдісі қолданылады,мағынасы ары қарай түсіндіріледі.

Мысалы,еңбек өнімділігінің өсуіне әсер ететін факторлардың әсер ету деңгейін бағалау қажет болсын :

1) қызметкерлердің кәсіби біліктілігінің деңгейі;

2) технологиялық тәртіптің сақталуы;

3) материалдық ынталандырудың эффективтілігі;

4) ұйымның бәсекелестігінің эффективтілігі;

5) технологиялық қамсыздандыру.

Еңбек өнімділігінің өсуіне әсер ететін факторлардың деңгейін бағалайтын, эксперттер ретінде келесідей арнайы кәсіпорындар жұмыс істейді:

1) басинженер;

2) бас экономист;

3) ОТжЗ бастығы;

4) цехтардың бірінің басшысы.

Эксперттердің санын мынадай етіп белгілейміз:m (m = 4).

Бағаланатын факторлардың саны - n (n = 5).

Жұмыстың орындалуы:

1. MSExcel-де келесідей етіп кесте сызып, Таңдау әдісі деген атаумен папкаға сақтаңыз

Мысалы,бұл жағдайда бірінші эксперт (бас инженер) еңбек өнімділігінің өсуіне технологиялық тәртіптің сақталуы көп әер етеді деуі мүмкін, маңыздылығы бойынша келесісі- өызметкерлердің кәсіби біліктілігі, және т.б.

2. Кестені үлгі бойынша форматтаңыздар: A1:F1 және B2:F2 ұяшықтары үшін біріктіруді белгілеңіз, кестенің тақырыпшасын центріне әкеліңіз және оған полужирный шрифтімен 12-ші көлемді қолданыңыз. A3:F3 ұяшықтарын вертикальді етіп центрге әкеліңіз.

3. Бұл беткеИсходная матрица деген ат қойыңыз.

4. Ары қарай формула бойынша:

A_ji= n - x_ji, где j = 1...m; i = 1...n.

Мысалы, A₁₂ = 5-x₁₂ = 5-1= 4. Ол үшін:

• Жаңа бетке көшіп,Преобразованиедеген атау беріңіз.

• Берілген матрицаны жаңа бетке әкеліп көшіріңіз.

• Жоғарыда көрсетілген формула бойынша ауыстырып қойыңыз. Нәтижесінде келесідей матрица пайда болуы керек:

5. Кестеге келесідей мәліметтерді қосыңыз:

6. Әр фактор бойынша ауыстырылған бағаның сомасын табыңыз:

_m

С_i =  A_ji

_j=1

7. Барлық С бағасының сомасын формула бойынша табыңыз:

_n

С =  С_i.

_i=1

8. Факторлардың салмағын Vi формула бойынша:

Vi = Ci/C

9. Алынған мәліметтердің келесі көрсетілген мәліметтермен сәйкес келетіндігіне көз жеткізіңіз:

Эксперттердің ойынша , ең маңызды фактор болып салмағы ең ауыры саналады.Мына жағдайда ол- қызметкерлердің кәсіби біліктілігінің деңгейі. Маңыздылығы бойынша келесі фактор болып салмағының ауырлығы бойынша келесі тұрғаны саналады. Берілген жағдайда, бұл-технологиялық тәртіптің сақталуы,және т.б.Сонымен қатар,эксперттердің пікірлерінің қаншалықты келісілген болғанын тексеру қажет. Егер эксперттердің пікірлерінде өте үлкен келіспеушіліктер байқалса,таңдауды қайта өткізу керек.

Эксперттердің пікірлерінің келісілу деңгейін анықтау үшін конкординация коэффициенті деп аталатын көлем қолданылады W. Конкордация коэффициентін W есептейік.

10. Исходная матрицабетіне көшіп,келесі мәліметтерді енгізіңіз:

11. Эксперттер көрсеткен әр фактор бойынша бағалардың сомасын табыңыз:

_m

S_i =  x_ji

_j=1

12. А көмекші көлемін формула бойынша табыңыз:

A = m(n+1)/2

13. Ri айырмашылығын формула бойынша табыңыз:

Ri = Si - A

14. Айырмашылығының квадраттарының сомасын табыңыз:

_{n 2}

S = Ri

_i=1

СУММКВ математикалық функциясын қолданыңыз.

15. Формула бойынша конкордациякоэффициентінW табыңыз:

12S

W = --------------------

m² n(n²-1)

16. Келесідей нәтижелердің шыққандығына көз жеткізіңіз:

17. Келісілгендік деңгейінің талдамасын келесідей етіп орындаңыз . Конкордациякоэффициенті W 0-ден 1-ге дейін өзгереді, оның 1-ге деген теңдігі, барлық эксперттердің Х сипаттамасы бойынша бірдей баға бергендігін көрсетеді,ал 0-ге деген теңдігі,эксперттер пікірлерінің арасындағы байланыстың жоқтығын көрсетеді. W > 0,5 болған жағдайда эксперттердің келісімділік деңгейін жеткілікті деп есептеуге болады. W < 0,5 болса эксперт бағалауларын қайта жүргізуге тура келеді. Берілген мысалда W = 0,7375 , яғни, бағалауды қайта жүргізу қажеттілігі жоқ.

№3 тапсырма.

Берілген бағалар матрицасы ретінде төменде көрсетілген нұсқалардың бірін таңдаңыз. 4-ші эксперттің бағалау мәнін өзіңіз қойып шығыңыз. Есепті таңдау әдісін қолдана отырып шешіңіз.

Егер есепті шешу нәтижесінде конкординация коэффициенті W> 0,5 болса, онда есеп шешілген деп есептеуге болады, ал егер W< 0,5 болса, онда бұл, эксперттік бағалауды нақтылау қажеттілігін білдіреді. Бұл жағдайда 4-ші эксперттің бағалау мәнін конкординация коэффициенті W> 0,5 болмайынша өзгертіңіз.