Jest to doskonaty podręcznik z dziedziny finansów, autorstwa wybitnego specjalisty. Zostały w nim wykorzystane osiągnięcia teorii finansów i ekonomii, które stanowią kanon wiedzy ekono- micznej. Autor omawia m.in.:

• kategorie finansowe,

• wybrane teorie finansowe,

• krążenie pieniądza i dochodu w gospodarce narodowej,

• oszczędności pieniężne,

• system finansowy,

• politykę finansową,

• Instrumenty finansowe,

• strukturę finansową gospodarki polskiej w okresie transformacji.

Książkę polecamy wykładowcom i studentom uczelni ekono- micznych, słuchaczom szkół zarządzania, a także praktykom gospodarczym.

Isbn 83-208-1388-3

Księgarnia internetowa PWE http: // www.pwe.com.pl

Cena zł 53,00

1 Opis powstania systemu monetarnego w starożytnej Grecji, czyli przekształcania się sztabek kruszców szlachetnych (w kształcie fasoli) w monety oraz ustalania relacji między nimi w zależności od zawartości kruszcu i jego rodzaju, można znaleźć w pracy: N.G.L. Hammond, Dzieje Grecji, PIW, War- szawa 1977, s. 173-177.

2 Tamże, s. 176.

3 Opis powstania systemu monetarnego w starożytnej Grecji, czyli przekształcania się sztabek kruszców szlachetnych (w kształcie fasoli) w monety oraz ustalania relacji między nimi w zależności od zawartości kruszcu i jego rodzaju, można znaleźć w pracy: N.G.L. Hammond, Dzieje Grecji, PIW, War- szawa 1977, s. 173-177.

4 N.G.L. Hammond, Dzieje Grecji, jw.

5 Tamże.

6 R.J. Herring, Katastrofy bankowe. Przyczyny i przeciwdziałanie, w: Tajniki finansów, praca zbio- rowa, Wydawnictwo K.E. Liber, Warszawa 2000, s. 521-532.

7 J.K. Galbraith, Pieniądz, pochodzenie i losy, PWE, Warszawa 1982, s. 66.

8 W ramach zapowiedzianego przez rząd, po wyborach parlamentarnych z września 2001 roku, ograniczania administracji centralnej, zadania PUNU oraz UNFE będzie wykonywała jedna instytucja — Urząd Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych, podlegający ministrowi finansów. Zmiana ta ma wejść w życie w II kwartale 2002 roku.

9 W takim rozumieniu instytucje finansowe zostały opisane przez Z. Fedorowicza w pracy pt. In- stytucje finansowe, PWE, Warszawa 1965.

10 Zob. S. Bolland, Wstęp do nauki finansów, PWE, Warszawa 1986, s. 9-15.

11 Zob. E. Bright Wilson, Jr., Wstęp do badań naukowych, PWN, Warszawa 1968.

12O. Lange, Ekonomia polityczna, t. 1, PWN, Warszawa 1978, s. 95.

13Zob. np. S. Bolland, Wstęp do nauki finansów, jw., s. 29.

14 Zob. np. T. Kotarbiński, Traktat o dobrej robocie, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź 1955, I 137-139.

15Zob. O. Lange, Ekonomia polityczna, jw., s. 151.

16 Zob. np. E. Taylor, Wstęp do ekonomiki, Spółdzielnia Wydawnicza „Żeglarz", Gdynia 1947, s. 174-178.

17 Zob. Słownik matematyki i cybernetyki ekonomicznej, PWE, Warszawa 1985, s. 332.

18 Izomorfizm — właściwość zbiorów polegająca na tym, że wyniki odpowiednich działań na przyporządkowanych sobie elementach tych zbiorów są również przyporządkowane (równokształtność).

19 Zob. np. J. Such, Problemy weryfikacji wiedzy, PWN, Warszawa 1975, s. 63-65.

20 Aksjomat to pewnik, czyli twierdzenie nie wymagające dowodów. W logice przez aksjomat ro- zumie się sąd, przyjmowany w systemie dedukcyjnym jako prawdziwy, z którego wynikają wszystkie te-

zy (twierdzenia) pochodne. Dedukcja jest to rozumowanie polegające na wyprowadzaniu twierdzeń ? niższym szczeblu ogólności (od ogółu do szczegółu). Nauka o aksjomatach to aksjologia. Jej przed- miotem jest badanie natury wartości, podstaw i kryteriów wartościowania.

21 Klasyczna teoria ekonomiczna przyjmująca jako założenie konkurencyjność rynków oraz racjo- nalność działania uczestników życia gospodarczego jest teorią całkowicie dedukcyjną, która niemal ■ ogóle nie musi się odwoływać do danych empirycznych, z chwilą gdy założenia, na których się opie- ra, zostaną zaakceptowane. Zob. H.A. Simon, Theory of Decision Making in Economics and Behavioral Science, „The American Economic Review" 1959, No. 3, s. 254 (cyt. za J. Czekaj, Motywy działania systemu ekonomicznego, w: J. Czekaj, S. Owsiak, Finansowy mechanizm alokacji zasobów w gospodar- ce rynkowej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992, s. 25).

22 Różnice między podejściem pozytywnym a podejściem normatywnym dobrze oddaje tzw. gi- ioryna Hume'a tworząca pary równoważnych antonimów. Dla podejść pozytywne-normatywne odpo- wiednio: a) jest — powinno, b) fakty — wartości, c) obiektywne — subiektywne, d) opisowe — zale- cające, e) nauka — sztuka, f) prawdziwe/fałszywe — dobre/złe. Zob. M. Blaug, Metodologia ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995, s. 177.

23 Neoklasyczny model przedsiębiorstwa jest więc modelem apriorycznym w tym znaczeniu, że wnioski co do sposobu zachowania przedsiębiorstw mogą być w pełni wyciągane z założeń modelu.

24 Więcej na ten temat: A. Kohn, Fałszywi prorocy. Oszustwo i błąd w nauce i medycynie, Wy- dawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996.

25 L. von Bertalanffy, Ogólna teoria systemów, PWN, Warszawa 1984, s. 21.

26 Zob. System, w: Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, t. 6, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997, s. 152.

27 O znaczeniu teorii systemów w naukach społecznych pisze m.in. L. von Bertalanffy, zwracając ■wagę na pewne możliwości analogicznego podejścia do zjawisk przyrodniczych i zjawisk społecznych. Cytowany autor podaje przykład plotki, której rozchodzenie się można uogólnić poprzez równanie dy- r_zji (Ogólna teoria systemów, jw., s. 233).

28 Zob. np. P. Molyneux, Y. Altunbad, E. Gardner, Efficiency in European Banking, John Wiley i Sons, West Sussex, England 1996.

29 Zob. np. Z. Fedorowicz, Racjonalny system finansowy. Główne kierunki reformy, PWE, War- szawa 1984.

30³⁴ Na początku lat osiemdziesiątych XX wieku administracja amerykańska obniżyła podatki, co ednak spowodowało większy deficyt budżetu federalnego jako rezultat spadku dochodów.

31 Zob. Z. Żabiński, Ogólne wiadomości o prawie, w: Encyklopedia prawa dla ekonomistów, praca rbiorowa pod red. Cz. Żuławskiej, Akademia Ekonomiczna, Kraków 1998, s. 24.

32 R. Koch, Finansowa inżynieria, w: Słownik zarządzania i finansów. Narzędzia, terminy, techniki od A do Z, „The Financial Times przedstawia", Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków 1997, s. 68-69.

33 Tamże, Finansowanie pozabilansowe, s. 69.

34³ Wyrazem tego jest np. istniejący w Polsce kierunek studiów „finanse i bankowość". Także ■ zagranicznej literaturze finansowej spotykany jest termin „Banking and Finance".

35 Przykładem są finanse Organizacji Narodów Zjednoczonych, w ramach których wyodrębnia budżet zwyczajny ONZ, wynosi on około 1,5 mld doi. i pochodzi głównie ze składek państw człon- kowskich — największą składkę płacą Stany Zjednoczone, stanowi ona 25% całości składek. Skala ■iiadek poszczególnych państw jest ustalana co 3 lata i wynosi od 0,01 do 25%. Innym przykładem są Snanse Unii Europejskiej, w zakres których wchodzą budżet UE oraz różne fundusze specjalistyczne celowe).

36 Zob. np. S. Raczkowski, Międzynarodowe stosunki finansowe, PWE, Warszawa 1984; K. Zabiel- ski, Finanse międzynarodowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994; J. Głuchowski, Między- narodowe stosunki finansowe, PWE, Warszawa 1997.

37 Twórca systemu, opierającego się na zasadzie wnoszenia obowiązkowych składek ubezpiecze- niowych oraz prawie do korzystania ze świadczeń; przeszedł do historii ubezpieczeń — jego nazwi- skiem jest określany jeden z modeli ubezpieczeniowych — model Bismarkowski.

38 Zob. Ubezpieczenia społeczne, w: Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, t. 6, Warszawa 1997,

s. 525.

39 Zob. np. J. Łańcucki, Finanse ubezpieczeń gospodarczych, Poltext, Warszawa 1993.

40 W odniesieniu do ubezpieczeń zdrowotnych w późniejszych latach, oprócz modelu Bismarkow- skiego, powstał tzw. model rezydualny, w którym podstawową rolę odgrywają dobrowolne ubezpiecze- nia zdrowotne (Stany Zjednoczone), model Beveridge'a, w którym państwo zapewnia finansowanie Dpieki zdrowotnej ze środków budżetowych (Wielka Brytania, po II wojnie światowej), model Siemasz- ki — państwo ma obowiązek dostarczania nie tylko środków finansowych, lecz także publicznych usług medycznych (Związek Radziecki — lata dwudzieste XX wieku).

41 Więcej na ten temat w: A. Sopoćko, Giełda papierów wartościowych, PWE, Warszawa 1991.

42 Zob. np. M. Dobija, E. Smaga, Podstawy matematyki finansowej i ubezpieczeniowej, Wydaw- nictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków 1995.

43 G. Ardant, Theorie sociologique de I'impot, EditorialSEVPEN, Paris 1965.

44 W związku z sygnalizowanymi tutaj filozoficznymi, socjologicznymi, psychologicznymi i etycznymi aspektami pieniądza i finansów warto polecić unikatową pracę z tego zakresu: G. Simmel, Filozofia pieniądza, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 1997.

45 Interesujący jest przypadek z polskiej bankowości opisany w: Ile jest prawdy w zarzutach prze- ciw galicyjskiemu zakładowi kredytowemu włościańskiemu podnoszonych?, nakładem Zakładu, Lwów 1878.

46 W ostatnich latach badania nad etyką w działalności gospodarczej człowieka uległy intensyfi- kacji zarówno w krajowych, jak i zagranicznych ośrodkach naukowych. Jest to zrozumiałe, gdyż nie- etyczne postępowanie w życiu gospodarczym prowadzi do zakłóceń (czasami kryzysów) w funkcjono- waniu gospodarki i sfery publicznej. Czytelnikowi zainteresowanemu tymi zagadnieniami polecamy: Etyka biznesu w działaniu. Doświadczenia i perspektywy, praca zbiorowa pod red. W. Gasparskiego, J.Dietla, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001; Etyczne fundamenty gospodarowania, praca zbiorowa pod red. A. Węgrzeckiego, Oficyna Cracovia, Kraków 1996; P. Pratley, Etyka w biznesie, Gebethner & Ska, Warszawa 1998; J. Filek, Wprowadzenie do etyki, Akademia Ekonomiczna, Kra- ków 2001.

47Zob. np. Cz. Porębski, Czy etyka się opłaca?, Wydawnictwo ZNAK, Kraków 1998, s. 125-133.

48Zob. RM. Gaudemet, J. Molinier, Finanse publiczne, PWE, Warszawa 2000, s. 575-582.

49 Termin „kategorie" został wprowadzony przez Arystotelesa dla określenia rodzajów sądów o zjawisku, zdarzeniu, wchodzących w sposób konieczny w skład każdego sądu, jako jego elementy, bez których nie jest możliwe formułowanie wiedzy naukowej. Do kategorii zalicza się substancję oraz dzie- więć przypadłości, takich jak: ilość, jakość, relacja, miejsce, czas, położenie, posiadanie, działanie, do- znawanie. Zob. Kategorie, w: Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, t. 3, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.

50E. Taylor, Wstęp do ekonomiki, Spółdzielnia Wydawnicza „Żeglarz", Gdynia 1947, s. 1.

51 Więcej na ten temat piszę w: Finanse publiczne. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.

52 Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2000 roku. Omówienie, t. 1, Rada Ministrów, Warszawa 2001, s. 457^-58.

53 Wyrazem dążności państw do obniżenia długu publicznego jest ustalanie przez międzynarodowe ugrupowania gospodarcze (np. Unię Europejską) kryteriów fiskalnych, w tym dla wielkości długu pub- licznego. Traktat z Maastricht stanowi, że relacja długu publicznego do PKB nie powinna przekraczać 60%. Mimo tych zaleceń rządy wielu krajów podchodzą pragmatycznie do kwestii długu publicznego. Wśród krajów należących do Unii Europejskiej w 1997 roku większość krajów piętnastki nie spełniała kryterium z Maastricht, przy czym w niektórych krajach rozbieżność była rażąca. Przykładowo, relacja długu do PKB w Belgii wynosiła około 130%, we Włoszech około 123%. Istotna część długów publicz- nych niektórych krajów pochodzi z czasów wojen światowych. Prawdą jest również, że od czasu podpi- sania Traktatu z Maastricht zauważalne jest zjawisko dyscyplinowania finansów publicznych i stopnio- wego obniżania długu.

54 D. Duwendag, K.H. Ketterer, W. Kosters, R. Pohl, D.B. Simmert, Teoria pieniądza ipolityka pieniężna, Poltext, Warszawa 1995, s. 52.

55 Tamże, s. 103.

56 Zob. też D. Duwendag, K.H. Ketterer, W. Kosters, R. Pohl, D.B. Simmert, Teoria pieniądza, jw., s. 59-64.

57 Tamże.

58 Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za okres od 1 styczrtia do 31 grudnia 2000 roku. Omówienie, t. 1, Rada Ministrów, Warszawa 2001, s. 28.