Иллюстрациялы материалдар:

1. Презентация (слайдтар)

Әдебиеттер:

Негізгі:

1.Сайпіл У., Плешкова С.М., Абитаева С.А. «Ферменттер. Энергия алмасуы. Витаминдер.», Алматы, 2001 ж.

2. Плешкова С.М., Өмірзақова К.К., Абитаева С.А. «Заттар алмасуы және оның реттелуі», Алматы, 2006.

3.Сеитов З.С. Биологиялық химия, Алматы, 2007 ж.

4. Сейтембетов Т.С., Төлеуов Б.И., Сейтембетова А.Ж.. Биологиялық химия.-Қарағанды, 2007.

5.Е.С.Северин «Биохимия», 2008

6.Т.Т.Березов, Б.Ф.Коровкин «Биологическая химия», 2004 г.

7. НиколаевА.Я. «Биологическая химия» - М., 2007

Қосымша әдебиеттер:

1. Тапбергенов С.О. Медициналық биохимия.-Павлодар.-2008.

2.Сейтембетова А.Ж.., Лиходий С.С., Биологиялық химия, 1994.

3. Биохимия сұрақтары мен жауаптары. ҚР ҰҒА корр., проф. С.М. Адекеновтің ред. басшылығымен.-Астана, 2003 ж.

4. Плешкова С.М., т.б. Биохимия пәнінен студенттердің жеке дайындығына арналған тесттік сұрақтар. – Алматы, 2007 ж.

5. Т.Ш.Шарманов, С.М.Плешкова «Метаболические основы питания с курсом общей

биохимии», Алматы, 1998 г.

5. С.Тапбергенов «Медицинская биохимия», Астана, 2001 г.

6. В.Дж.Маршал «Клиническая биохимия», 2000 г.

7. Б.Гринстейн, А.Гринстейн «Наглядная биохимия», 2000 г.

8. Д.Г.Кнорре, С.Д.Мызина «Биологическая химия», Москва, 1998 г.

9. Р.Марри, Д.Греннер «Биохимия человека», I-II том, 1993 г.

10. А.Ш.Зайчик, Л.Г.Чурилов «Основы патохимии», Москва, 2001 г.

11. Н.Р. Аблаев Биохимия в схемах и рисунках, Алматы 2005 г.

12. Биохимия. Краткий курс с упражнениями и задачами. Под ред. проф. Е.С.

Северина, А.Я. Николаева, М., 2002 г.

5. З.С.Сеитов «Биохимия», Алматы, 2001 г

ҚОРЫТЫНДЫ СҰРАҚТАР:

1. Заттар алмасуының сатылары.

2. ТАГ-тың негізгі қызметі.

3. Фосфолипидтер синтезіне қандай қосылыстар қажет.

4. Холестерин мөлшері жоғарлағанда қандай аурулар дамиды?

5. Амин қышқылдардың декарбоксилденуі кезінде қандай қосылыстар түзіледі?

№5 дәріс.

Тақырыбы: Метаболизмнің реттелуі. Гормондар және олардың заттар алмасуын реттеудегі ролі.

Мақсаты: Гормондардың әсер ету механизмдері және нейроэндокриндік заттар алмасуының реттелуі туралы түсінік қалыптастыру.

ДӘРІС ЖОСПАРЫ:

1. Гормондар деген не?

2. Гормондардың жіктелуі.

3. Гормондардың әсер ету механизмдері туралы түсінік.

4. Қалқанша және қалқанша маңы бездерінің гормондары туралы түсінік.

5. Қандағы глюкоза деңгейін реттейтін гормондар туралы түсінік.

ДӘРІС ТЕЗИСТЕРІ:

Гормондар- эндокриндік бездерде түзілетін, қанға немесе лимфаға бөлінетін, рецепторлар арқылы нысана-жасушаларға әсер етіп, заттар алмасуын реттейтін биологиялық активті заттар.

ОЖЖ тітіркендіргіштер әсер еткенде жауап ретінде гипоталамусқа және барлық басқа тіндерге, сонымен бірге эндокриндік бездерге жүйке импільстерін жібереді. Гипоталамус гипофизға әсер ететін нейросекретиндер немесе рилизинг-факторларды бөліп шығарады. Олар екі түрлі болады: либериндер –гипофиздің тропты гормондарының бөлінуін стимулдейтін, және статиндер – тропты гормондарының бөлінуін тежейтін. Тропты гормондар шеткі эндокриндік бездерінің қызметін реттеп отырады.

Гормондар үш негізгі топқа бөлінеді: 1 топ- белокты-пептидтік гормондар, 2 топ- амин қышқылдарының туындылары, 3 топ- стероидты гормондар.

Гормондардың үш әсер ету механизмін ажыратады. Бірінші механизм бойынша гормондар жасушаішілек екіншілік делдалдар (цАМФ, цГМФ, кальций иондары, ИТФ, ДАГ) арқылы әсер етеді. Екінші механизм бойынша майда еритін гормондар әсер етеді. Олар жеңіл мембраналар арқылы жеңіл өтеді, жасушаның ядросына түсіп, транскрипцияны күшейтеді, ізінше белок синтезін жоғарлатады. Үшінші механизм арқылы әсер ететін гормондар жасушалық мембрананың субстраттарға өткізгіштігін арттырады. Бұл механизм бойынша, мысалы инсулин әсер етеді.

Қалқанша безінде кальцитонин, қалқанша маңы безінде паратгормон түзіледі. Олар кальций мен фосфаттар алмасуын реттеп отырады. Қалқанша безінің фолликулярлық жасушаларында тиреоидты гормондар түзіледі. Олар негізгі алмасуды (энергия алмасуын) реттеп отырады.

Үйқы безінің гормоны – инсулин жаңғыз глюкоза деңгейін төмендететін гормон. Басқа гормондар контринсулярлық болып табылады. Оларға глюкагон, адреналин, глюкокортикостероидтар, өсу гормоны жатады. Сондықтан, инсулин жетіспеушілігі кезінде қантты диабет ауруы дамиды. Бұл ауру кезінде гипергликемия, гиперкетонемия, глюкозурия, кетонурия, полидипсия (шөлдеу), полиурия байқалады.

ИЛЛЮСТРАЦИЯЛЫ МАТЕРИАЛДАР:

1. Презентация (слайдтар)

2. Видеофильм «Гормондардың 1-ші әсер ету механизмі».

ӘДЕБИЕТТЕР:

Негізгі:

1. Т.Ш.Шарманов, С.М.Плешкова «Метаболические основы питания с курсом общей биохимии», Алматы, 1998 г.

2. Плешкова С.М., Өмірзақова К.К., Абитаева С.А. «Заттар алмасуы және оның реттелуі», Алматы, 2006.

3. С.Тапбергенов «Медицинская биохимия», Астана, 2001 г.

4. С.Сеитов «Биохимия», Алматы, 2001 г.

5. В.Дж.Маршал «Клиническая биохимия», 2000 г.

6. Б.Гринстейн, А.Гринстейн «Наглядная биохимия», 2000 г.

7. Т.Т.Березов, Б.Ф.Коровкин «Биологическая химия», 2004 г.

Қосымша:

1. Д.Г.Кнорре, С.Д.Мызина «Биологическая химия», Москва, 1998 г.

2. Р.Марри, Д.Греннер «Биохимия человека», I-II том, 1993 г.

3. А.Ш.Зайчик, Л.Г.Чурилов «Основы патохимии», Москва, 2001 г.

4. Полосухина Т.Я., Аблаев Н.Р. «Материалы к курсу биологической химии», 1977 – С.8-11, 13, 34.

5. Верболович П.А., Аблаев Н.Р. «Лекции по отдельным разделам биохимии», 1985 - С.27-36.

6. Н.Р. Аблаев Биохимия в схемах и рисунках, Алматы 2005 г.

7. Биохимия. Краткий курс с упражнениями и задачами. Под ред. проф. Е.С. Северина, А.Я. Николаева, М., 2002 г.

8. Плешкова С.М. және басқалары Биохимияны студенттердің өздігінен оқып-білуіне арналған оқу құралы Заттар алмасуы және оның реттелуі. – Алматы, 2009 ж.

ҚОРЫТЫНДЫ СҰРАҚТАР:

1. Гормон деген не?

2. Гормондардың жіктелуі.

3. Жасушаішілік екіншілік делдалдарды атап беру.

4. Қандай гормондар кальций мен фосфаттар алмасуын реттеп отырады?

5. Қандай гормон гипогликемиялық әсер көрсетеді?

17 беттің 17 беті