- •Прадмет, змест, задачы курса, сувязь з іншымі дысцыплінамі
- •2. Структура рыторыкі. Агульная і прыватная рыторыка
- •Асноўныя раздзелы рыторыкі
- •Перыядызацыя гісторыі рыторыкі
- •Лекцыя № 2 гісторыя рыторыкі
- •Рытарычная дзейнасць сафістаў. Пратагор, Горгій, Ісакрат і інш.
- •Пытанні красамоўства ў працах Платона.
- •Роля Арытоцеля ў развіцці класічнай рыторыкі.
- •5. Рытарычная дзейнасць Дэмасфена.
- •П. Старажытнарымская рыторыка
- •1. Рытарычная дзейнасць Цыцэрона.
- •2. Пытанні тэорыі красамоўства ў працах Квінтыліяна.
- •Лекцыя № 3 Развіццё прамоўніцкага мастацтва ў эпоху Сярэдневякоўя і Адраджэння. Рыторыка хуі ст у Беларусі
- •1. Развіццё рыторыкі ў эпоху Свядневякоўя
- •Рытарычная дзейнасць Кірылы Тураўскага.
- •3. Рыторыка эпохі Адраджэння
- •4. Рыторыка хуі ст. У Беларусі
- •Лекцыя № 4 Рыторыка ў хуп і хіх стст. У Беларусі
- •1. Аратарская дзейнасць беларускіх пісьменнікаў-палемістаў у хуп ст.:
- •2. Уклад у развіццё рыторыкі с. Полацкага.
- •3. Практыка аратарскага красамоўства ў дзейнасці к. Каліноўскага.
- •4. Уклад ў развіццё прамоўніцкага мастацтва ф. Багушэвіча.
- •5.Прамоўніцкае мастацтва Цёткі.
- •Лекцыя № 5 Рыторыка ў Расіі
- •1. Аратарская дзейнасць Феафана Пракаповіча.
- •2. Рыторыка м.В. Ламаносава.
- •3. Рыторыкі хіх ст. Галіча, Давыдава, Кашанскага, Зелянецкага і інш.
- •4. Развіццё судовага, акадэмічнага і парламенцкага красамоўства ў Расіі ў хіх ст.
- •2. Трыадзіная схема інвенцыі “этас-логас-пафас”. Тэма, мэта, ідэя выступлення.
- •3. Тыпы матэрыялу, крыніцы і крытэрыі яго падбору, спосабы падачы.
- •4. Знаёмства з літаратурай, план выступлення, напісанне тэксту.
- •5. Вывучэнне аўдыторыі. Стратэгія і тактыка прамовы.
- •6. Псіхалагічная падрыхтоўка да выступлення.
- •Лекцыя № 7
- •1. Паняцце “топас”. Сэнсавыя мадэлі выказвання.
- •3. См “азначэнне”, “уласцівасць”, “супастаўленне”.
- •4. См “цэлае-частка”.
- •5. См “супастаўленне”.
- •6. См “прычына-вынік”, “абставіны”.
- •7. См “прыклад”, “сведчанне”.
- •Лекцыя № 8 Дыспазіцыя. Размяшчэнне матэрыялу
- •1. Дыспазіцыя і яе змест.
- •2. Рытарычныя правілы кампазіцыі і яе структура.
- •3. Зачын і яго роля.
- •4. Уступ, яго рытарычныя правілы і віды.
- •Галоўная частка, метады выкладу матэрыялу і сродкі сувязі частак прамовы.
- •1) Гістарычны (храналагічна-паслядоўны) – матэрыял выкладаецца ў храналагічнай паслядоўнасці фактаў і падзей, пры гэтым аналізуюцца змены, якія адбыліся з прадметам размовы на працягу пэўнага часу;
- •6. Заключэнне, яго рытарычныя каноны і віды.
- •Лекцыя № 9 логіка–моўны доказ. Аргументацыя
- •Аргументацыя як раздзел дыспазіцыі. Доказ і яго элементы.
- •2. Тэзіс, патрабаванні да яго.
- •3. Аргументы, іх віды
- •4. Дэманстрацыя як элемент доказу.
- •5. Лагічныя законы.
- •6. Лагічныя памылкі.
- •Лекцыя № 10 Элакуцыя. Слоўнае афармленне выступлення
- •1. Элакуцыя і яе змест. Прамыя і ўскосныя тактыкі маўленчага ўзаемадзеяння.
- •2.Агульныя сродкі выяўленчай выразнасці.
- •3. Спецыяльныя сродкі выяўленчай выразнасці.
- •4. Тропы, заснаваныя на падабенстве прадметаў
- •Пытанні і заданні:
- •Лекцыя № 11 Вобразна-пераноснае словаўжыванне. Тропы (працяг)
- •1. Тропы, заснаваныя на выкарыстанні мнагазначнасці слова
- •2. Тропы, заснаваныя на сумежнасці з’яў
- •3. Тропы, заснаваныя на кантрасце
- •4. Тропы, заснаваныя на тоеснасці з’яў
- •Пытанні і заданні:
- •Лекцыя № 12 Фігуры маўлення
- •2. Дыскрэтныя і недыскрэтныя фігуры
- •3. Фігуры дабаўлення (паўтору)
- •Да ўсіх куткоў праз дым смуродны далятай…
- •Болей нам, відаць, не трэба, --
- •Лекцыя № 13 Дэструктыўныя фігуры пропуску, размяшчэння і перастаноўкі. Дыскрэтныя фігуры.
- •1. Фігуры ўбаўлення (пропуску)
- •2. Фігуры размяшчэння і перастаноўкі
- •3. Рытарычныя фігуры
- •4. Дыскрэтныя графічныя фігуры
- •5. Гукавыя фігуры
- •Меморыя. Прыёмы развіцця памяці і запамінання інфармацыі
- •Меморыя як раздзел рыторыкі і прадмет яе вывучэння.
- •2. Паняцце памяці, віды памяці, раздзелы памяці.
- •3. Механізм запамінання. Практыкаванні па развіцці памяці.
- •4. Прыёмы запамінання інфармацыі.
- •5. Прыёмы развіцця памяці:
- •Пытанні і заданні:
- •Лекцыя № 15 акцыя.Тэхніка выканання прамовы
- •1.Акцыя і яе змест.
- •2. Прыродныя ўласцівасці голасу.
- •3. Дыханне і яго віды.
- •4. Інтанацыйная арганізацыя выказвання. Тон маўлення Тэхнічную выразнасць маўлення ўзмацняе правільная інтанацыйная арганізацыя выказвання.
- •5. Рытмічная арганізацыя выказвання.
- •6. Дыкцыя, яе недахопы
- •7. Невербальныя сродкі зносін
- •8. Формы выканання выступлення
- •Пытанні і заданні:
- •Літаратура:
- •Лекцыя № 16 лінгвапрагматыка. Агульная рыторыка
- •1. Лінгвапрагматыка, яе змест.
- •2. Маўленчы акт і яго складнікі
- •3. Тыпы дыскурсу.
- •4. Законы агульнай рыторыкі
- •Закон гарманічнага дыялогу
- •Закон руху наперад і арыентацыі адрасата
- •Закон эмацыянальнасці
- •Закон задавальнення
- •Пытанні і заданні:
- •Лекцыя № 17 Камунікатыўны кантакт і ўмовы яго дасягнення
- •1. Камунікатыўны кантакт, яго віды і ўмовы дасягнення.
- •4. Стратэгія маўленчых паводзін.
- •Асновы майстэрства размовы.
- •Пытанні і заданні:
- •Лекцыя № 18 прыватная рыторыка Роды і віды красамоўства
- •1. Стылі красамоўства і тыпы аратараў.
- •Роды і віды красамоўства.
- •3. Сацыяльна-палітычнае і акадэмічнае красамоўства.
- •4. Судовае красамоўства
- •5. Сацыяльна-бытавое і царкоўна-багаслоўскае красамоўства
- •Лекцыя № 19 Функцыянальная-сэнсавыя тыпы маўлення
- •1. Апавяданне
- •2. Апісанне
- •3. Разважанне
- •Лекцыя № 20 Жанры маўленчых зносін. Маналагічнае і дыялагічнае маўленне
- •Маналагічнае маўленне і яго асаблівасці.
- •2. Дыскусійна-палемічнае маўленне
- •Дыскусійна-палемічнае маўленне выдзяляецца як асобная разнавіднасць дыялагічнага маўлення. Яно ўключае спрэчку, дыспут, палеміку, дыскусію.
- •3. Бытавое дыялагічнае маўленне Бытавое дыялагічнае маўленне таксама з’яўляецца адной з форм вуснага маўлення і ўключае размову, гутарку, палілог.
- •Пытанні і заданні:
- •Літаратура:
2. Пытанні тэорыі красамоўства ў працах Квінтыліяна.
Рымскую тэорыя красамоўства развіваў таксама Марк Фабій Квінтыліян (35 – к. 100 г. н.э.), відны аратар і настаўнік рыторыкі. У сваёй асноўнай працы “Настаўленне аратару” у 12 кн. ён падагульняе вопыт старажытнагрэчаскай і рымскай рыторыкі. Гэта сістэматызаваны выклад аратарскага мастацтва, у ім аналізуюцца тэорыя і практыка красамоўства, разглядаюцца праблемы педагогікі, этыкі, падаецца характарыстыка рытарычных школ, стыляў. У 1-й кнізе ён піша пра пачатковае навучанне дзяцей, у 2-й – навучанне ў рытара, з 3-й па 7-ю апісваюцца першыя два этапы падрыхтоўкі да выступлення – інвенцыя і дыспазіцыя, з 8-й па 11-ю -- элакуцыя і меморыя, у 12-й кнізе падаецца партрэт дасканалага аратара.
Аснову гэтай кнігі складаюць прынцыпы і нормы, выпрацаваныя старажытнагрэчаскай рыторыкай і абгрунтаваныя Цыцэронам. Квінтыліян лічыць, што рыторыка – мастацтва гаварыць прыгожа. Гэта навука і мастацтва, саюз слова і думкі. Каб стаць аратарам, неабодныя і прыродныя здольнасці, і навучанне. Мэта выхавання і адукацыі будучага аратара – падрыхтоўка да грамадскай дзейнасці на дзяржаўнай службе, у судзе, у галіне культуры і адукацыі. Кожны аратар павінен валодаць глыбокімі ведамі і высокімі маральнымі якасцямі. Квінтыліян распрацаваў праграмы навучання, метады трэніроўкі, віды дзейнасці пры засваенні аратарскага майстэрства.
Квінтыліян выдзяляе пяць раздзелаў рыторыкі: вынаходніцтва, размяшчэнне, выклад, запамінанне, вымаўленне. Мэта аратара – павучаць, абуджаць, прыносіць асалоду. Апісвае тры тыпы прамовы: доказная (пахвала або асуджэнне), разважлівая (дарадчая), судовая (абарончая і абвінаваўчая), разглядае кампазіцыю і структуру прамовы, падрабязна аналізуе змест усіх этапаў падрыхтоўкі да выступлення.
Быць красамоўным, адзначае Квінтыліян, – значыць выражаць свае думкі праз слова ясна, дакладна, праўдзіва, прыгожа і прыстойна, у адпаведнасці з мэтай і намерам, прыносіць слухачам здзіўленне і задавальненне. Да недахопаў маўлення ён адносіць непаўнату, аднастайнасць, расцягнутасць. Да прыгажосці маўлення ён далучае жывое выяўленне прадметаў, узнаўленне жывых малюнкаў, якія выклікаюць эмоцыі. Асаблівую ролю пры гэтым адыгрываюць тропы і фігуры, вучэнне аб якіх падрабязна выкладае Квінтыліян.
Аналізуе Квінтыліян тыпы аратараў і стылі аратарскага маўлення (атычны, азіяцкі і радоскі). Неабходна прымаць пад увагу не толькі тое, хто гаворыць, але і за каго, перад кім, аб чым, а таксама месца і час выступлення.
Сачыненне Квінтыліяна ахоплівае ўвесь шлях падрыхтоўкі аратара. Яго каштоўнасць у тым, што аўтар не абмяжоўвае красамоўства сумай рытарычных правіл, а заклікае да ўсебаковага выхавання аратара, спалучае рытарычныя праблемы з педагагічнымі.
Такім чынам, распрацоўка тэорыі і практыкі красамоўства, вывучэнне яго гісторыі ў Старажытным Рыме сведчыць аб тым, што красамоўства адыгрывала значную ролю ў палітычным жыцці, судовай практыцы і духоўнай культуры рымскага грамадства.