Літаратура:

1.Артоболевский, Г.В. Очерки по художественному чтению / Г.В. Артоболевский. – М.,1969.

2.Выгонная, Л.Ц. Інтанацыя. Націск. Арфаэпія / АН Беларусі. Ін.-т мовазнаўства імя Я. Коласа. Рэд. А.І. Падлужны / Л.Ц. Выгонная. – Мн.: Навука і тэхніка, 1991. – 215 с.

3.Горелов, И.Н. Невербальные компоненты коммуникации / И.Н.Горелов / Отв. ред. В.Н.Ярцева. – М. : “Наука”, 1980.-- 104 с.

4.Каляда, А.А. Сцэнічная мова: Вуч.-мет. дапам. для студ. Спец. 1-17-01-01 “Акцёр мастацтва” / А.А. Каляда. – Мн.: Беллітфонд, 2006. – 478 с.

5.Каляда, А.А. Выразнае чытанне: Вуч. дапам. для студ. філ. фак. пед. ін.-таў / А.А. Каляда. – Мн.: Выш. школа, 1989. – 269 с.

6.Колшанский, Г.В. Паралингвистика / Г.В. Колшанский. – М. : “Наука”, 1974. – 80с.

7.Кузнецов, И.Н. Риторика / И.Н. Кузнецов. – Мн.: ТетраСистемс, 2003. – 560 с.

8.Леммерман, Х. Уроки риторики и дебатов: Пер. с нем. / Х. Леммерман. – М.: ООО «Изд.-во «Уникум Пресс», 2002. – 46-64.

9.Михальская, А.К. Основы риторики: Мысль и слово: Учеб. пособие / А.К. Михальская – М.: Просвещение, 1996. – 416 с.

10.Николаева, Т.М., Успенский, Б.А. Языкознание и паралингвистика // Лингвистические исследования по общей и славянской типологии. – М., 1966. – С. 62-74.

11.Пиз, А. Язык телодвижений / А. Пиз. – М.: Изд.во «Ай Кью», 1992. – 262 с.

12.Подобед, А.С. Практическая риторика / А.С. Подобед. – Мн.: Академия управления при Президенте Республики Беларусь, 2001. – 360 с.

Лекцыя № 16 лінгвапрагматыка. Агульная рыторыка

План

1. Лінгвапрагматыка, яе змест.

2. Маўленчы акт і яго складнікі.

3. Тыпы дыскурсу.

4. Законы агульнай рыторыкі.

1. Лінгвапрагматыка, яе змест.

Лінгвапрагматыка (лац. lingua “мова” + грэч. pragma, atos “дзеянне”) – навука, якая даследуе працэс маўленчага ўзаемадзеяння паміж людзьмі –маўленчы акт.

Лінгвапрагматыка узнікла ў ХХ ст. у працах замежных вучоных Дж. Осціна, Дж. Сірла, Х. Грайса.

Маўленчы акт – асноўная адзінка маўленчых паводзін чалавека, якая рэалізуе пэўную мэту (намер) гаворачага. Маўленчы акт прадугледжвае наяўнасць адрасанта (гаворачага) і адрасата (слухача) і ўзаемадзеянне паміж імі. У залежнасці ад мэты выдзяляюцца розныя віды маўленчага акту: 1) паведамленне інфармацыі; 2) перакананне (аргументацыя); 3)пабуджэнне (агітацыя); 4)асэнсаванне (пошукі ісціны); 5)ацэнка (пахвала або асуджэнне); 6)гульня слоў; 7)выражэнне і абуджэнне эмоцый (А. Міхальская)

2. Маўленчы акт і яго складнікі

Лінгвапрагматыка вывучае змест маўленчай падзеі, структуру маўленчай сітуацыі, тыпы маўленчых паводзін, адносіны моўнага знака да чалавека.

Маўленчая падзея – асноўная адзінка маўленчай камунікацыі, якая ўключае дыскурс і маўленчую сітуацыю. Дыскурс (лац. discursus “беганне туды-сюды, беганіна, кругазварот”) – асноўны кампанент маўленчай падзеі, -- гукавое слова, якое суправаджаецца жэстава-мімікавымі і прасторавымі паводзінамі гаворачай асобы. Маўленчая сітуацыя – абставіны, у якіх адбываюцца маўленчыя зносіны, удзельнікі гэтых зносін, адносіны паміж імі.

Маўленчыя паводзіны – дзеянні ўдзельнікаў маўлення ў працэсе камунікацыі. Маўленчыя дзеянні ўключаюць:

1) вербальныя паводзіны (слоўнае афармленне маўлення);

2) акустычныя паводзіны (гукавое афармленне маўлення);

3) жэстава-мімікавыя паводзіны (міміка, жэсты, поза, якімі суправаджаецца маўленне);

4) прасторавыя паводзіны (рухі і перамяшчэнне ў прасторы).

Лінгвапрагратыка, такім чынам, вывучае прагматычную функцыю мову – функцыю ўздзеяння мовы на людзей у працэсе зносін.