Пытанні і заданні:

1. Што такое меморыя? Які яе змест?

2. Дайце азначэнне паняцця «памяць», назавіце тыпы і віды памяці.

3. Чым вызначаецца работа памяці?

4. Як пазбавіцца праблем з памяццю?

5. Што такое асацыяцыя? Якая яе роля ў запамінанні?

6. Як арганізуецца працэс запамінання? Якая сувязь паміж матывам, матывацыяй, увагай і запамінаннем? Вызначце віды матывацый.

7. Назавіце асноўныя прыёмы запамінання інфармацыі.

8. Укажыце рэкамендацыі да лепшага засваення зместу выступлення ў час падрыхтоўкі і лепшага запамінання інфармацыі на слых.

9. Якія ёсць прыёмы развіцця памяці?

10. Якую ролю ў развіцці памяці адыгрывае сістэма трэніровак?

Літаратура:

1. Античные риторики: [Переводы] / Собрание текстов, статьи, коммент. И общ. Ред. Тахо–Годи; [Вступ. Статья А.Ф. Лосева]. – М.: Изд.во МГУ, 1978. – 352 с.

2.Богомолова, В. Аэробика для мозга. /НГН, 2002, № 6(285).

3.Лапп, Д. Улучшаем память в любом возрасте / Д. Лапп. – М., 1993.

4.Лапп, Д. Искусство помнить и забывать / Д. Лапп. – Санкт-Петербург, 1995.

5.Леммерман, Х. Уроки риторики и дебатов: Пер. с нем. / Х. Леммерман – М.: ООО “Издательствор “Уникум Пресс”, 2002. – 336 с.

6.Лурия, А.Р. Язык и сознание / А.Р. Лурия. –М.: Изд.–во МГУ, 1979. – 319 с..

7.Соколов, А.Н. Внутренняя речь и мышление / А.Н. Соколов. – М.: Просвещение, 1968 – 248 с..

Лекцыя № 15 акцыя.Тэхніка выканання прамовы

План

1.Акцыя і яе змест.

2. Прыродныя ўласцівасці голасу.

3. Дыханне і яго віды.

4. Інтанацыйная арганізацыя выказвання. Тон маўлення.

5. Рытмічная арганізацыя выказвання.

6. Дыкцыя, яе недахопы.

7. Невербальныя сродкі зносін.

8. Формы выканання выступлення.

1.Акцыя і яе змест.

Акцыя (пранансуацыя) (лац. actio “выкананне”, лац. pronuntiatio “вымаўленне, выгаворванне”) – заключны этап падрыхтоўкі да выступлення, які ўключае засваенне прыёмаў красамоўнага выканання тэксту прамовы:

Акцыя грунтуецца на тэхнічнай выразнасці маўлення і заснавана на вывучэнні прыродных уласцівасцей голасу, развіцці дыкцыі, засваенні правільнага літаратурнага вымаўлення, выразнасці чытання, яго рытміка-інтанацыйнага афармлення, міміка-жэставага суправаджэння, правільных паводзін аратара перад аўдыторыяй.

Акцыя звязана з пластычным выражэннем прамовы і знешнімі паводзінамі аратара.

2. Прыродныя ўласцівасці голасу.

Як адзначаў Ніцшэ, “найбольш зразумелым ў маўленні з’яўляецца не само слова, а тон, сіла гучання, інтанацыя, тэмп, у якім вымаўляюцца словы, карацей, музыка .. пачуцця: усё тое, што можна апісаць”.

Тэхнічная выразнасць маўлення ў многім залежыць ад прыродных уласцівасцей голасу, якія вызначаюцца ў першую чаргу наступнымі органамі артыкуляцыі:

Гартань – трубка конусападобнай формы, якая складаецца з некалькіх храсткоў, знешніх і ўнутраных мышцаў і размешчана паміж трахеяй і глоткай. Усе гукі маўлення ўтвараюцца ў гартані.

Галасавыя звязкі – мышцы складанай будовы, пакрытыя слізістай абалонкай, якія знаходзяцца ў гартані. У спакойным стане галасавыя звязкі ўтвараюць трохкутную адтуліну для праходу паветра – галасавую шчыліну. Пры фанацыі галасавыя звязкі збліжаюцца, напружваюцца і вібрыруюць.

Рэзанатары (лац. resonare “гучаць у адказ”) -- трубкі ў арганізме чалавека (трахея, гартань, глотка, насаглотка і інш), у якіх развіваецца рэзаніраванне, што ўзмацняе гукавыя хвалі, што ўзнікаюць у гартані. Рэзаніраванне выкарыстоўваецца пры пастаноўцы голасу і для паляпшэння якасці гучання вуснага маўлення.

Да прыродных уласцівасцей голасу адносяцца палётнасць, вынослівасць, дыяпазон, рэгістр, сіла гука.

Палётнасць (пасыл) гука – здольнасць голасу распаўсюджвацца на пэўную адлегласць. Правільны пасыл гука забяспечвае добрую чутнасць голасу. Актыўнасць палётнасці гуку рэгулюецца ў залежнасці ад адлегласці, на якой знаходзіцца субяседнік. Развіццю палётнасці гука садзейнічае трэніроўка дыхання.

Вынослівасць – здольнасць голасу вытрымліваць значныя фізічныя і псіхалагічныя нагрузкі. Вынослівасць голасу залежыць ад трэніроўкі дыхання, правільнай работы органаў артыкуляцыі і якасці рэзаніравання.

Дыяпазон (грэч. dia pason (chordon) “праз усё (струны)” – аб’ём голасу, які вызначаецца інтэрвалам паміж даступнымі яму самым нізкім і самым высокім гукамі. Асноўная нагрузка выпадае на сярэднія ноты моўнага голасу.

Рэгістр (с.– лац. registrum “спіс, пералік”) – частка гукавога дыяпазону голасу. Існуюць грудны або ніжні, змешаны або сярэдні і галаўны або верхні рэгістры. Пры трэніроўцы голасу неабходна звяртаць увагу на выпрацоўку навыкаў плаўнага, мяккага і непрыкметнага пераходу з рэгістра на рэгістр, што магчыма пры трэнірованым дыханні і здаровых органах маўленчага апарату.

Сіла гука – залежнасць гука ад актыўнасці органаў маўленчага апарату. Чым з большым напорам выдыхаецца паветра праз галасавую шчыліну, тым большую сілу набывае гук. Пры выступленні гучнасць голасу павінна быць дастатковай для таго, каб кожны з прысутных змог пачуць аратара. Але выступленне “не павінна быць шумавой атакай на барабанныя перапонкі слухачоў” (8, с. 217). Гучнасць голасу змяняюць у залежнасці ад значнасці выказвання. Яе неабходна павялічваць, узмацняючы паветраную плынь пры дыханні, узмацняючы рэзананс, павышаючы чоткасць артыкуляцыі, замаруджваючы тэмп, а не празмерна напружваючы галасавыя звязкі. Фізічнай асновай гучнасці з’яўляецца правільнае дыханне, а псіхалагічнай падставай паўнаты гука – упэўненасць у сабе, натхненне і творчы ўздым.

Тэхнічную выразнасць маўлення парушаюць розныя недахопы голасу. Да іх адносяцца:

фонастэнія (грэч. phone “гук” + astheneia “слабасць”) – хуткая стамляльнасць голасу, якая прыводзіць да яго ахрыпласці або поўнай адсутнасці;

псеўдафонастэнія (грэч. pseudos “хлусня”, няпраўда” + phone “гук” + astheneia “слабасць”) – перарывістасць голасу, выкліканая празмерным хваляваннем гаворачага;

дысфанія (грэч. dys “не” + phone “гук”) – адсутнасць устойлівага, роўнага гучання, у выніку чаго голас зрываецца, дрыжыць;

афанія (грэч. a(аn) “не” + phone “гук”) – адзін з распаўсюджаных недахопаў голасу – невыразнасць, цьмянасць гучання, недахоп чысціні і гучнасці голасу.

Гэтыя недахопы выклікаюцца рознымі прычынамі – парушэннем гігіены голасу, хранічнымі прастуднымі захворваннямі, фізічнім і псіхічным стамленнем, няўпэўненасцю, сарамлівасцю, шкоднымі звычкамі, няўменнем кіраваць сваімі эмоцыямі і інш. Каб пазбавіцца гэтых недахопаў, неабходна штодзённа выконваць практыкаванні, накіраваныя на развіццё маўленчага дыхання і трэніроўку голасу.