Бейбіт және соғыс жағдайында халықты инженерлік қорғау

Халықты инженерлік қорғау шаралары бүкіл республика аумағында, экономикалық және әлеуметтік даму жоспарларының кешенінде салыстырмалы (панахана категорияланған қалалар мен ас маңызды объектілерде, радияциядан қорғайтын орындар қауіпсіз аймақта салынады) жүргізілуге тиіс; халық қорғаныс ғимаратын дұрыс пайдалануға дағдылануы қажет; халыққа хабарлау жүйесі АҚ дабылымен ТЖ қауіпі пайда болу кезіндегі іс-әрекетті беру жөніндегі ақпаратты беруге тұрақты даярлықта болуға тиіс.

Қорғаныс ғимараттарының жіктелуі:

1. Қорғаныс белгісіне қарай:

- панахана;

- радиациядан қорғайтын орындар (РҚО);

- қарапайым орындар.

2. Мақсатына қарай:

- халықты қорғау үшін;

- басқару орындарын орналастыру үшін (басқару пункттері, байланыс тараптары).

3. Орналастуына қарай

- қатар тұратындар;

- жеке тұратындар.

4. Қүрылыс уақытына қарай

- бейбіт уақытында алдын-ала салынған;

- жылдам түрғызылған (шабуыл қауілі болғанда тұрғызылады).

Панахана — ядролық жарылыстың зақымданағн факторларыі і. сондай-ақ улағыш заттардан (УЗ), қатты әсер ететін улы заттардан (ҚӘУЗ), ядролық энергоқондырғының бүзылуынан болі радиобелсенді заттардан, жоғары температура мен өрт шыққаи жанатын заттардың ықпалынан қорғауды қамтамасыз етеді.

Барлық панаханалар жасырынатындарды ядролық жарылыс сөқіЦ төлқьшының майданьшда аріъіқ қысымітың ықпальшан - 100 кПа кгс/кв. см) қорғауға және мыңға тең иондаушы соулеленуд радиаітияльіқ дозасын олсірету дәрежесінде болуы тиіс.

Панахаиадағы тіршілік жүйесі екі тоулік бой жасырынатындардың есептік санын қамсыздандыруға тиіс.

Панахананың шыдамдылығы бойынша мыналарға бөлінеді:

♦ Шағын — 300 адамға дейін;

♦ Орта - 300-600 адам;

♦ Үлкен — 600 — ден астам.

Панаханаларда негізгі және қосалқы бөлмелср бар.

Негізгі болмелерге:

♦ жасырынушыларға арналған болме;

♦ басқару пункттері;

♦ санитарлық нүкте (медпункг); Қосалқы болмелерге:

♦ Сүзгіжелдеткіш бөлмелер;

♦ санитарлық тораптар

♦ ДЭС қорғалған;

♦ электрден қорғалған;

♦ азық-түлікті сақтау бөлмесі;

♦ қайта айдау станциясы;

♦ балондық;

♦ тамбур-шлюз;

♦ тамбурлар.

Бір жасырынушы үшін негізгі бөлме едені алаңының нормае: екіқатарлы нар кезінде 0,5 м² және үшқатарлы нар кезінде 0,4 болуы керек. Болменің колемі бір жасырынушыға — 1,5 м.куб.

Бөлменің биіктігі 2,15 — тен 3,5 м дейін болуы керек. Шекжол берілетін биіктік кемінде 1.85 м. Есептегі жатуга арналған орынның саны: жатуға арналған орын нар екіқатарлы болып орналасқан панаханада жалпы орынның 20% - ын, ал үшқатарлы о кезде 30% - ды қүруға тиіс.

Сүзгіш-желдеткіш жүйесі тәртіп бойынша 2 режимнен түрады:

- таза желдеткіш- ауа радиоактивті шаңнан тазарады;

- сүзгіш-желдеткіш — ауа сүзгіде улы және бактериалды заттардан тазарады.

Бір жасырынушыға шаққандағы ауа көлемі:

• таза желдеткіш режимімен — 13 куб.м. дейін;

• сүзгіш-желдеткіш режимімен - 3 куб.м. дейін.

Қажетті ауа қоршаған ортаның темпсратурасы мен н іі і.іханалдарды қүрған кезде есепке альшады.

Панаханалардағы санитарлы тораитар — скіден кем болмауы мін , бірі ер адамдарға, екіншісі өйел адамдарға деп бәлінеді.

Панаханалардағы жьшыту панаханананың іші толғаннан кейін ГОК г.ітылады.

Панаханадағы ауыз су қоры әрбір адам үшін тәулігіне 3 л

іпенжасалады.

I Пағын сыйымдьиықты болмеде төртіпке сай, ауаның таралуы ппн электр желдеткіші орнатылады.

Орта және үлкен сыйымдьшықты панаханаларда қорғалған ісль-электростанциясын қондыру қарастырьшады.

Панаханаларда ережеге сәйкес шығу есігі екіден кем болмауы Ксрек, олардың біреуі авариялық шығу болып қолданылуы мүмкін. Іанаханалардағы сыртқы есік те ішкі есікте ауа өтпейтіндей корғалған.

Жьщцам түрғызылатын панаханалар (ЖТП) — шабуыл қалпында 5 тәуліктен 1 айга дейінгі қысқа мерзімде, қарапайым /кабдықтармен салынатын қорғаныс имараты.

Оның сыйымдьшығы ережегс сәйкес, 50 және 100 адам.

АҚ қорғаныс бастығының өкімімен анықталған уақытта (12 I ағаттан аспауы керек) бейбіт кезде қолданьшатын бөлмелерді қорғаныс имаратының режиміне ауыстыру іске асырьшады.

Жасырынушыларды қабылдауға қорғаныс имаратттарының цайындығын қорғаныс имаратыңда қызмет ететін жеке қүрама іоптармен (звеноларымен) іске асырьшады.

Жеке қүрама топтарының саны қорғаныс имаратының ллйымдылығы мен инженерлік-техникалық жабдықтарга 1 байланысты анықталады. Азаматтық қоғаныстың бейбіт және соғыс уақытыңда қорғаныс имараттарын пайдалану нүсқаулығында" қорғаныс имаратының дайындықта болуы және оны пайдалануы мен қызмет көрсету

тәртібі анықталған. Радиациядан қорғайтын орын (РҚО)- олар адамдар;]ираған ғимараттардың сынықтарынан зақымданудан радиоактивті зақымдау (ластанған) жағдайында сәуледа¹ "''''^^¹" қорғауды және 2 тәуліктің ішінде есептегі дамылсыз кеі ' ^° ^мен карапаиым панаханаларға жасырынғанда жеке жатқан жасырынушыларды қабылдауды қамтамасыз ету кері ^ІИС^Щ қорғаныс заттарын қолдану қажет.

РҚО шамалы қираған жерде орналасатын болса, оларды қоршазі Қарапаиым панахана белгілі бір жағдайда панахана мен РҚО қүрылымдар, 20кПа (0,2 кгс/кв.см.) тең шспте болған сок|.;;_^м^ы^з^Қ^адга]№^^раітарымен қамсыздандыруда толқынының қысымына есептелген болу керек. Күшті бүзылғ, аймақтан алшақ РҚО шаруашылық объектілерін жүмысшылары мен қызметкерлерін ,сонымен қат санатталмаған қалалар, поселкалар мсн түрғын пункттерін халқын жоне халықты көшіру үшін белгіленген қалалар м< поселкелер, түрғын пункттерінің халқын қорғау үшін арналға

Адамдарды жасыру үшін қолданатын терендетілген ^Куыстардың қалылты сыйымдылығы 10-15 адам, ал үлкен жайлар жетіспеген жагдайда, арнайы РҚО салынады. Оларді -\ыстікі-50 адам. қүрылысына арнаулы қолда бар қүрылыс материалда| қолданылады.

ық кезең болып табылады. Ьастапқыда қуыс ашық болып салынады. Тереңдігі 180-200

жоғарыдағы ені 110-120 см және томендегі сні — 80 см ып қазылады.

Қуыстың үзындығы жасырынатындардың санымен іқталады және бір адамға 50-60 см. есеппен жасалады.

РҚО-ның сиымдылығы тәртіпке сәйкес 10 -50 адам, басқ жағдайларда 100, не одан да көп.

РҚО-ның қүрамында жасырын дәрстханалар, желдеткіште| орналастыруға жоне ластанған сыртқы киімдерді сақта} арналған үй-жайлар қарастырылады.

Біржасырынушыға арналған еден көлемі. үй-жайлардағьц «аиларды белгіленген мерзімде қорғаныс имараттары режиміне болады. РҚО- ға кіру есігі екіден кем болмайды. РҚО-] '^піірудіқамтамасызететшбарльіқтшщт-арорыгщалуғажәнеқауігт

желдету желдеткіш жуйесімен жабдықталады.

Сыйымдылығы 50 адамға дейінгі панахананы желдету таби? жолмен тартыл алатын тораптармен, ач сиымдылығы 50 адамн көп болатын болса, желдету жүйесімен мәжбүрлі желдетіле Панаханаларда азық-түлікті, үжымдық медициналық қобди мен қүрал-саймендарды сақтайтын орындар қарастырылады

Қарапайым панахана

Іісйбіт уақытта қорганыс имараттарын күтіп үстау және пайдалану тәртібі

Қорғаныс имараттары бейбіт уақьпта экономиканың қажеттілігінс көі іс қүрылысына сәйкес халыққа қызмет корсете алады.

Бейбіт уақытта қорғаныс имараттарын пайдалану кезінде үй-

/кигдаида қорғаныс имараттарына адам келуге қажетті жағдаилар ақталуғатиіс.

Қорғанысгимараттарын бейбіт уақытта:

• оқу пункті, АҚ және ТЖ сыныптары;

• АҚ мүлігі мен жанбайтын материалдарды сақтауға арналған :,оіімалық үй-жай;

• өндірістік орт қауіпі жоқ үй-жай;

• технологиялық, көлік және жүргінші тоннельдері;

• кезекші электриктер, байланысшылар, кезекші бригадалар Панахана мен РҚО жетіслсгенде, сондай-ақ уақьгг пен қарая V^и~жаиы; ^

болмаған жағдайда, еңбекке жарамды бүкіл халық қарапайь

• жеңіл автокөліктерге арналған гараждар; панахана- қуыстарды (ашық және жабық) салады.

• сауда және қоғамдық тамақтандыру үй-жайлары;

Олар халықты ядролық жарылыстың соққы толқынынс

• спорттьіқ үй-жайлар; жарық соулесінен жоне өткіш радиациядан қорғайды. Шығ:

• түрмыстық қызмет корсететін үй-жай ретінде пайдалану ашық жермен салыстырғанда 1,5 есеге азаяды. Сәуленің ті Ү^с;ьіньшады. ықтималдығы 2,3 есеге азаяды. ҚИ-да коконіс, адамға зиянды және өртке қауіпті заттарды

Егерқуысть/бекітсе^ондажарықсәулесінентолыққорған)-'^^ болмайды. Сонымен қатар қорғаныс имаратгарыпда болады, соққы толқынынан қорғану 2,5-3 есеге, отк кабдықты бөлшектеуге, қоршау бүтіндігі ің қүрылымын бүзуіа радиациядан қорғану 200-300 есеге артады. Қуыстарды _ж^^{>олмаидьІ}-сонымен қатар киімге радиоактивті заттардың жүғуынан, сонді Қорғаныс иматарының жай-күйі мен жағ жыл сайын арнайы ҚИ-ды қарап шығу іске асырылады. Бес жы. бір рет арнайы кешенді тексерістер жүргізіледі. Оларды жүргіз тексерілетіңдер: қорғаныс имаратының ауа өткізбейтіндігін, бү инженерлік - техникалық қондырығы мен қорған қүрылғысының жүмыс қабілеті жоспарға сәйкес қорған] имаратын әзірлікке келтіру мүмкіндігі, желдеткіш режимі бойын жүмысты тексере отырып 6 сағаттың ішінде қорғаныс имараті^. пайдалану тсксеріледі

Қорғаныс имаратының жөнделуі имараттар мен қүрылыстардіі жоспарлы ссксрту жөндеулерін жүргізу туралы қолданымда ережеге сөйкес бейбіт, уақытта оны пайдалану мақсаты байланысты жүргізіледі. |

Тақырып: Халықты радиациядан қорғау шаралары

Мейтрондық сәулелену - тез өткіштігімсн қатар, иондағыш ..ісиетімен сипатталады.Қорғаиыс орындары- панаханалар, метролар. ҚӘУЗ-ді шығаратын немесе қолданатын барлық нысандарА үі^сгі бар материалдар.

сонымен қатар атом энергетика нысандарында жүмыс істеитшдеі жөне сол аумақта түратын халыққа тікелсй қауіп келтіреді.

ҚР аймагында бес ядролық реактор бар:

Біреуі Алматы қаласының жанындағы Алатау посслкесінд Ядролық физика институтында. Реактордың түрі СС ҚИ-(Қазақстанның судағы су реакторы). Ядролық отынды 7 кг. ти| ғылыми мақсатта қолданылады.

Басқа ядролық реактор Ақтау қаласындағы жыддам нейтро, бар БН-350 - ол негізінде суды бүркуші ретінде қолданылах§ қазіргі уақытта жүмыс істемейді.

Үш ядролық қондырғы —кезінде өскери ғылыми мақсат қолданылған бүрынғы Семей ядро полигонында (оның бір бскітілген).

ТМД аймағында ВВЭР-1000 түріндегі реактор.> қолданылады.

ВВЭР-450 РБМК-1000

ядролық отынды тиеу 45-тен 32 тоннаға дейін

Иондаушы сәулеленудің негізгі сипаты

йондаушы сөулеленудің небөрі 4 түрі бар: а, р, у нейтронд сәулелелері.

а - сөуле шығарғышы аз мөлшерде өтуімен сипатталады, бірі ауқымды иондағыш қабілеттілігі адам ағзасына тыныс а жолдарымен түседі. Респиратор, сүзгі газқағарлар арқылы қорған} болады.

\\ - альфа сәуле шығарушысымен салыстырғанда, бүл сөуле ш.ііарғыш өткіштігінің күштілігімен сипатталады, бірақиондағыш .іиімсті альфа соуле шьіғарғьшгьімен салыстырғанда аз. Қорғанатын і.і ітар - респиратор, терінің ОЗК, Л-1 түрін қорғайтын заттар;

у - оның өткіш қасиеті күшті, оның сөулесі темірбетон, !• іриііптен қаланған ғимараттардың қабырғасынан, брони танктен 11 кстеді. Қорғанатын жерлер -панаханалар, мстролар.

Гамма сәулссі бойынша өлсіздену коэффиценті

Танк-Юрет

БТР-4 рет

Кірпішті ғимарат-10 рет

Мәшине-2 рет

Сәулелену дозасы:

- жутатын доза — кез-келген жүтылған заттың масса бірлігінің юндағыш сөулелерінің энергиясын сипаттайды. СИ жү^?йесінде ілшеу бірлігі —грей (Гр), жүйеден тыс бірлік РАД болып табьглады.

- экспозициялық доза- үй-жайлар, жергілікті жерлерде ілдиациялық жағдайды бағалау үшін керек. СИ жүйесінде олшеу ІірлМ — кулон / кг (КЛ/кг), жүйеден тыс — Рентген (Р);

- балама доза- сөулелеудің биологиялық баламасын сипаттайды. И жүйесінде олшеу бірлігі — Зиверт (ЗВ), жүйеден тыс бірлік

• I і Ь (рештеннің биологиялық баламасы).

Барлық сәлеленудің табиғи коздерінен орташа сөулелену дозасы і і гіына 200-300 м/рентгснді немесе 0,2-0,3 РББ-ны қүрайды. 'Кылына бір адамга 0,5 Р/^А, иондағыш сәулелер көздерінде жүмыс касайтын адамдарға — 25 хЦА...

Сәуле ауруының өршуі 100 РЩІсөулелену дозасынан асып і-гкснде байқалады.

Түрғындарды РЗ-дан қорғау' — радиациялық қауіп туралы кабардар ету жөне тез арада көшіру.