Ұсынылатын әдебиеттер

Негізгі:

1. Гигиена/ Под ред. Акад. РАМН Г.И.Румянцева.- М.:ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 2000.- С. 221-266.

2. Кенесариев У.И., Балмахаева Р.М., Жоламанов М.Е., Алимова Н.Е. Гигиена питания: Учебное пособие по общей гигиене для студентов медицинских вузов. – Алматы,2005. – Ч.1. – С.42-137.

3. Пивоваров Ю.П., Королик В.В., Зиневич Л.С. Гигиена и основы экологии человека. – Ростов н/Д: «Феникс», 2002. – 148-207.

4. Гурова А.И., Горлова О.Е.. Практикум по общей гигиене. - М. Изд-во Университета Дружбы народов, 1991.- С. 69-74.

5. Пивоваров Ю.П. Руководство к лабораторным занятиям по гигиене и основам экологии человека, 3-е изд. – М.: ГОУ ВУНМЦ МЗ РФ,2001.- С.72- 96.

Қосымша:

1. Ванханен В.Д., Лебедева Е.А., - Руководство к практическим занятиям по гигиене питания. М. Медицина, 1987.- С. 26-41.

2. Королев А.А., Богданов М.В., Ал.А.Королев и др. Медицинская экология. М.:Изд.центр «Академия», 2003. – С.123-139.

3. Шарманов Т.Ш., Плешкова С.М. Метаболические аспекты питания с курсом общей биохимии.- Алматы, 1998.

4. Шелстон Х. Правильное сочетание пищевых продуктов/ Пер. с англ.- С. Петербург: ЭКАМ, 1991.- 57 с.

Бақылау

(сұрақтар):

1. Тамақтың толық құндылығына дәрігерлік бақылау. Жеке және ұжымдық тамақтанудың адекваттылығын бағалау әдістері: сұрау, сұрау-өлшеу, есептеу, тамақтану статусы және аурушаңдық бойынша, лабораторлық – олардың ақпараттылығы және қолдану шарттары.

2. Тамақтану статусы тамақтанудың адекваттылығын, денсаулық жағдайын анықтайды. Тамақтану статусының түрлері. Тамақтық статусты бағалаудың әдістемесі. Тамақтану адеквттылығының критерилері: клиникалық симптомдар, антропометриялық және биохимиялық көрсеткіштер, жеке органдар мен жүйелердің функционалдық жағдайы, физикалық және ақыл-ойдың жұмысқа қабілеттілігі, аурушаңдық.

3. Емдік-профилактикалық тамақтану. ЕП тамақтанудың тағайындалу және құрастырылу ұстанымдары. ЕП тамақтанудың негізгі рациондарының сипаттамасы.

4. Емдік тамақтану. Емдік тамақтанудың маңызы. Құрастырудың негізгі ұстанымдары. Емдік диеталардың қысқаша сипаттамасы және тағайындалуы. Емдік тамақтануды ұйымдастыру.

5. Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануы.

• балалар мен жасөспірімдердің заталмасу процестеріндегі ерекшеліктер және тағамдық заттектерге энергиялық қажеттілігі.

• балалардың тамақтануындағы негізгі тамақтық заттектердің маңызы, әр-жас кезеңдеріндегі тамақтанудың балансталғандығының көрсеткіштері.

• Тамақтану режимі, жас балалардың, мектепке дейінгі және мектептегі балалардың, тамақтануы.

6. Қарт адамдардың және ұзақ өмір сүретін адамдардың тамақтануы.

• Қарттық шақтағы алмасу процестері, энергетикалық дисбаланс және олардың аяғы.

• Қарт және қариялық кезеңдердегі рационалды тамақтану ұстанымдары. Энергия қажеттіліктің нормалары. Рационнан қант пен жануар текті майларды шектеу арқылы энергетикалық қажеттеліктерді шектеу.

• Белоктарға қажеттілік, жануартекті және өсімдік текті белоктардың ара-қатынасы. Қарттық және қариялық кезеңдегі жануар текті белоктардың негізгі көздері болып сүт тағамдары болып табылады.

• Майларға қажеттілік, майлар бойынша баланталғандығы, КҚМҚ\май қышқылының арасындағы ара-қатынас.

• Көмірсуларға қажеттілік. Қарапайым қанттар бөлігін шектеу. Организмді қарапайым қантпен қамтамасыз етуде көкөністер мен жеміс-жидектердің маңызы. Қарт адамдарддағы және ұзақ өмір сүретін адамдардың тамақ рационындағы негізгі заттектердің ара-қатынасы.

• Рационның антисклеротикалық және антиоксиданттық бағытпен қамтамасыз ету. Тағам - антисклеротикалық веществ и антиоксиданттардың негізгі көздері. Қарттық және қариялық кезеңдегі адамдардың тамақтануында қышқыл тағамдардың және тамақтық талшықтардың маңызы. Тамақтану тәртібі.

7. Ақыл-ой еңбегімен жұмыс істейтін жұмысшылардың тамақтануы.

• Ақыл-ой еңбегінің физиологиялық ерекшеліктері және тағамдық заттектердің қажеттілігі.

• Ақыл-ой еңбегімен жұыс істейтін жұмысшыларды биологиялық толыққұнды, антисклеротикалық және липотропты бағытталған тамақтанумен қамтамасыз ету.

тамақтану рационында С, В, А витаминдерінің болуы ақыл –ой еңбегімен жұмыс істейтіндер үшін рационалды тамақтану көрсеткіші болып табылады.

8. Физикалық еңбек түрінде тамақтану.

• Физикалық еңбек түрінің ерекшеліктері және энергия және тағамдық заттектерге қажеттілік.

• өнеркәсіптегіжәне ауылшаруашылығындағы физикалық еңбек түрімен жұмыс істейтін адамдар үшін тамақ рационын құрастырудағы негізгі ұстанымдар.

• Физикалық еңбек түрінде тағам рационының және режиінің балансталғандығы.

9. Ыстық және суық климат жағдайларында тамақтану.

• Экстремальді климаттық жағдайда тұратын және ыстық климат жағдайында тұратын адамдардағы терморегуляция және зат алмасу, сонымен қатар тағамдық заттектерге жәнеэнергия қажеттілігі.

• Рационалды тамақтануды ұйымдастырудың, тамақтану режимін негізгі ұстанымдары

10. Радиация деңгейі жоғары аймақтардағы тұрғындардың тамақтануы.

• Тамақ рационын құрастыруда негізгіұстанымдар: организмнің толық тамақтық заттектерге және энергияға қажеттіліктерін толық қанағаттандыру, липидтердің тотығуын және биологиялық мембраналардың өткізгіштігінің, стабильділігінің алдын - алу, радионуклеидтердің сорбциясы, және организмнен тезірек шығарлуы, қалқанша безін қорғау.

• Рацион құрамына кіретін тағамдық заттектердің және энергия және тағамды пайдалану нормасы.

Өзге химиялық заттармен ластанған орындарда тұратын тұрғындардың тамақтануы

Адам организміне химиялық жүктеме түсірген кездегі тағамның доминантты ролі.

• Эколого-қорғаныстық тамақтанудың негізгі ұстанымдары, сандық, сапалық толыққұнды балансталған рационның және тамақтану режимімен өзге химиялық заттарға төзімділігін арттыру мақсатында қамтамасыз ету.

• БАЗ ролі, арнайы емес сорбенттер- тағам талшықтары, қорғаныс қасиеттері бар заттар, ӨХЗ токсикалық әсерін әлсіретуде күкіртті аминқышқылдардың.

№ 6 Тақырып. Негізгі тағамдардың тамақтық және биологиялық құндылығы. Эпидемиологиялық маңызы-2сағат

Мақсаты: Негізгі тағамның биологиялық құндылығы мен және алынғанбілім бойынша тағам рационына түзету жүргізу.

СӨЖ бойынша тапсырма:

- Ұсынылған материал бойынша материалдыталқылау.

– есептерде меню-раскладка бойынша тамақтану рационын түзетуге ұсыныстар беру.

- Берілгентақырыптар бойынша реферат жазу: «Сүт және сүт өнімдерінің эпидемиологиялық маңызы», «Еттің эпидемиологиялық маңызы», «Көкөніс және жеміс-жидектердіңэпидемиологиялық маңызы » «Кондитерлік өнімдердің эпидемиологиялық маңызы»

Орындау формасы – Ситуациялық есептерді шешу, реферат жазу.

Орындау критерийлері:

Ситуациялық есептерді шығару критерийлері:

1. Машықтану сабағында меню бойынша тамақтанудың құндылығын бағалауға негізделу керек.

2. Тамақтану рационын түзетуде белгілібір тағам түрі көрсетілу керек.

3. Қорытындыны жазбаша түрде ұсыну керек.

4. Негізгі және қосымша әдебиет көздерін қолдану керек.

Рефераттың жазылуы:

1. Реферат «Бақылау» бөлімінде ұсынылатын сұрақтар бойынша тақырыптардың негізгі аспектілерін қамтуы керек.

2. Рефераттың көлемі 7-8 баспа беттен аспауы керек.

3. Рефераттың құрамында титулдық бет, мазмұны, кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды және әдебиеттер тізімі болуы керек.

4. Кіріспеде рефераттың өзектілігі, мақсаты мен міндеттері қарастырылады, негізгі бөлімінде тақырыптың мазмұны ашылады, қорытындыда – айтылған мәліметтер қорытындыланып, ұсыныстармен тұжырым беріледі.

5. Ең жаңа әдебиет көздеріне ерекше мән беріліп, бір емес, бірнеше әдебиет көзі пайдаланылған болуы керек.

6. Реферат кестелермен, графиктермен, суреттермен және т.б. көркемделуі керек.

Тпасыру мерзімдері: күнтізбелік-тақырыптық жоспарға сәйкес.

Бағалау критерийлері:

Жағдайлық есептерді шешу

Сапа критерийлері	Бағалар
	Үздік	Жақсы	Қанағаттанарлық	Қанағаттанарлық-сыз
Дұрыс жауаптар саны	90-100%	75-89%	50-74%	0-49%
Есептерді шешу кезінде жіберілген қателер мен дәлкелмеушіліктердің сипаты	Студент өзі жөндеген принципиальды емес дәл келмеушіліктері	Студент өзі жөндеген принципиалды емес дәлкел-меушіліктері немесе принци-пиалды қателер	Студент оқыту-шының көмегімен жөндеген принци-пиалды емес дәлкелмеушіліктер немесе принци-пиалды қателер	Өрескел қателіктер
Жағдайылық есептерді шешу кезінде қолданылған әдебиет көздері	Оқулықтар, жетекшіліктер, монографиялар, Интернет көздері, нормативтік құжаттар	Жалпы гигиена және басқа гигиеналық пәндер бойы-нша оқулықтар, кезеңдік баспа-лар, Интернет көздері, норма-тивтік құжаттар	Жалпы гигиена және басқа гигиеналық пәндер бойынша оқытушы ұсынған оқулықтар	Жалпы гигиена бойынша оқытушы ұсынған оқулықтар
Қорытынды құрастыру	Қорытынды барлық мәліметтерді қолдана отырып өз бетімен жасалған, жақсы негізделген	Қорытынды барлық мәлі-меттерді қолдана отырып оқытушының көмегімен жасалған, жеке-леген сұрақ-тары негіздеуді қажет етеді	Материалды жүйелендіруде қиналды, оқытушының көмегін қажет етті	Оқытушының көмегінсіз материалды жүйелендіре алмады

Рефераттың жазылуы:

Сапа критерийлері	Үздік	Жақсы	Қанағаттанар-лық	Қанағаттанарлық-сыз
Реферат мазмұнының тақырыпқа және қойылған міндеттерге сәйкестігі	Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге толығымен сәйкес келеді	Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге толығымен сәйкес келеді	Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге негізінен сәйкес келеді	Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге сәйкестігі толық емес
Тақырыпты ашуы мен қолданылған әдебиет көздерінің толықтығы	Тақырып толық ашылған, қазіргі әдебиет көздері жеткілікті мөлшерде қолданылған	Тақырып ашылған, дегенмен кейбір жағдайлар анықтауды қажет етеді, негізгі әдебиет көздері қолданылған	Тақырып жеткілікті ашылмаған, негізгі әдебиет көздерінің барлығы қолданылмаған	Тақырып жеткілікті ашылмаған, қоданылған әдебиет көздері аз
Материалды қорытындылау және қысқаша тұжырымдар жасай білуі	Материал қорытындылан-ған, анық және түсінікті тұжырым жасалған	Материал қорытындыланған, анық тұжырым жасалған	Материал қорытындыланға бірақ тұжырым тым үлкен, анық емес	Материал қорытындыланбаған, тұжырым жоқ
Көркемделуі, олардың ақпараттылығы	Ақпараттылық сапасы жоғары	Ақпараттылығы бар, сапасы жақсы	Ақпараттылығы жеткіліксіз	Ақпараттылығы жоқ
Рефераттың рәсімделуінің қойылған талаптарға сәйкестігі	Рефераттың рәсімделуі қойылған талаптарға толық сәйкес келеді	Рефераттың рәсімделуі қойылған талаптарға толық сәйкес келеді	Рефератты рәсімдеуге қойылған негізгі талаптар сақталған	Рефератты рәсімдеуге қойылған негізгі талаптар сақталмаған