Әдебиеттер:

Негізгі:

1. Гигиена / Под ред. акад. РАМН Г.И. Румянцева. - М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА,2000.-С.111-175.

2. Пивоваров Ю.П., Королик В.В., Зиневич Л.С. Гигиена и основы экологии человека.- М.: Издательский. центр «Академия», 2004.-С.274-287.

3. Пивоваров Ю.П. Руководство к лабораторным занятиям по гигиене и основам экологии человека.- М.:ГОУ ВУНМЦ МЗ РФ, 2001. –С. 46-52.

4. Гурова А.И., Горлова О.Е. –Практикум по общей гигиене. – М.: Издательство Университета дружбы народов. 1991. –С.45-59.

5. Аликеева Г.М. Гигиена воды/Учебно-методическое пособие. – Алматы.: КазНМУ, 2003. – 70 с.

6. Кенесариев Ү.И. «Гигиена» оқулығы 2009 алматы

Қосымша:

1. Большаков А.М., Новикова И.М. Общая гигиена. - М.: Медицина. 2002.- С.55-107

2. Кондратов И.М., Беликов А.Д., Лебединец Л.А. Гигиеническая значимость продуктов хлорирования питьевой воды. Военно-мед. журнал. 1992г. №1. –С.71-72.

3. Пивоваров Ю.П., Гоева О.Э., Величко А.А. –Руководство к лабораторным занятиям по гигиене. – М.:Медицина,1983. –С.46-58.

4. СанПиН 3.02.002.04 «Санитарно-эпидемиологические требования к качеству воды централизованных систем питьевого водоснабжения».

Бақылау

Сұрақтар:

1. Су сапасын жақсартудың негізгі әдістері:

а) тазарту (тұндыру, коагуляциялау, фильтрациялау)

б) залалсыздандыру (химиялық, физикалық әдістер)

2. Су сапасын жақсартудың арнайы әдістері және олардың сипаты.

Тесттік тапсырмалар

1. ҚР «ауыз су» санНмен Е бойынша суды тазарту мен залалсыздандыру үшін қандай химиялық заттар қолданылады:

*қалдық бос хлор

*қалдық байланысқан хлор

*полиакриламид

*беткей-белсенді заттар

*озон

2. Суды залалсыздандыру үшін қолданылатын химиялық заттар

* газтәрізді хлор

*ек үш негізді гипохлорит кальций

*озон

*активті кремний қышқылы

*хлорлы аммоний

3. Суды залалсыздандыру үшін қолданылады:

*хлорамин

*гипохлорит кальций

*полифосфаттр

*хлорлы темір

*полиакриламид

4. Суды залалсыздандыру (1), тазарту (2) үшін қолданылатын химиялық заттар:

* хлорамин

*полиакриламид

*хлорлы темір

*гипохлорит кальций

*беткей-белсенді заттар

1 – аг

2 – бв

1 – бг

2 – гд

2 – ав

5. Қосхлорлаудың артықшылықтары( 2) мен кемшіліктері (1):

* көмірсулардың канцерогенді хлорлары түзілуі мүмкін

*хлорлы препараттардың шығыны азаяды

* коагулянт шығыны азаяды

* суды залалсыздандыру сенімділіг жоғарылайды

* суды залалсыздандыру сенімділігі төмендейді

1-а

2-б

1-г

2-г

2-в

6. Қандай хлорлы заттар 50 пайыз белсенді хлордан тұрады:

*хлорамин

*хлорлы әк

*нейтральды гипохлорит кальций

*екі үш негізді гипохлорит кальций тұзы

*газ тәрізді хлор

7. Су құбыры станцияларында суды залалсыздандыру үшін қандай заттар жиі қолданылады:

*хлорамин

*озон

*газ тәрізді хлор

*хлорлы әк

*калий перманганаты

8. Суды залалсыздандыру үрдісі мынадай жағдайда төмендейді:

*судың төменгі темперетурасында

*судың жоғарғы температурасында

*органикалық заттар көп болған жағдайда

*сумен хлордың қатынасы ұзақ уақыт болған кезде

* активті хлордың жоғарғы концентрациясын қолданған кезде

9. Судағы қалдық хлордың мөлшері мынаған байланысты нормаланады:

*хлордың мөлшері жеткіліксіз болған кезде судың залалдану үміттіліг төмендейді

* хлордың жоғарғы концентрацияда болғанда, коагуляцияның тиімділігі төмендейді

*хлор концентрациясы жоғары болғанда, судың органолептикалық қасиеттері жағымсыз болады

*хлордың жоғарғы концентрациясы кезінде хлорлы көмірсутектер пайда болады

*судағы хлордың концентрациясы жеткіліксіз болғанда судағы органикалық заттардың мөлшері артады

10. Суды мақсатты түрде суперхлорлау қай кезде жүргізіледі:

*эпидемиологиялық көрсетілімі бойынша

*соғыс-дала жағдайында

*қалыпты жағдайда суқұбыры станцияларында

*судың жоғарғы темперетурасы кезінде

*экспедиция кезінде

11. Суды хлорлаудың негізгі кемшіліктері (1) мен артықшылықтары (2)

а) хлорлау уақытының ұзақтығы

б) алдын ала тазартусыз суды залалсыздандыру мүмкіндігі

в) залалсыздандыру алдында суды тазрту қажеттілігі

г) залалсыздандыру уақытының ұзаруы

д) хлорлаусыз суды қолдану мүмкін емес

1-д

2-аб

1-б,г

2-гд

2-ав

12. Хлор (1) мен озон (2) көмегімен суды зқалалсыздандыру ерекшеліктері:

а) хлор судң органолептикалық қасиетіне әсер етеді

б) озон судың органолептикалық қасиетіне әсер етпейді

в) хлорлауға қарағанда, озондауды бақылау қиынға соғады

г) озондау судың темпепературасы мен РН-на әсер етпейді

д) хлорлау судың темпепературасы мен РН-на әсер етпейді

1 – а

2 – бг

1 – бг

2 – гд

2 – ав

13. Озондауға бақылау, хлорлауға қарағанда қиын:

* су температурасына байланыссыз

* судың температурасына байланысты

* судың РН байланысты емес

*судың минералды құрамына теріс әсер етпейді

*аз уақытты қажет етеді

14 залалсыздандырудың реагентсіз (физикалық) әдісі

* су құрамына әсер етпейді

* судың органолептикалық қасиеттерін өзгерпейді

* кең диапозонда бактерицидтік әсері бар

* алдын ала мөлдірлеуді қажет етпейді

*экспедиция, дала жағдайларында залалсыздандыру үшін қолданылады

15. Физикалық залалсыздандыру әдісінің ішіндегі сенімдісі:

*УК сәулелендіру

* қайнату

* ульра дыбысты қолдану

*иондағыш радиацияны қолдану

*импульсты электрді қолдану

16. Хлорлаудың қандай әдістері кезінде қалдық хлорды анықтаудың қажеті жоқ:

* суперхлорлау

* қалыпты дозамен хлорлау

*переаммонизация арқылы хлорлау

*газтәрізді хлорме хлорлау

*жоғарғы мөлшері белсенді хлормен хлорлау

17. Суды залалсыздандыру кезіндегі суперхлорлау әдісінің артықшылықтары

*залалсыздандыру уақыты қысқарады

*хлорлау техникасы оңайланады

*дехлорлауды жүргізудің қажеті жоқ

*судың органикалық қасиеті жақсарады

* озондауға қарағанда заттардың оргникалық тотығуы толығымен жүреді

18. Жер асты суларына су сапасын жақсартудың қандай әдістерін қолдануға болады, егер, микроб саны -50 мл, колиформды бактериялар- 100 мл жоқ, фтор-2,5 мг/л, құрғақ қалдық-2000 мг/л

* залалсыздандыру

*кермектеу

*фторсыздандыру

*фторлау

*минералды тұздармен байыту

19. Егер су көзі 1 сыныпқа жататын болса, онда артезиан суына су сапасын жақсартудың қандай әдістерін қолдану қажет

*мөлдірлеу

*түссіздендіру

*залалсыздандыру

*кермектілеу

* сапаны жақсартудың қажеті жоқ

20. 1 л суға 1г белсенді хлорды жұмсағанда 700 л суды залалсыздандыру үшін нейтральды гипохлорит кальцийдің қанша мг керек:

*1000

*200

*100

*3000

*500

21. Суды залалсыздандыру үшін қайнатуды кеңінен қолдануды шектейтін факторлар:

* газдардың ұшқыштығынан су дәмінің нашарлауы

*суды суыту қажеттілігі

* екіншілік залалдану жағдайында қайнаған судағы микроағзалардың тез дамуы

* споралы формалардың аз тиімділігі

*вирустардың аз тиімділігі

22. Судан энтеровирустарды тапқан кезде залалсыздандырудың қандай әдісін қолданады:

*хлорқажеттілік бойынша хлорлау

*суперхлорлау

*озондау

*қайнату

*переаммонизация арқылы хлорлау

Сумен қамтамасыз ету көздерін таңдау бойынша ситуациялық есептер

Есепті шешу үшін «Орталықтандырылған ауыз сумен жабдықтау жүйесінің сапасына қойылатын санитарлық – эпидемиологиялық талаптар» СанЕменН және 2761-84 "Орталықтандырып шаруашылық-ауыз суымен жабдықтайтын су көздері. Гигиеналық, техникалық талаптар және таңдау ережелері» ГОСТ-ы пайдаланыңыз, олардың үзінділері сабақтың тақырыбы жөніндегі кафедраның әдістемелік оқу құралында келтірілген. Есепте келтірілген мәліметтердің негізінде суат суларының ауыз суы үшін, шаруашылық-тұрмыстық мақсатқа жарамдылығы жөнінде қорытынды және келесі сұрақтарға жауап беріп судың сапасын жақсарту жөнінде ұсыныстар беріңіз.

Судың сапа көресткіштері ГОСТ 2761-84-ке және «Орталықтандырылған ауыз сумен жабдықтау жүйесінің сапасына қойылатын санитарлық – эпидемиологиялық талаптар» СанЕменН сәйкес келе ме?

Нормативке сәйкес келмейтін әрбір көрсеткіштің қандай маңызы бар?

Су жануар текті органикалық заттармен ластанған ба? Егер ластанған болса, қандай мәліметтердің негізінде қорытынды жасалған?

Судың сапасы бойынша берілген су көзі қандай классқа жатады?

Берілген суды арнайы өңдеу жүргізбей-ақ ауыз суы үшін қолдануға бола ма?

Берілген суды өңдеу жүргізбей-ақ ауыз суы үшін қолдану қандай жағдайларға

әкеп соғуы мүмкін?

Есеп № 1.

Елді мекенді сумен жабдықтауды ұйымдастыру үшін, жағасында елді мекен орналасқан өзен суын пайдалану ұсынылған. Елді мекеннен жоғары 5 км қашықтықта ірі мал өсіретін кешен орналасқан. Су сынамасының сапасы келесілерді көрсетті:

Дәмі-3 балл

Түстілігі-40 градус

Иісі-3 балл

Мөлдірлігі-18 см

Аммиак-0,06 мг/л

Нитриттер-0,034 мг/л

Нитраттар-48 мг/л

Тотыққыштығы-5,2 мг/л

Кермектілігі-6 мг-экв/л

Хлоридтер-186 мг/л

Сульфаттар-318 мг/л

Фтор-0,5 мг/л

Құрғақ қалдығы -800мг/л

Микробтар саны-2500

Лактозаға реакциясы он ішек таяқшалырының саны-28000 /л

Есеп № 2.

Ағысы жылдам тау өзені жағасында елді мекен орналасқан. Оны сумен қамтамасыз ету үшін өзен суын пайдалану ұсынған. Өзеннің ағысы бойынша елді мекеннен жоғары жерден алынған су сынамасы келесіні көрсетті:

Иісі-2 б

Дәмі-2 б

Түстілігі-40 град

Мөлдірлігі-18 см

Аммиак-0,02 мг/л

Нитриттер-0,001 мг/л

Тотыққыштығы-4,6 мг/л

Хлоридтер-106 мг/л

Сульфаттар-218 мг/л

Құрғақ қалдығы – 560 мг/л

Жалпы кермектілігі- 5 ммоль/л

Фтор-0,32 мг/л

Микробтар саны-1500

Лактозаға реакциясы он ішек таяқшалырының саны-430 /л

Есеп № 3.

Елді мекенді сумен қамтамасыз етуге жағасында елді мекен орналасқан ағысы жоқ көл суын қолдану ұсынылды. Су сынамасын елді мекеннен жоғары жерден алу ұсынылған.

Су температурасы-20 гард

Иісі-4 б

Дәмі-3 б

Түстілігі-45 град

Мөлдірлігі-18 см

Аммиак-0,05 мг/л

Нитриттер-0,12 мг/л

Нитраттар-52 мг/л

Тотыққыштығы-16 мг/л

Кермектілігі-4 ммоль/л

Құрғақ қалдығы – 740 мг/л

Хлоридтер-280 мг/л

Сульфаттар-320 мг/л

Фтор-0,6 мг/л

Лактозаға реакциясы он ішек таяқшалырының саны- 3000 /л

Микробтар саны-6200

Есеп №4.

Елді мекенді сумен қамтамасыздау үшін артезиан скважинасын қазу шешілген, оның суының сапасы келесілерді көрсетті:

Түстілігі-18 град

Иісі-3 б

Дәмі-3 б

Мөлдірлігі-35 см

Құрғақ қалдық-2000 мг/л

Кермектілігі-18 ммоль/л

Аммиак-жоқ

Нитриттер-жоқ

Нитраттар-54 мг/л

Тотыққыштығы-1,8 мг/л

Хлоридтер-920 мг/л

Сульфаттар-600 мг/л

Фтор-5 мг/л

Микробтар саны-55

Ішек таяқшасы тобындағы бактериялардың 1л судағы саны -2

Есеп №5.

Жұмысшылар поселкін сумен қаматамасыздау үшін шахталық құдықты пайдалану ұсынылған, ол темір жолдан 40 м қашықтықта орналасқан. Ішкі беті бетондалған, саз балшықты кұлпында ақауы бар, қақпағы және қоғамдық шелегі жоқ.

Су сынамасының сапасы:

Түстілігі-42 град

Иісі-3 б

Дәмі-3 б

Мөлдірлігі-17 см

Аммиак-0,4 мг/л

Нитриттер- 0,12 мг/л

Нитраттар-52 мг/л

Тотыққыштығы-12 мг/л

Кермектілігі-7 ммоль/л

Құрғақ қалдық-540 мг/л

Хлоридтер-240 мг/л

Сульфаттар-312 мг/л

Фтор-0,6 мг/л

Микробтар саны-350

Ішек таяқшасы тобындағы бактериялардың 1л судағы саны - 800

Есеп №6.

1 климаттық ауданда орналасқан елді мекенде өзеннен су алатын су құбыры бар. Су коагуляция, тұндыру, фильтрация, хлорлау әдістерімен тазаланады және фторлау жүргізіледі. Сыртқы су колонкасынан алынған су сынамаларының нәтижелері келесіні көрсетті:

Иісі -жоқ

Дәмі-жоқ

Мөлдірлігі-30 см артық

Түстілігі-15 град

Жалпы кермектілігі-7 ммоль-л

Құрғақ қалдық-300 мг/л

Хлоридтер-83 мг/л

Фтор-1,2 мг/л

Ішек таяқшасы түріндегі бактериялар 100 мл суда - жоқ

Қалдық хлор-0,3 мг/л

Есеп №7.

Орта климаттық аймақта орналасқан елді мекендегі аурухананы сумен қамтамасыз ету үшін оны жергілікті су құбырына қосу ұсынылған. Суды көл суынан алады, тазарту құрылыстарында тұндыру, коагуляция, сүзгіден өткізу, хлорлау жүргізіледі. Судын сапасын зерттеу нәтіжелері келесідей:

Иісі -1 б

Дәмі-жоқ

Лайлылығы-2,5 см жоғары

Түстілігі-17 град

Жалпы кермектілігі-6,3 ммоль/л

Құрғақ қалдық-345 мг/л

Сульфаттар-180 мг/л

Хлоридтер-136 мг/л

Фтор-1,2 мг/л

Цинк-0,2 мг/л

Мыс-0,01 мг/л

Микробтар саны-45

Ішек таяқшасы түріндегі бактериялар саны 100 мл суда - жоқ

Қалдық хлор-0,3 мг/л

Есеп №8.

Қала тіпті бүкіл елді мекендегі сияқты аурухананы сумен қамтамасыз етуді терендегі 380 м артезиан суынан ұйымдастыру ұсынылған. Судын сапасына жүргізілген сынама келесідей:

Иісі -2 б

Дәмі-3 б

Түстілігі-40 град

Мөлдірлігі-30 см

Құрғақ қалдық- 1560мг/л

Кермектілігі-15,1 ммоль/л

Аммиак-жоқ

Нитриттер-0,009 мг/л

Нитраттар-48 мг/л

Хлоридтер-412 мг/л

Сульфаттар-560 мг/л№

Тотыққыштығы-2 мг/л

Фтор-2,1 мг/л

Ішек таяқшасы түріндегі бактериялар саны 100 мл суда - жоқ

Микробтар саны-30

Есеп №9.

Елді мекенді сумен қамтамасыз етуді өзен суынан ұйымдастыру ұсынылған. Өзеннің ағысы бойынша жоғары жағында ағынды суын тазартқанан өзенге кейін жиберетін өнеркәсіп комбинаты орналасқан. Судын сапасына жүргізілген сынама келесілерді көрсетті:

Иісі- 3б

Дәмі – 3 б.

Мөлдірлігі – 18 см

Түстілігі- 42 град

Кермектілігі-5,2 ммоль/л

Сульфаттар - 208 мг/л

Хлоридтер-214 мг/л

Аммиак-0,11 мг/л

Нитраттар-0,48 мг/л

Нитриттер-0,16 мг/л

Фтор-0,5 мг/л

Марганец – 0,2 мг/л

Қорғасын- 0, мг/л

Мырыш- 5,4 мг/л

Тотыққыштығы-20 мг/л

ОБҚ-5 16мг/л

Лактозаға реакциясы он ішек таяқшалырының саны - 4300 /л

Микробтар саны – 1600

Тақырып № 5. Елді мекендерді тазарту шаралары- 2сағат.

Мақсаты: Елді мекендерді тазарту жүйелері жөніндегі білімін қалыптастыру.

Оқыту міндеттері:

- Елді мекендерді тазартуға қойылатын гигиеналық талаптар жөнінде білімдерін қалыптастыру

Өткізу түрі: дискуссия

Тақырып бойынша тапсырма:

Тапсырма № 1 қатты және сұйық қалдықтар және елді мекендерді тазарту шараларымен танысу

Таратылатын материал: жоқ

Әдебиеттер:

негізгі:

4. Гигиена /Под ред. Акад. РАМН Г.И.Румянцева. –М.:ГЭОТАР Медицина.2000.- С.176-196.

5. Пивоваров Ю.П., Королик В.В., Зиневич Л.С. Гигиена и основы экологии человека.- Ростов н/Д: «Феникс».2002.-109-125.

6. Гурова А.И.,. Горлова О.Е. Практикум по общей гигиене. М.: Изд-во университета дружбы народов, 1991.- С. – 60-62.

Қосымша:

6. Габович Р.Д., Познанский С.С., Шахбазян Г.Х. Гигиена. Киев: Высшая школа, 1984- С. - 86-106.

7. Гончарук Е.И., Габович Р.Д., Гарковый С.И. и другие. Руководство к лабораторным занятиям по коммунальной гигиене. М.: Медицина, 1990.- С. 216-278.

8. Неменко Б.А, Кенесариев У.И.Коммунальная гигиена . –Алматы:НИЦ «Ғылым», 2003. – С.209-246.

9. Румянцев Г.И. с соавторами. Общая гигиена. М.: Медицина, 1990.- С. – 140-154.

10. Румянцев Г.И., Вишневская Е.П., Козлова Т.А.. Общая гигиена. М.: Медицина, 1985.- С. – 133-140.

6. Кенесариев У.И., Балмахаева Р.М.,. Бекмагамбетова Ж.Д., Жакашов Н.Ж., Тогузбаева К.К. Гигиена: Учебник для вузов/ Под ред. У.И. Кенесариева.- Алматы: «Самара-Принт», 2009.-688 с., стр.169-194.

Бақылау:

1. Елді мекендерді қатты және сұйық қалдықтардан тазарту. Тазарту кезеңдері.

2. Топырақты санитарлық қорғау-заңдылық, ұйымдастыру, әкімшіліктік, технологиялық, санитарлық-техникалық, жоспарлау шараларымен танысу. Санитарлық дәрігердің іс әрекеті.

Тақырып № 6. Ауа, су, топырақ гигиенасы бойынша аралық бақылау – 2 сағат.

Мақсаты: Кіріспе, ауа, су, топырақ гигиенасы бойынша теориялық білімдерін қалыптастыру.

Оқыту міндеттері:

- кіріспе, ауа, су, топырақ гигиенасының тараулары бойынша білімдерін қалыптастыру.

- нормативтік-құқықтық құжаттармен өзіндік жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру.

Өткізу түрі: ауызша сұрау, кіші топтарда жұмыс істеу.

Таратылатын материал: жоқ

Ауызша сұрау арқылы бастапқы білімдерін бақылау:

1. Гигиена - медицинадағы негізгі алдын алу пәні ретінде.

2. Медицинада емдік және алдын алу бағыттарының өзара байланысы.

3. Денсаулық жағдайындағы бұзылыстардың біріншілік, екіншілік және үшіншілік алдын алу және олардың тиімділігі. Денсаулық сақтаудың алдын алу бағытында приоритеттілігі

4. Гигиенаның мақсаты. Гигиеналық ғылымның зерттеу нысандары, мазмұны мен міндеттері. негізгі тараулары.

5. Гигиеналық зерттеу әдістері.

6. Тәжірибелік жұмыста медициналық қызметкер үшін гигиеналық дүниетанымының маңызы.

7. Санитария жөнінде түсінік. Гигиеналық ғылыммен өңделген санитарлық-гигиеналық және эпидемияға қарсы шараларды іске асыруда санитарлық-эпидемиологиялық қызметтің рөлі.

8. СЭС қызметкерінің жұмысын ұйымдастыру негіздері.

9. Санитарлық эпидемияға қарсы жұмысты жүргізудің негізгі түрі ретіннде сақтық және күнделікті санитарлық бақылау.

10. Санитарлық заңдылық және санитарлық-эпидемиологиялық қызмет жұмысында атқаратын рөлі.

11. Адам ағзасының жылу тепе-тендігін сақтаудағы химиялық және физикалық жылу реттелуінің ролі.

12. Адам ағзасының коршаған ортамен жылу алмасуын анықтайтын ауа ортасының физикалық факторлары. Жылу тепе-тендігін қамтамасыз ету үрдісіндегі сәулелік жылу алмасуының маңызы.

13. Жоғары және төмен ауа температурсының ағзаға әсері

14. Ауа ылғалдығының гигиеналық маңызы. Ылғалдылықтың түрлері. Өлшем бірліктері.

15. Ауа қозғалысы жылдамдығының гигиеналық маңызы. Жел раушаны және оның қолданбалы маңызы.

16. Ағзаның жылу тепе-тендігін анықтайтын ауа ортасының физикалық қасиеттерінің кешені ретіндегі – микроклимат. Микроклимат түрлері: комфортты, дискомфортты, денені қыздыратын және салқындататын.

17. Қолайсыз микроклимат жағдайларының адам ағзасына әсері.

18. Үйлердің қолайлы микроклиматтын қамтамасыз ету шараларының негізі ретіндегі микроклимат параметрлерін гигиеналық нормалау. Аурухана және тұрғын үйлердің микроклиматын нормалау кезінде ескерлетін факторлар.

19. Микроклимат көрсеткіштерінің қолайлы және рұқсат етілген нормалар туралы түсінік.

20. Адамның жылылық жағдайының көрсеткіштері мен инструменталды зерттеу мәліметтері бойынша үйлердің микроклиматын кешенді бағалау.

21. Микроклимат жағдайының қолайсыз әсерлерінің алдын алу жөніндегі шаралар

22. Ауаның қозғалу жылдамдығын, ылғалдылығын, ауаның температурасын,әдістерін өлшеу. Ауаның температурасын, ылғалдылығын және қозғалу жылдамдылығын анықтайтын аспаптар, олардың құрылысы мен жұмыс істеу принциптері.

23. Атмосфералық ауаның химиялық құрамы. Атмосфералық ауа мен бөлме ауасының химиялық ластану көздері.

24. Жабық бөлмелердің биологиялық түрде ластануы. Ластағыштардың көздері мен таралау жолдары, эпидемиологиялық қауіптілігі

25. Ауа ортасының химиялық қосындылар мен патогенді микроағзалармен ластануының гигиеналық маңызы.

26. Әртүрлі бағытта жұмыс істейтін бөлсмелердің химиялық ластану көрсеткіштері. Қазіргі уақытта тұрғын үйлер мен қоғамдық ғимараттарда ауа тазалығының көрсеткіші болып табылатын көмірқышқыл газы концентрациясын анықтаудың гигиеналық маңызы.

27. Тұрғын бөлмелер мен емдеу мекемелеріндегі ауаның бактериалдық ластану көрсеткіштері., олардың гигиеналық нормативтері.

28. Ауаның бактериалдық ластануын анықтау әдістері.

29. ауаның химиялық және бактериалдық ластануын төмендету үшін желдетуді қолдану. Табиғи желдету және оның тиімділігі. Табиғи желдетуді күшейту әдістері..

30. Жасанды желдету түрлері: әклетін, әкететін, әкелетін-әкететін. Оларды қолдану жағдайлары.

31. Желдетудің жалпы алмасу және жергілікті жүйелері, олардың тағайындалуы.

32. Ауаны кондиционерлеу, олардың артықшылықтары мен кемшіліктері.

33. Ауа алмасу көрсеткіштері: желдетудің қажетті және фактілі көлемі, ауа алмасу еселігі. Анықтау әдістері.

34. Тұрғын үйлер мен емдеу алдын алу мекемелерінде желдетуді ұйымдастыру.

35. Күн радиациясы жердегі климат түзуші фактор ретінде .

36. Инфрақызыл радиациясының биологиялық әсері. ИҚ-сәулесінің толқын ұзындығына байланысты жылулық әсердің тәуелділігі.

37. Көрінетін сәуленің адам ағзасына әсері. Көру жұмыстарының жағдайларфын жеңілдету үшін, жақыннан көрушіліктің алдын алу үшін және балалар мен жасөспірімдердің жұмысқа қабілеттілігін сақтау үшін бөлмеде рационалды жарықтанудың маңызы.

38. Көру анализаторының жұмысына жарықтың әсерінің функционалды көрсекіштері (көріп қабылдау жылдамдығы, анық көру тұрақтылығы және т.б.)

39. Бөлменің табиғи жарықтануын анықтайтын факторлар.

40. Бөлменің табиғи жарықтану көрсекіштері, олардың тұрғын, емдеу, балалар мекемелеріндегі нормативтері, анықтау әдістері.

41. Инсоляцияның гигиеналық маңызы. Инсоляциялық тәртіп, түрлері.

42. Жасанды жарықтануға қойылатын гигиеналық талаптар.

43. Жасанды жарықтану түрлері мен көздері, олардың сипаты.

44. Шамдардың түрлері. Жарықтандыру арматурасына қойылатын гигиеналық талаптар.

45. Тұрғын, балалар, емдеу мекемелерінің жасанды жарықтануы кезіндегі жарықтану нормативтері.

46. Люксметрдің жұмыс істеу принципі, шамның салыстырмалы қуаттылығы бойынша жарықтануды есептеу.

47. Күн радиациясы Жердегі негізгі климат қалыптастырушы фактор ретінде.

48. Инфрақызыл радиацияның биологиялық әсері. Жылу эффетінің ИҚ-сәуленің толқын ұзындығына тәуелділігі.

49. Ультракүлгін сәулеленудің биологиялық әсері. Ұзын толқынды (400-320 нм), орта толқынды средне (320-280 нм) және қысқа толқынды (280 нм-ден төмен) сәулеленудің арнайы әсерлері.

50. Ультракүлгін жетіспеушілігі.Балалар организіміндегі ультракүлгін жетіспеушілігінің жоғары сезімталдығы.Ультракүлгін жетіспеушілігінің алдын алу.

51. Ультракүлгіннің жасанды көздердің таралуы.Сәулелену дозасы: эритемді, витаминді,шыныққан. Дозалаудың әдістері. Жас балалар ұжымында сәулеленудің алдын алу.

52. Бөлмелерді санациялау үшін ултрфиалеттің қысқа толқынды

53. Судың гигиеналық маңызы..

54. Жұқпалы және паразиттік аурулардың таралуындағы су факторының рөлі.

55. Судың табиғи химиялық құрамы мен химиялық ластануына байланысты аурулар.

56. Ауыз су сапасына қойылатын гигиеналық талаптар (СанПиН РК 3.02.002.04. «Питьевая вода»)

57. 5.Сумен қамтамасыз ету көздері (беткей, жер асты).

58. Шаруашылық ауыз сумен қамтамасыз ету жүйелері: орталықтандырылған, орталықтандырылмаған.

59. Суды пайдаланумен байланысты аурулардың алдын алу жөніндегі шаралар, санитарлық дәрігерінің жұмыс істеу тактикасы. Су көздерін санитарлық қорғау.

60. Су сапасын жақсартудың негізгі әдістері:

61. а) тазарту (тұндыру, коагуляциялау, фильтрациялау)

62. б) залалсыздандыру (химиялық, физикалық әдістер)

63. Су сапасын жақсартудың арнайы әдістері және олардың сипаты.

64. Топырақтың қасиеті мен құрамының гигииеналық маңызы.

65. Топырақтың эпидемиологиялық маңызы.

66. Биогеохимиялық провинциялар (табиғи және техногенді), эндемиялар.

67. Топырақтың өздігінен тазаруы, көрсеткіштері.

68. Елді мекендерді қатты және сұйық қалдықтардан тазарту. Тазартудың негізгі кезеңдері

Топырақты санитарлық қорғау шаралары-заңдылық, әкімшілік, технологиялық.