§2. Сұраныс. Сұраныс заңы.

Қандай да бір тауарға сұраныс тауардың сол немесе басқа санын сатып алуға деген біздің ықыласымызды сипаттайды. Сұранысты сұраныс көлемі мен сұраныстың өзгеруімен көрсетеді.

Сұраныс көлемі( ) - бұл белгілі бір уақыт ішінде берілген баға бойынша сұраныс болатын тауардың сол көлемі. Сұраныс көлеміне көптеген факторлар әсер етеді, нақты айтқанда: берілген тауардың құны, сатып алушылардың талғамы, тұтынушылардың кірісі, басқа тауарлардың бағасы, инфляциялық көріністер және т.б.

Сұраныс көлемінің оны анықтайтын факторларға тәуелділігін сұраныс функциясы деп атайды. Жалпы түрле ол төмендегідей берілуі мүмкін:

),

мұндағы,

- берілген тауардың бағасы;

- пайда,

- талғамдар,

- күтім;

- субститут тауарының бағасы (алмастырғыш),

- комплементарлық тауарларға баға (өзара толықтырушы).

Егер берілген кезеңде берілген тауар бағасынан басқа барлық факторлар өзгермейді деп алар болсақ, онда тәуелділік:

түрінде көрінеді.

Бағадан сұраныс функциясы үш тәсіл арқылы берілуі мүмкін:

3) графикалық

1. Кестелік

(руб.)	(дана)
4	28
6	24
8	20
10	16

2) аналитикалық

P

d

2-сурет. Сұраныс қисығы

Сұраныс қисығын тұрғызу үшін Х осі бойынша сатып алынатын тауардың санын(Q_d), ал осі бойынша бағасын(P) қою қалыптасқан. Сұраныс қисығы - бұл нүктелері білгілі бір уақыт ішінде сатып алушылардың әртүрлі тауарлар санын қандай бағада сатып алулары мүмкін екендігін көрсететін қисық. Ол кері енгіске ие, өйткені баға мен сан арасындағы кері тәуелділікті көрсетеді.

Сұраныс заңы келесі тәуелділікті көрсетеді: басқа да тең жағдайларда сатып алушы бағалардың төмендеуі кезінде көп және олардың жоғарылауы кезінде - аз тауар алады.

Сұраныстың өзгеруі сұраныс функциясында көрсетілген факторлардың әсерінен қисықтың оңға немесе солға бұрылуымен көрінеді. Егер берілген кезең бойынша сатып алушылардың саны өсетін болса, онда сұраныс қисығы оңға қарай жылжиды. Өзара алмасатын тауарларға бағалардың төмендеуі сұраныс қисығының берілген тауарға солға бұрылуына әкеледі.

§3. Ұсыныс. Ұсыныс заңы.

Ұсыныс көлемі ( ) – бұл белгілі бір жағдайда берілген баға бойынша уақыт бірлігінде сатушылар өндіретін және сата алатын тауардың көлемі. Ұсыныс көлемінің оны анықтайтын факторларға тәуелділігі ұсыныс функциясы деп аталады және;

түрінде келеді,

мұндағы, - берілген тауардың бағасы;

- қорлардың бағалары;

- қолданылатын технологиялардың сипаты;

- салықтар;

- сатушылар саны;

- басқа да факторлар

Егер, бағадан басқа, ұсыныстың көлемін анықтайтын барлық факторларды тұрақты ретінде алар болсақ, онда ұсыныс функциясы:

түрінде болады.

Сұраныс функциясы тәрізді ол үш тәсіл арқылы берілуі мүмкін:

Ұсыныс қисығы ( ) – бұл нүктелері өндірісшілер (сатушылар) белгілі бір уақыт ішінде қандай бағада өз тауарын сатуы мүмкін екендігін көрсететін қисық. Ол оң еңіске ие, өйткені баға мен көлем арасындағы тікелей тәуелділікті көрсетеді.

Ұсыныс заңы: егер өзге жағдайлар өзгеріссіз қалатын болса, онда сатушы бағаның жоғарылауы кезінде сату үшін көп тауарды, ал оның төмендеуі кезінде аз тауар өндіреді және ұсынады.

Ұқсастық бойынша сұраныс қисығының қозғалуымен, ұсыныс функциясында көрсетілген кірістердің әсерінен бағаның әрбір мәні кезінде ұсынылатын тауардың өзгерісі жүзеге асатындығын атап өтуге болады, бұның нәтижесінде ұсыныс қисығы солға немесе оңға ауысады. Мысалы, кіріске салық ставкасының төмендеуі ұсыныс қисығын оңға, ал ресурстарға деген бағаның жоғарылауы - солға жылжытады.