4. Tkanka nerwowa

Tkanka nerwowa jest zbudowana z:

1. wysoko wyspecjalizowanych komórek nerwowych nazywanych neuronami. Neurony uczestniczą w wytwarzaniu, przekazywaniu i odbieraniu impulsów nerwowych;

2. komórek glejowych budujących tzw. tkankę glejową, która dostarcza neuronom substancji odżywczych i bierze udział w ich regeneracji. Wśród komórek glejowych występują takie, które mają zdolność do ruchu i fagocytozy (mezoglej). Po zniszczeniu tkanki nerwowej usuwają uszkodzone komórki nerwowe i wypełniają powstałe przestrzenie.

4.1. Budowa neuronu

Neuron to podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna tkanki nerwowej. Zbudowany jest z ciała komórki (perikarionu), które zawiera większość cytoplazmy i organella komórkowe oraz dwóch rodzajów wypustek cytoplazmatycznych: dendrytów i aksonu. Dendryty to liczne, krótkie wypustki, które doprowadzają impulsy nerwowe do ciała komórki. Akson (neuryt) to pojedyncza, długa wypustka, która przewodzi impulsy nerwowe od ciała komórki do innych neuronów lub komórek somatycznych. Długie neuryty nazywamy włóknami nerwowymi. Większość z nich posiada na swojej powierzchni osłonkę mielinową. Osłonkę mielinowa zbudowana jest głównie z białek i tłuszczów: cholesterolu i lecytyny. Wytwarzają ją komórki Schwanna (lemocyty), które należą do tkanki glejowej (rys. 13). Osłonka mielinowa wpływa na szybkość przewodzenia impulsów nerwowych. Ze względu na obecność osłonki mielinowej na włóknach nerwowych dzielimy je na:

1. rdzenne, białe – mają osłonkę mielinowa, szybko przewodzą impulsy nerwowe;

2. bezrdzenne, szare – nie mają osłonki mielinowej, wolno przewodzą impulsy nerwowe.

Rys. 13. Schemat przedstawiający budowę neuronu. 1 – perikarion, 2 – dendryty, 3 – przewężenie Ranviera, 4 – osłonka mielinowa, 5 – osłonka Schwanna, 6 – akson

Same komórki Schwanna również mogą otaczać włókna nerwowe tworząc osłonkę komórkową. Pomiędzy osłoniętymi fragmentami aksonu znajdują się miejsca nieosłonięte nazywane przewężeniami Ranviera.

Neurony są komórkami, które prawie całkowicie utraciły zdolność do regeneracji. Odbudowa uszkodzonych komórek trwa często wiele lat. Neurony, które budują ośrodkowy układ nerwowy w ogóle nie ulegają regeneracji.

Neurony można klasyfikować biorąc pod uwagę różne kryteria podziału. Najczęściej neurony klasyfikujemy ze względu na:

1) liczbę wypustek (rys.14):

• neurony jednobiegunowe – mają perikarion i jedną wypustkę – akson;

• neurony pseudojednobiegunowe – mają perikarion, od którego odchodzi jedna wypustka, która dzieli się na dendryt i akson;

Rys. 14. Podział neuronów ze względu na liczbę wypustek : neuron jednobiegunowy (A); neuron pseudojednobiegunowy (B); neuron dwubiegunowy (C),; neuron wielobiegunowy (D)

• neurony dwubiegunowe – dendryt i akson są umieszczone po przeciwnych stronach perikarionu;

• neurony wielobiegunowe – od perikarionu odchodzi wiele dendrytów |i jeden akson.

2) wykonywane czynności:

• neurony czuciowe (sensoryczne) – przenoszą impulsy od receptorów do ośrodków nerwowych;

• ruchowe (motoryczne) – przenoszą impulsy od ośrodków nerwowych do efektorów;

• neurony kojarzeniowe (asocjacyjne) – znajdują się pomiędzy neuronami czuciowymi i ruchowymi.