3.2. Tkanka zarodkowa (mezenchyma)

Mezenchyma występuje w organizmie tylko w okresie zarodkowym. Jest zbudowana z komórek gwiaździstych, które mają charakter totipotencjalny, to znaczy mogą przekształcać się w komórki innych tkanek. Powstają z niej wszystkie rodzaje tkanek łącznych i tkanka mięśniowa. W galaretowatej substancji podstawowej tkanki łącznej zarodkowej nie ma włókien.

Rys. 5. Schemat budowy tkanki zarodkowej. 1 – komórki gwiaździste

3.3. Tkanka limfatyczna (siateczkowo – śródbłonkowa)

Tkankę limfatyczną tworzą gwiaździste komórki nazywane retikulocytami. Retikulocyty kontaktują się ze sobą przez liczne wypustki. Komórki umieszczone są w gąbczastej substancji międzykomórkowej, która zawiera włókna siateczkowe. Tkanka limfatyczna jest bardzo dobrze ukrwiona. Są z niej zbudowane narządy limfatyczne oraz zrąb szpiku kostnego. W tkance limfatycznej powstają elementy morfotyczne krwi.

Rys. 6. Schemat budowy tkanki limfatycznej. 1 – limfocyt, 2 – retikulocyt, 3 – komórka plazmatyczna, 4 – włókna siateczkowe

3.4. Tkanka tłuszczowa żółta

Tkanka tłuszczowa jest zbudowana z komórek tłuszczowych (lipocytów), które mają zdolność do syntezy i magazynowania tłuszczów. Miedzy komórkami brak substancji międzykomórkowej. Gromadzony w tkance tłuszcz pełni funkcje energetyczne, termoizolacyjne, oraz chroni organizm przed urazami mechanicznymi. Tkanka tłuszczowa gromadzi się w określonych miejscach organizmu – głównie pod skórą. U człowieka liczba komórek tłuszczowych ustala się w dzieciństwie, a następnie zmienia się jedynie stopień wypełnienia komórek tłuszczem.

Rys. 7. Schemat budowy tkanki tłuszczowej żółtej. 1 – lipocyty, 2 – krople tłuszczu

3.5. Tkanka łączna szkieletowa

Tkanka łączna szkieletowa dzieli się na dwa rodzaje:

1. tkankę chrzęstną (chrząstkę) – są z niej zbudowane chrząstki;

2. tkankę kostną – są z niej zbudowane kości.

Tkanka chrzęstna jest zbudowana z komórek chrzestnych – chondrocytów, umieszczonych po kilka w jamkach, które występują w substancji międzykomórkowej. Tkanka chrzęstna nie jest ukrwiona i unerwiona. Substancje pokarmowe są dostarczane do komórek tkanki chrzęstnej za pośrednictwem ochrzęstnej – łącznotkankowej błony, która pokrywa chrząstkę.

Ze względu na rodzaj włókien widocznych w substancji międzykomórkowej w obrazie mikroskopowym wyróżnia się trzy rodzaje tkanki chrzęstnej (rys. 8):

1. chrząstka szklista – w obrazie mikroskopowym tkanki włókna są słabo widoczne. Chrząstka szklista pokrywa powierzchnie stawowe, buduje np.: chrząstki żebrowe;

2. chrząstka sprężysta – w obrazie mikroskopowym tkanki widoczne są głównie włókna sprężyste ułożone nieregularnie. Chrząstka sprężysta jest elastyczna i sprężysta, buduje np.: małżowiny uszne, nagłośnię;

3. chrząstka włóknista – w obrazie mikroskopowym tkanki widoczne są głównie włókna kolagenowe ułożone w wiązki. Chrząstka włóknista jest sprężysta mocna, buduje np.: dyski, spojenie łonowe.

Rys 8. Schemat budowy tkanki chrzestnej: chrząstka szklista (A); chrząstka sprężysta (B); chrząstka włóknista (C). 1 – substancja międzykomórkowa, 2 – jamki zawierające komórki chrzęstne (chondrocyty)

Tkanka kostna – jest zbudowana z substancji podstawowej, w której występują wyłącznie włókna kolagenowe oraz trzech rodzajów komórek kostnych. Są to:

1. osteoblasty – komórki kościotwórcze, które wytwarzają inne rodzaje komórek kostnych oraz substancję międzykomórkową;

2. osteocyty – dojrzałe komórki kostne, występują w jamkach w substancji międzykomórkowej;

3. osteoklasty – komórki kościogubne, biorą udział w regeneracji kości, rozpuszczają martwe elementy kości.

Rys. 9. Schemat przedstawiający budowę istoty zbitej kości oraz budowę osteonu. 1 – osteony w istocie zbitej kości, 2 – naczynia krwionośne, 3 – kanał Haversa, 4 – blaszki kostne, 5 - osteocyty

Tkanka kostna jest twarda i mocna. Pod względem chemicznym jest zbudowana z substancji organicznej i substancji nieorganicznych. Substancją organiczną jest osseina (związek białkowo-cukrowy), która nadaje kości elastyczność. Substancje nieorganiczne to woda i sole mineralne – głównie węglan wapnia (CaCO₃), fosforan wapnia Ca₃(PO₄)₂, fosforan magnezu Mg₃(PO₄)₂. Substancje nieorganiczne zapewniają kościom twardość oraz wytrzymałość na ściskanie i rozciąganie. U dzieci w kościach występuje przewaga osseiny nad solami mineralnymi.

W budowie kości wyróżniamy dwa typy struktury:

1. istotę zbitą, w której komórki kostne i istota międzykomórkowa tworzą regularne układy nazywane osteonami. Osteon to szereg z blaszek kostnych w kształcie rur wsuniętych jedna w drugą, zbudowanych z substancji międzykomórkowej. W blaszkach kostnych występują jamki kostne, a w nich osteocyty połączone ze sobą wypustkami plazmatycznymi. W centrum osteonu znajduje się kanał Haversa, w którym biegną naczynia krwionośne (rys. 9).

2. istotę gąbczastą, która swoją budową przypomina gąbkę. Zbudowana jest z beleczek kostnych, pomiędzy którymi występują wolne przestrzenie – jamki wypełnione czerwonym szpikiem kostnym. Ten rodzaj szpiku pełni funkcję krwiotwórczą – powstają w nim morfotyczne elementy krwi. Beleczki kostne ułożone są w kości w różnych kierunkach tak, aby zapewnić kości jak największą odporność na odkształcenia: zgniatanie i rozciąganie.