22

Tkanki

Tkanki człowieka

Tkanki człowieka powstają w czasie rozwoju zarodka w procesie nazywanym histogenezą. Tkanka to zespół komórek o podobnej budowie, określonych czynnościach i podobnym pochodzeniu, przystosowanych do wykonywania określonej funkcji na rzecz całego organizmu. Tkanki są elementami budowy narządów. Narządy połączone ze sobą funkcjonalnie i anatomicznie tworzą układy narządów. W organizmie człowieka wyróżnia się cztery główne rodzaje tkanek:

1. tkanka nabłonkowa;

2. tkanka mięśniowa;

3. tkanka łączna;

4. tkanka nerwowa.

1. Tkanka nabłonkowa

W organizmie człowieka tkanka nabłonkowa pełni wiele różnych funkcji: okrywa ciało i narządy chroniąc głębiej położone tkanki przed uszkodzeniami mechanicznymi, odbiera bodźce ze środowiska, bierze udział w transporcie substancji chemicznych oraz produkuje i wydziela wydzieliny. Ze względu na spełniane funkcje tkankę nabłonkową dzielimy na:

1. nabłonek okrywający i wyściełający;

2. nabłonek gruczołowy;

3. nabłonek zmysłowy;

Mimo różnic w spełnianej funkcji można wymienić kilka cech budowy wspólnych dla wszystkich rodzajów tkanki nabłonkowej:

1. komórki ściśle do siebie przylegają;

2. komórki leżą na błonie podstawnej, która oddziela je od komórek głębiej położonych tkanek;

3. między komórkami występuje niewielka ilość substancji międzykomórkowej;

4. tkanka nabłonkowa nie zawiera naczyń krwionośnych – substancje pokarmowe są transportowane do komórek przez błonę podstawną z leżącej pod nią tkanki łącznej;

5. komórki są zdolne do podziału (mitoza) i regeneracji.

1.1. Nabłonek pokrywający

Nabłonek pokrywający okrywa ciało, narządy, błony śluzowe oraz wyściela jamy ciała, naczynia krwionośne i drogi moczowe. Chroni głębiej położone tkanki przed uszkodzeniami. Nabłonek pokrywający, który występuje w budowie jelita cienkiego, kanalików nerkowych czy pęcherzyków płucnych bierze udział w transporcie substancji chemicznych.

Ze względu na liczbę warstw komórek nabłonek pokrywający dzielimy na:

1. jednowarstwowy (rys. 1A) – jest zbudowany z jednej warstwy komórek różnego kształtu położonych na błonie podstawnej. Szczególnym rodzajem nabłonka jednowarstwowego jest nabłonek wielorzędowy (wieloszeregowy; rys. 1B). Jest zbudowany z komórek różnej wielkości położonych na błonie podstawnej;

2. wielowarstwowy (rys. 1C) – warstwa rozrodcza tego nabłonka zawiera komórki dzielące się mitotycznie, z których powstają wyżej położone warstwy komórek. Nabłonek wielowarstwowy dzieli się na:

• nabłonek wielowarstwowy rogowaciejący;

• nabłonek wielowarstwowy nierogowaciejący.

Rys. 1. Rodzaje tkanki nabłonkowej (podział ze względu na liczbę warstw komórek): nabłonek jednowarstwowy (A); nabłonek wieloszeregowy (B); nabłonek wielowarstwowy (C). 1 – błona podstawna, 2 – warstwa rozrodcza nabłonka wielowarstwowego

Ze względu na kształt komórek, z których zbudowana jest tkanka, nabłonek pokrywający dzielimy na:

1. płaski (rys 2A);

2. sześcienny (kostkowy, rys. 2B);

3. walcowaty (cylindryczny, rys. 2D);

4. orzęsiony (migawkowy, rys. 2C).

Rys. 2. Rodzaje tkanki nabłonkowej (podział ze względu na kształt komórek): nabłonek płaski (A); nabłonek kostkowy (B); nabłonek orzęsiony (C); nabłonek walcowaty (D). 1 – błona podstawna