Onuncu fəsil ayələrin zahiri mə᾽nalarinin höccət və dəlil olmasi

Ayələrin zahiri mə᾽nalarının höccət olmasını isbat edən dəlillər:

1. Qur᾽an ümumbəşər kitabdır;

2. Qur᾽an peyğəmbərliyi sübuta yetirəcək dəlildir;

3. Qur᾽an müsəlmanların müraciət etdikləri ən böyük və ən mö᾽təbər mənbədir;

4. Qur᾽an rəvayətlərin məhək daşıdır;

5. İmamlar Qur᾽anın zahiri mə᾽nalarına istinad etmişlər.

Qur᾽anın zahiri mə᾽nalarının höccət olmamasını sübuta yetirən dəlillər:

1. Qur᾽anı yalnız müəyyən şəxslər başa düşür;

2. Qur᾽anın şəxsi meyl və istəklə təfsir olunması yolverilməz bir haldır;

3. Qur᾽anın dərin və köklü mə᾽naları;

4. Qur᾽anın zahiri mə᾽naları həqiqəti bəyan etməyirmi?

5. Mütəşabih ayələrə istinad və əməl olunmur;

6. Qur᾽anın zahiri mə᾽nalarının dəlil olmasına təhrifin göstərdiyi tə᾽sir.

Qur᾽anin zahiri mə᾽nalarinin höccət olmasini isbat edən dəlillər

Ərəb dili ilə tanışlığı olan hər bir şəxs ayələrin zahiri mə᾽nalarını asanlıqla başa düşür və bir çox şəriət məsələlərinin icrasında onlara istinad edirlər.

Ayələrin zahiri mə᾽nalarına istinad etmək, Qur᾽an elmləri terminalogiyasında «Qur᾽anın zahiri mə᾽nalarının höccəti» adlanır. Bu səbəbdən də bir çox şər᾽i məsələlərin həyata keçirilməsində və irəli sürülən nəzəriyyələrin isbatında onlara istinad olunur. Çünki, Qur᾽anın zahiri mə᾽nası ümumi kütlə tərəfindən istinad olunası ən mö᾽təbər mənbə və sənəd hesab olunur.

Qur᾽anın zahiri mə᾽nalarının höccət olmasına dair irəli sürülmüş nəzəriyyəni sübuta yetirəcək kifayət qədər hədislər vardır və burada diqqətinizi onlardan bir neçəsinə cəlb etmək istəyirik.

1. Qur᾽an ümumbəşəri kitabdir

Mə᾽lum olduğu kimi, Peyğəmbər (s) ünsiyyətdə olduğu şəxsiyyətlərlə xüsusi davranış və ya danışıq tərzi seçməmişdir.

Qəbiləsinin bir üzvü kimi o da, başqalarının danışdığı kimi danışır və onlarla adət halını almış bir tərzdə rəftar edərdi.

Bu da hamıya mə᾽lumdur ki, Qur᾽an nazil olduqdan sonra belə, onun nazil olmuş ayələrini çox sadə, ərəb qəbilələrinin adət etdiyi bir tərzdə bəyan edər, həmçinin Qur᾽anın qadağan etdiyi və ya icra olunması vacib olan məsələləri onlara iqrar edərdi.

Qur᾽ani-kərimin bir çox ayələrində bu məsələyə dəfələrlə işarə olunmuşdur.

1. «Onlar Qur᾽an barəsində düşünməzlərmi? Yoxsa ürəklərinə kilid vurulmuşdur.?» (Məhəmməd-24).

2. «Biz bu Qur᾽anda insanlar üçün hər cür məsəl çəkdik ki, bəlkə öyüd-nəsihət qəbul etsinlər.» (Zumər-27).

3. «Şübhəsiz ki, bu [Qur᾽an] aləmlərin Rəbbi tərəfindən nazil edilmişdir!^* Onu Cəbrail [Ruhuləmin] endirdi.^* [Günahkarları Allahın əzabı ilə] qorxudan peyğəmbərlərdən olasan deyə, sənin qəlbinə [nazil etdi]^* özü də açıq-aydın ərəb dilində.» (Şuəra 192-195).

4. «Bu, [belə əhvalatlar] insanlardan [xalqdan] ötrü [olub keçənlərə dair] bir xəbər, müttəqilərdən ötrü isə doğru yola göstəriş və nəsihətdir.» (Ali-İmran-138).

5. «Biz Qur᾽anı [ümmətin üçün] ancaq sənin dilinlə asanlaşdırdıq. Bəlkə, anlayıb öyüd-nəsihət qəbul etsinlər.» (Casiyə-58).

6. «And olsun ki, Biz Qur᾽anı [ondan] ibrət almaq, öyüd-nəsihət qəbul etmək üçün belə asanlaşdırdıq. Amma hanı ibrət alan, öyüd-nəsihət qəbul edən?!» (Qəmər-17).

7. «Onlar Qur᾽an barəsində [onun Allah kəlamı olması haqqında] düşünməzlərmi? Əgər o, Allahdan qeyrisi tərəfindən olsaydı, əlbəttə ondan çoxlu ziddiyyət [ixtilaf, uyğunsuzluq] tapardılar.» (Nisa-82).