İbni kəsirin raviləri

İbni Kəsirin qiraətini iki nəfər ravi müxtəlif yollarla nəql etmişdir.

1. Bəzi – Əhməd ibni Məhəmməd ibni Abdulla ibni Qasim ibni Nafe᾽ ibni Ubey Əsl, adı isə Bəşardır. Əsli İranın Həmədan vilayətindəndir. Saib Məxzufinin vasitəsilə müsəlman olmuşdur.

Onun barəsində də iki müxtəlif fikir irəli sürülmüşdür.

İbni Cəzri deyir: İbni Kəsir illər boyu Qur᾽anı tədris etmiş və müəllimlik vəzifəsində çalışmışdır. Onun güclü hafizəsi və Qur᾽an elmləri ilə xüsusi əlaqəsi var idi. Hicrətin 170-ci ilində doğulmuş, 250-ci ilində isə vəfat etmişdir. (Təbəqətul qurra. 1-ci cild, 119-cu səh).

Bəzi qiraətini Qəvvas ləqəbi ilə məşhur olan Əbdül Həsən Əhməd ibni Məhəmməd ibni Ələqədən və Əbul Əxrix Vəhəb ibni Vadh Məkkidən və Abdulla ibni Ziyad ibni Abdulla ibni Yəsardan öyrənmişdir. ( Ənnəşr fi qiraatil əsir. 1-ci cild, səh.119).

Əqili deyir: «İbni Kəsir yalançı və e᾽tibar olunmayan bir şəxs olmuşdur.»

Əbu Hatim deyir: «O, hədis nəql etməkdə mö᾽təbər olmadığı üçün mən ondan hədis nəql etmirəm.» (Lisanul Mizan. 1-ci cild, səh. 120).

Müəllif:

Qiraət ustalarının kimliyi haqda daha dəqiq mə᾽lumat əldə etmək üçün «Təbəqatül qurra»ya müraciət edin.

2. Qənbəl – Məhəmməd ibni Əbdürrəhman, Xalid ibni Məhəmməd, Əbu Əmr künyəsi ilə tanınmışdır. Məxzum tayfası tərəfindən köləlikdən azad edilmiş və ömrünün sonunadək Məkkədə yaşamışdır.

Qiraəti Əhməd ibni Məhəmməd ibni Ovn Nəbaldan öyrənmiş və onun hüzurunda tilavət etmişdir. Sonralar Əhməd ibni Məhəmməd onu öz yerinə Məkkədə qiraət ustadı tə᾽yin etmişdir. Qənbəl, Bəzidən də qiraət nəql etmişdir və hicazda Qur᾽anın tədris olunmasını ona həvalə etmişdir. O, Məkkədə xəlifə ordusunun hərbiçilərindən sayılırdı. Hicrətin 195-ci ilində doğulmuş, 291-ci ilində vəfat etmişdir. (Təbəqətul qurra. 2-ci cild, 119-cu səh).

Qənbəl, sonralar nizami orduya sərkərdə tə᾽yin olunur. Elə bu səbəbdən də qiraət üsulunda dəyişikliyə yol verir və yaşlandıqca qiraətində yaranmış fərq daha çox nəzərə çarpmağa başlayır. Belə ki, vəfatından yeddi il əvvəl Qur᾽an tədrisini və müəllimliyi tərk etməli olur. (Lisanul Mizan. 5-ci cild, 249-cu səh).

Müəllif: Digər ravilər arasında olan ixtilaf, Qənbəlin qiraətini nəql edən ravilərdə də nəzərə çarpır.

Asim ibni bəhdilə kufi

Əbu Bəkr ibni Əbinnucud Əsədi Kufə şəhərində yaşamış və Bəni-əsəd qəbiləsi tərəfindən köləlikdən azad olunmuşdur.

Qiraəti Zərr ibni Hubəyş və Əbu Əbdürrəhman Sələmidən və Əbu Əmr Şeybanidən öyrənmiş və onların qarşısında tilavət etmişdir.

Əbu Bəkr ibni Əyyaş deyir: «Günlərin bir günündə Asim mənə dedi: Qur᾽an qiraətini mənə tədris edən kəs yalnız Əbdürrəhman Sələmi olmuşdur. Onun yanından qayıtdıqdan sonra eşitdiklərimi Zərrə dedim və o da Asimin dediklərini təsdiq etdi.»

Həfs deyir: «Asim nəql edir ki, Qur᾽an qiraətindən sənə tədris etdiyim bütün incəlikləri Əbdürrəhman Sələmidən o isə Əli ibni Əbi Talib Fəradan öyrənmişdir. Və Əba Bəkr Əyyaşa tədris etdiyim şeyləri Zərr ibni Hubeyşdən, o isə qiraəti İbni Məs᾽uddan öyrənmişdir.»

İbni Məs᾽ud deyir: «Asim mö᾽təbər kəslərdən idi. Əməşin hafizəsi ondan daha güclü idi.»

Abdulla ibni Əhməd atasından nəql edərək deyir: «Asimin özünəməxsus qiraət üslubu var idi. E᾽tibarlı olduğu üçün Xəlifə Osman tərəfindən Qur᾽an qarilərinin rəhbəri tə᾽yin olunmuşdu.»

Yə᾽qub ibni Süfyan deyir: «Mö᾽təbər bir şəxsiyyət olmasına baxmayaraq, nəql etdiyi hədislərdə bə᾽zi nöqsanlar da nəzərə çarpır.»

İbni Əliyyə, Asimə irad tutaraq deyir: «Asim haqda hədis və rəvayət nəql edən şəxslər hamılıqla zəif hafizəyə malik olmuşlar.»

Nəsai deyir: «Asimdə heç bir nöqsan nəzərə çarpmırdı, lakin İbni Xərraş onun nəql etdiyi hədisləri qətiyyətlə rədd edirdi.

Əqilinin fikrincə Asimin yeganə mənfi xüsusiyyəti varsa, o da onun hafizəsinin zəif olmasıdır.

Dar Qutbi də Asimə bu iradı tutmuşdur. Həmmad ibni Sələmə deyir: «Asim ömrünün son illərində hədis və rəvayətləri mö᾽təbərlik baxımından ayırd etməyə çətinlik çəkirdi. Asimin doğulduğu il mə᾽lum deyildir. Vəfat tarixi isə Hicrətin 127-ci və ya 128-ci ilində baş vermişdir.