Mö᾽cüzəni inkar edən üçüncü ayənin araşdirilmasi

«Müşriklər: «Barı peyğəmbər [bizə dediklərinin doğru olduğunu bilməyimiz üçün] Rəbbi tərəfindən bir mö᾽cüzə nazil edəydi!» – deyirlər. Onlara belə cavab ver: «Qeyb [aləmi] ancaq Allaha məxsusdur. Elə isə [Allahın əzabını] gözləyin.» Doğrusu mən də sizinlə birlikdə gözləyirəm!» (Yunus-20).

Onlar deyirlər: Ayənin məzmunundan belə mə᾽lum olur ki, müşriklər Peyğəmbərdən (s) mö᾽cüzə gətirməsini istədikdə o, mö᾽cüzənin onun ixtiyarında deyil, Allahın istək və iradəsindən asılı olduğunu bildirmişdir. Buradan belə bir nəticəyə gəlirik ki, Peyğəmbərin (s) Qur᾽andan başqa heç bir mö᾽cüzəsi olmamışdır. Bu məzmunda ayələrə Qur᾽anın digər surələrində də rast gəlirik. Məsələn Rə᾽d surəsinin 1-ci və Ən᾽am surəsinin 37-ci ayəsində deyilir.

«Kafir olanlar: «Məgər ona Rəbbindən bir mö᾽cüzə endirilməli deyildimi?» – deyirlər. Sən ancaq [insanları Allahın əzabı ilə] qorxudansan, hər tayfanın [doğru yol göstərən] bir rəhbəri [peyğəmbəri] vardır.» (Rə᾽d-7).

«[Məkkə müşrikləri] dedilər: “Məgər ona [Peyğəmbərə Rəbbindən bir mö᾽cüzə endirilməli deyildimi?” De ki: Allah mö᾽cüzə endirməyə qadirdir. Lakin onların əksəriyyəti [belə bir mö᾽cüzə göndərildikdə, onu inkar edəcəkləri təqdirdə başlarına gələcək müsibət və fəlakəti] bilməz!» ( Ən᾽am-37).

Müşriklərin istidlal etdikləri bu mətləbə də biz iki cür cavab verə bilərik.

Birinci cavab: Əvvəlki ayələrdə olduğu kimi bu ayədə də inkar olunan mö᾽cüzələr Peyğəmbərin (s) bütün mö᾽cüzələri deyil, müşriklərin inadkarlıqla Peyğəmbərdən (s) tələb etdikləri mö᾽cüzələrdir. Bir qədər əvvəl qeyd etdik ki, müşriklər tələb etdikləri mö᾽cüzələri peyğəmbərlərə iman gətirmək və ya onların həqqaniyyətini dərk etmək məqsədilə deyil, məhz öz istəklərinə nail olmaq üçün idi.

Belə ki, müşriklərin irəli sürdükləri tələblərin özünəməxsus xüsusiyyətləri var idi və onlar heç bir məntiqə əsaslanmırdı.

Qur᾽ani-kərimdə dəfələrlə bu mətləbə toxunulmuşdur və biz bir daha bu məzmunda nazil olmuş ayələrdən bir neçəsinə işarə edirik.

«Onlar dedilər: Məgər ona [həzrət Məhəmmədə peyğəmbərliyinin həqiqi olmasını təsdiq edən] bir mələk endirilməli deyildimi?» (Ən᾽am-8).

«[Müşriklər Peyğəmbərə] belə dedilər: “Ey özünə kitab nazil edilən kəs! Axı sən divanəsən. Əgər sən doğru danışanlardansansa [peyğəmbər oldğun barədəki iddian düzgündürsə] mələkləri bizə gətirsənə!”» (Hicr 6-7).

«Müşriklər dedilər: “Bu necə peyğəmbərdir ki, yemək yeyir, bazarları gəzib-dolaşır? Məgər ona özü ilə birlikdə [insanları Allahın əzabı ilə qorxudan və onun həqiqi peyğəmbər olduğunu təsdiq edən bir mələk göndərilməli deyildimi?

Yaxud ona [ruzi qazanmaqdan ötrü bazarları dolaşmasın deyə, göydən] bir xəzinə endirilməli və ya onun [meyvəsindən] yeyib dolanmaq üçün bir bağı olmalı deyildimi?” Zalimlər [müşriklər mö᾽minlərə] dedilər: “Siz ancaq ovsunlaşmış [buna görə də ağlını itirmiş] bir adama tabe olursunuz!”» (Furqan 7-8).

Yuxarıda qeyd olunan ayələrdən bir daha belə bir nəticəyə gəlirik ki, müşriklərin Peyğəmbərdən (s) tələb etdikləri mö᾽cüzələr onların şəxsi istək və inadkarlıqlarından irəli gəlmiş və heç bir əqli dəlillərə əsaslanmamışdır. O ki qaldı Peyğəmbərə (s), o da müşriklərin ardı-arası kəsilməyən tələblərinin qarşısında təslim olmamalı və onlara müsbət cavab verməməli idi. Çünki, qeyd etdiyimiz kimi müşriklər bu tələbləri peyğəmbərə iman gətirmək məqsədilə deyil, əyləncə və inadkarlıq üzündən tələb edirdilər. Bu səbəbdən də əgər onlar, mö᾽cüzələrdən hər birini Peyğəmbərin (s) həqqaniyyətinə dəlalət edəcək amil kimi qəbul etsəydilər, onlara mənfi cavab verməzdi. Belə olduqda, heç olmasa Qur᾽anı bir mö᾽cüzə olaraq onların qarşısına qoyar və mübarizə meydanına də᾽vət edərdi.

Yuxarıda qeyd olunan ayələrdən iki mühüm nəticəyə gəlirik.

1. Peyğəmbər (s) ixtiyarında olan mö᾽cüzələrdən yalnız biri ilə, yə᾽ni Qur᾽anla müşriklərin mübarizə meydanına varid oldu. Başqa cür ola da bilməzdi. Çünki, əbədi peyğəmbərlik əbədi mö᾽cüzəyə əsaslanmalıdı və belə bir əbədi mö᾽cüzəvi xüsusiyyətə yalnız Qur᾽an malikdir. Digər mö᾽cüzələr isə müvəqqəti və məhduddur. Yə᾽ni bütün insanlara deyil, bə᾽zi zaman və ərazilərdə yaşamış millətlərə şamildir.

2. Mö᾽cüzə göstərmək peyğəmbərin ixtiyarında deyildir. O, Allah tərəfindən peyğəmbərliyə tə᾽yin olunur və Onun izn və əmri olmadan nə kimsəyə əmr edir, nə də özü bir iş görür.

Bu xüsusiyyət təkcə həzrət Məhəmmədə deyil, həmçinin bütün peyğəmbərlərə şamildir. Belə ki, Allahın izni olmadan onlar nə peyğəmbərlik iddiası etmiş, nə də mö᾽cüzə göstərmişlər. Qur᾽ani-kərimdə bu haqda deyilir:

«Allahın izni olmadıqda heç bir peyğəmbər heç bir mö᾽cüzə gətirə bilməz.» (Rə᾽d-38).

«Heç bir peyğəmbər Allahın izni olmadan mö᾽cüzə gətirə bilməz. Allahın [kafirlərə əzab verməsi barədə] əmri gəldikdə [peyğəmbərlər və onları təkzib edənlər arasında] ədalətlə hökm olunar. Yalan danışanlar, batil söyləyənlər elə oradaca ziyana uğrayacaqlar.» (Mu᾽min-78).

Bunu da qeyd etmək lazımdır ki, Qur᾽anda [bə᾽zi] mö᾽cüzələri inkar edən ayələrlə yanaşı, Peyğəmbərin (s) Qur᾽andan başqa digər mö᾽cüzələrinə də dəlalət edən ayələrə rast gəlmək olur.

Məsələn:

«Qiyamət yaxınlaşdı, ay [Peyğəmbərin mö᾽cüzəsi ilə] parçalandı.

Əgər müşriklər [Məhəmmədin (s) peyğəmbərliyinin həqiqiliyini təsdiq edən] bir mö᾽cüzə görsələr [imandan] üz döndərib: Bu uzun müddət davam edən bir sehrdir! – deyərlər.» (Qəmər 1-2).

«Onlara bir ayə gəldiyi zaman: Allahın peyğəmbərinə verildiyinin [nübüvvətin, mö᾽cüzələrin] misli bizə verilməyincə biz iman gətirməyəcəyik! – deyərlər.» (Ən᾽am-124).

Hər iki ayədə istifadə olunan «ayə» kəlməsindən məqsəd Qur᾽an ayəsi deyil, mö᾽cüzə və onun əlamətləridir. Yə᾽ni «ayə» sözü hər iki ayədə mö᾽cüzə mə᾽nasında işlənmişdir. Çünki, əgər Qur᾽an ayəsi nəzərdə tutulsaydı, «parçalanmaq» və «görmək» fe᾽lindən deyil, «eşitmək» fe᾽lindən istifadə olunardı. Ayənin məzmunu da Qur᾽an ayələri ilə deyil, mö᾽cüzə ilə əlaqəlidir.

Buradan belə mə᾽lum olur ki, Peyğəmbərin (s) Qur᾽andan başqa digər mö᾽cüzələri də olmuşdur və «uzun müddət davam edən sehrdir» cümləsindən belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, onun mö᾽cüzələri dəfələrlə təkrar olunmuşdur. Haqqında söhbət açdığımız ayələrin məzmununu nəzərə alaraq biz onları iki hissəyə bölə bilərik.

1. Müvəqqəti olaraq mö᾽cüzələrin dayandırılmasına dəlalət edən ayələr;

2. Bu müddət başa çatdıqdan sonra yenidən Peyğəmbərin (s) göstərdiyi mö᾽cüzələr haqda nazil olmuş ayələr.