Başqalarını üstün saymaq

Şiə və sünni mənbələrində nəql olunur: “Əli (ə) çox acmışdı. Fatimədən yeməyə bir şey istədi. Fatimə (s.ə.) dedi: “Bir şey yoxdur. İki gün bundan qabaqkı təamdan nə qalmışdısa sizə verdim.” Əli (ə) buyurdu: “Əgər desəydin sizə yemək gətirərdim! Fatimə (s.ə.) dedi: “Ey Əbəl Həsən! Səndən gücün çatmayan bir şeyi istəməyə həya etdim!” Əli (ə) evdən çıxdı, peyğəmbərdən bir dinar borc aldı və ruzi dalınca getdi. Yolda Miqdadla rastlaşdı. Miqdadı ehtiyaclı görüb bir dinarı ona verdi. Sonra məscidə üz tutdu. Məsciddə onu yuxu apardı! Peyğəmbər (s) məscidə gəlib Əlinin (ə) yuxuya getdiyini gördü. Onu oyadıb dedi: “Nə etdin?” Əli (ə) əhvalatı danışdı.” Sonra peyğəmbərlə birlikdə namaza başladı. Peyğəmbər (s) namazını başa vurub buyurdu: “Ey Əbəl Həsən! Yeməyə bir şeyin var?” Həzrət Əli (ə) dinmədi. Allah-təala peyğəmbərə vəhy etdi ki, bu gün Əlinin evində süfrəyə əyləş! Onlar yola düşüb Fatimənin yanına gəldilər. Xanım ibadətə məşğul idi. Arxasında buxar çıxan bir kasa vardı. Fatimə namazını başa vurub həmin kasanı süfrəyə qoydu. Əli (ə) soruşdu: “Bu yemək haradandır?” Xanım buyurdu ki, bu Allah-təalanın ehsanıdır. “Şübhəsiz, Allah istədiyi kəsə hesabsız ruzi verər.”⁴⁶⁰ Peyğəmbər (s) buyurdu: “Ya Əli! Bu sənin bir dinarının bəhrəsidir.” Sonra peyğəmbəri qəhər boğdu. O dedi: “Şükr Allaha ki, Zəkəriyyanın Məryəmdə gördüyünü qızımda görməmiş ölmədim!”⁴⁶¹

Başqaları ilə mehribanlıq

Bu hissədə Əmirəl-mö’mininin (ə) Cəməl, Siffeyn və Nəhrəvan savaşlarındakı rəftarını nəzərdən keçirəcəyik.

Cəməl savaşı

Həzrət çox çalışdı ki, bu savaş olmasın. Həzrətə Mədinədə xəbər verdilər ki, Cəməl qoşunu Məkkəni tərk edib Mədinəyə üz tutub. Həzrət onlarla müzakirə üçün dərhal Mədinədən çıxdı. Bəsrə başçılarından olan Sə’səə vasitəsilə onlara məktub göndərdi. Məktubda mehribancasına öyüdlər verirdi. Həzrət Əli İbn Abbası danışıq üçün Zübeyrin yanına göndərdi və dedi: “Təlhə ilə danışma, onunla danışmaq faydasızdır. Zübeyrlə söhbət et, o daha mülayimdir. Ona söylə ki, dayın oğlu deyir: Ricalda dostum idin, İraqda düşmən oldun. Nə üçün belə etdin?”

Həzrət İmran Xəzai vasitəsilə Təlhə və Zübeyrə məktub yazdı. Məktubda deyilirdi: “Siz həqiqəti gizlədirsiniz. Amma bilirsiniz ki, mən xalqın ardınca getmədim, xalq mənim ardımca gəldi. Mən kimsədən bey’ət istəmədim, xalq mənə hücum çəkdi və bey’ət etdi. Xalq mənə qorxudan və ya tamahdan bey’ət etmədi. Əgər mənə qorxudan bey’ət etmisinizsə, dərhal tövbə qılın, Allaha doğru dönün. Siz deyirsiniz ki, Osmanı mən öldürdüm. Bu işdə mühakiməni bitərəf insanlara tapşıraq. Məhkum olanı cəzalandıraq. Ey iki Qüreyş piri! Əgər tutduğunuz yolu zəlalət sayırsınızsa, bu yoldan əl çəkin. Nə qədər ki, bu zəlalət cəhənnəm oduna səbəb olmayıb.”

Nəql olunur ki, həzrət Bəsrə yolunda Zaviyə adlanan məntəqəyə çatdı. Dörd rəkət namaz qılıb dedi: “Ey göylərin və göylərin kölgəsində olanların Allahı! Ey yerlərin və onun üzərində olanların Rəbbi! Ey böyük ərşin sahibi! Bu Bəsrədir. Bu xalqın xeyrini mənim əlimə verməyini istəyirəm. Onların şərindən sənə pənah aparıram. Pərvərdigara! Bu adamlar mənə itaətdən boyun qaçırdılar, mənə qarşı çıxdılar, bey’əti pozdular. Pərvərdigara! Müsəlmanların qanın hifz et, hədər axmağa qoyma.” Həzrət Bəsrə qoşunu ilə üzbəüz dayandığı vaxt nida çəkdi: “Ey insanlar! Tələsməyin!” Sonra İbn Abbası çağırıb dedi: “Get Təlhə, Zübeyr və Ayişəni haqqa dəvət et.”

Sonra böyük səhabə Əmmar Yasir iki qoşun arasında dayanıb Bəsrə qoşununa müraciət etdi: “Ey camaat! İnsaf etmədiniz, zövcələrinizi pərdə arxasında saxlayıb, peyğəmbər zövcəsini oxlar və qılınclar qabağına çıxardınız.” Sonra Ayişəyə yaxınlaşıb soruşdu: “Nə istəyirsən?” Ayişə dedi: “Osmanın qanını almağa gəlmişəm!” Əmmar dedi: “Allah bu gün zalımı öldürsün, azğını həlak etsin, batili aradan qaldırsın.” Sonra üzünü Bəsrə qoşununa tutub fəryad çəkdi: “Ey camaat! Bilirsinizmi Osmanın öldürülməsində hansı birimiz şərik olmuşuq?” Əmmara doğru oxlar yağdı. Bəli, məntiqə oxla cavab verildi! Əmmar Əmirəl-mö’mininin yanına qayıdıb dedi: Ya Əmirəl-mö’minin! Nə gözləyirsən? Bunların qırğından başqa məqsədi yoxdur.” Əlinin (ə) qoşununa doğru oxlar yağmağa başladı. Yenə həzrət savaş icazəsi vermədi! Həzrət öz qoşununa üz tutub dedi: “Kim bu Qur’anı götürüb onlara doğru gedər və onları Qur’ana itaətə çağırar? Kim bu işi görsə öldürüləcək və mən ona behişt və’d edirəm.”

Müslüm adlı bir gənc yerindən qalxıb dedi: “Ya Əmirəl-mö’minin (ə)! Mən Qur’anı apararam və əmrini yerinə yetirərəm.” O Qur’anı götürdü, Cəməl qoşununa tərəf gedib onları Qur’ana də’vət etdi. Onun bədənini nizələrlə dəlik-dəlik etdilər. Müslüm yerə yıxılıb şəhid oldu. Bəli, məntiqə nizələrlə cavab verildi!

Həzrət Əli (ə) öz qoşununa hazır qalıb döyüşə başlamamaq göstərişi verdi. Əmr etdi ki, ox atılmasın, qılınc çəkilməsin, nizə işə salınmasın.

Həzrət Əlinin (ə) şücaətli komandanı İbn Bədil Bəsrə qoşunu tərəfindən öldürülmüş qardaşının cəsədini gətirib ərz etdi: “Ya Əmirəl-mö’minin (ə)! Nə vaxtadək səbr edək? Onlar bizi tək-tək öldürür, biz isə tamaşa edirik!”

Sonra başqa bir döyüşçünün cəsədini gətirdilər. Onu oxla şəhadətə yetirmişdilər. Amma Əli yenə vuruşa başlamadı. O Allaha üz tutub dedi: “Pərvərdigara! Özün şahid ol!” Sonra qoşuna müraciətlə buyurdu: “Bu camaata rəhm edin!” Həzrət silahını yerə qoyub, peyğəmbərin miniyinə süvar oldu və meydana çıxıb fəryad çəkdi: “Ey Zübeyr! Yanıma gəl.” Zübeyr tam silahlanmış vəziyyətdə meydana çıxdı. Ayişə Əlinin (ə) Zübeyri meydana çağırdığını eşidib dedi: “Ey vay, bacım Əsma dul qaldı!” Zübeyr Ayişənin bacısının əri idi. Ayişəyə dedilər ki, Əli (ə) meydana silahsız gəlib narahat olma. Əli (ə) meydanda Zübeyri qucaqladı. Ondan soruşdu: “Nə üçün mənə qarşı çıxırsan?” Zübeyr dedi: “Osmanın qanını almağa gəlmişəm!” Həzrət buyurdu: “Allah bizlərdən Osmanın ölümündə iştirakı olanı öldürsün.” Sonra həzrət mehribancasına söhbətə başladı. O, Zübeyrə peyğəmbərin belə bir buyuruğunu xatırlatdı: “Sən Əli ilə vuruşacaqsan və bu işdə zalım özünsən.” Zübeyr dedi: “Allahdan bağışlanma diləyirəm. Bu sözü xatırlasaydım, sənə qarşı çıxmazdım.” İmam (ə) buyurdu: “Ey Zübeyr! Geri dön.” Zübeyr dedi: “Necə qayıdım? Mənim qayıdışımı qorxaqlıq kimi qələmə verəcəklər. Belə bir ləkəni yumaq olmaz.” İmam (ə) buyurdu: “Alçaqlığa cəhənnəm odu əlavə olunmamış geri dön.” Zübeyr qayıtdı. Cəməl qoşunundan uzaqlaşmaq istədikdə oğlu Abdullah fəryad çəkib, “hara gedirsən” soruşdu. Zübeyr dedi : “Övladım! Əbül Həsən Əli unutduğum bir sözü mənə xatırlatdı.” Oğlu dedi: “Doğru deyil, sən Bəni-haşimin qılınclarından qorxursan!” Zübeyr dedi: “Yox, dövranın yaddan çıxardığını yada saldım. Məni qorxaqlığa görə qınayırsan?” Zübeyr əlinə nizə alıb Əli qoşununun sağ cinahına hücum etdi.

Həzrət Əli (ə) ətrafındakılara buyurdu: “Onu təhrik ediblər. Qabağına çıxmayın, yol verin ötüb keçsin.” Zübeyr sağ cinahın ardınca sol cinaha hücum çəkdi. Növbəti dəfə qoşunun mərkəzinə doğru hərəkət etsə də, qarşısına çıxan olmadı. Zübeyr geri dönüb oğluna dedi: “Qorxaq adam belə edərdimi?!

Sonra yoluna düzəlib getdi. Həzrət Əlinin düşmənə məhəbbəti öz işini gördü. Görəsən Cəməl qoşunu peyğəmbərin həmin buyruğunun təkcə Zübeyrə aid olmadığını bildimi?! Bəli, Əli (ə) ilə vuruşan hər bir kəs zalım idi!

Həzrət Əli yenidən meydana çıxdı. Bu dəfə Təlhəni meydana çağırıb soruşdu: “Nə üçün mənə qarşı çıxmısan?” Təlhə bildirdi ki, Osmanın qanını almaq üçün gəlib. Həzrət buyurdu: “Bu işdə müqəssir olanımızı Allah öldürsün. Eşitməmisənmi, Peyğəmbər (s) “Pərvərdigara, Əlinin dostuna dost, düşməninə düşmən ol” deyə dua edib? Məgər mənə bey’ət edib onu birinci pozan sən deyilsən? Allah buyurur ki, əhdi pozan öz zərərinə pozur.”⁴⁶² Təlhə peşiman olub dedi: “Allahdan bağışlanma diləyirəm.” Sonra dönüb getdi. Mərvan ibn Həkəm Təlhənin savaş meydanını tərk etmək istədiyini görüb ona doğru bir ox atdı. Təlhə Bəsrə qoşununa xəbərdarlıq fürsəti tapmamış qətlə yetirildi.

İmam öz qoşununa üz tutub buyurdu: “Cəməl qoşununu məğlub etdiyimiz vaxt yaralıları öldürməyin, əsirləri qətlə yetirməyin, qaçanları qovmayın, kimsənin ayıb yerini açmayın, öldürdüyünüzün qulaq və burnunu kəsməyin. Kimsənin malını talamayın. Yalnız meydanda qalan sizindir.

Həzrət düşmənin məğlub olacağına əmin idi. Bununla belə hücum əmri vermirdi. Cəməl qoşunu imamın ordusuna hücuma keçdi. Yalnız bundan sonra hücum əmri verildi. Cəməl qoşunu rəzil bir məğlubiyyətə uğradı... Bəli, budur Əli, budur Əlinin (ə) düşmənə mərhəməti, budur həzrətin savaş meydanında rəftarı! Məgər bəşər tarixində öz düşmənləri ilə bu sayaq rəftar edən ikinci bir şəxs varmı?!