Əhli-beyt (ə) və riza məqamı

Əhli-beyt (ə) bütün vücud və mə’rifət şə’nləri baxımından Allahın gözəl adlarının cilvəgahıdır. Çünki onların həyatı kamil iman tərkibli, həqiqi tövhidlə sıx bağlıdır.

Onların həyatının bütün yönümlərində tövhid özünü göstərir, bir an olsun belə zati, sifəti, əf’ali tövhid dairəsindən kənara çıxmırlar.

Onların razılıq və qəzəbi Allahın razılıq və qəzəbinin təcəllasıdır. Necə ki, şəhidlər ağası imam Hüseyn (ə) buyurur: “Mənim razılığım elə Allahın razılığıdır.”²²⁶

Əhli-beyti yalnız Allahı razı salan işlər sevindirir.

Kimisi dərd kimi dərman bəyəndi,

Kimi vüsal, kimi hicran bəyəndi.

Mən dərman, dərd, vüsal, hicran arası

Onu bəyəndim ki, canan bəyəndi.

Əhli-beytin (ə) Allahın razılğına uyğun razılığını kimsə əldə etməyə qadir deyil. Bir qədər açıqlama verək: Kamillik yolunu gedənlər orta mərhələlərdə elə bir vəziyyətə düşürlər ki, həm razılıqları olur, həm qəzəbləri. Onlar Allahın camal və cəlalına güzgü olurlar. Onlar Allahın razılığına sevinir, qəzəbindən kədərlənirlər. Yə’ni kamillik yolunda orta mərhələ bundan ibarətdir ki, yolçuda həm mehribanlıq, həm də qəzəb olsun. Amma bu razılıq və qəzəb Allahın razılıq və qəzəbinə əsaslanmalıdır.

Daha yüksək mərhələlər var. Bu yüksək mərhələlərdə Allahın razılığına uyğun razılıq, Allahın qəzəbinə uyğun qəzəb kamal sayılmır. Çünki Allahın razılığına razılıq məqamında yolçu həm özünü görür, həm də Allahı. Bu məqamda iki bəyənmə var: Allahın razılığı və insanın razılığı. Orta məqamlarda yolçu Allahın bəyəndiyini bəyənir, bəyənmədiyini bəyənmir.

Amma vəhdət və tövhid məqamına çatanlar yalnız bir razılıq və bir qəzəb tanıyırlar. Onlar üçün Allahın razılıq və qəzəbi mühümdür. Yolçu bu halda fəna məqamına çatır və özü üçün heç bir vəsf görmür. Onun üçün bir vəsf var və o da Allahın vəsfidir. Bəli, ali kamal mərtəbəsinə çatmış Əhli-beyt (ə) bu riza məqamında özlərini görmədən deyirlər: “Allahın razılığı bizim razılığımızdır.” İmam Hüseyn öz bəyanatlarında bildirir: “Mən cəddim peyğəmbərin və atam Əlinin (ə) yolunu gedirəm.”²²⁷

Əhli-beytin (ə) ilahi razılıqda fəna olmuş razılığı

Əhli-beyt (ə) yalnız Allahın razılığını və qəzəbini əsas götürmüşdür. Belə bir məqam fəna məqamıdır və ikili məqamdan fərqlidir. Onlar bildirirlər ki, bizim razılığımız Allahın razılığından fənadır. Bəli, onların nəzərincə bir razılıq var və bu razılıq Allahın razılığıdır. İnsan Allahın razılığı ilə yanaşı öz razılığını nəzərdə tutduqda bu fəna məqamı olmur. Əhli-beyt (ə) haqdan savayı bir şey görmədiyindən və haqdan savayı bir şey istəmədiyindən belə bir məqama yüksəlmişdir. Beləcə, həyatımızda yalnız bir razılıq tə’sirlidir və bu Allahın razılığıdır. Amma kamilliyin orta mərhələsində olanlar üçün Allahın razılığı ilə yanaşı öz razılıqları da var. Belələri nə qədər yüksəlmişlərsə də həqiqi tövhiddən uzaqdırlar. Hələ ki onlarda şirk özünü göstərir və bu şirki yalnız ali tövhid mərhələsinə yüksələnlər görür. Aşağı mərtəbədə olanlar üçün isə orta mərtəbədə olanlar nümunə, ali tövhid təzahürüdür.

Diqqət mərkəzində özünü, yoxsa Allahı görürsən?

Bir çoxları bizim nəzərimizcə təkallahçı olsalar da, Qur’an onları təkallahçı saymır. Bir çoxları Allahdan dəm vurur, amma öz nəfs istəkləri ardınca qaçır. Belələri yalnız maddi mənafelərə xatir özünü təkallahçı kimi tanıtdırır, mənafelər üst-üstə düşmədikdə nəfs ardınca gedir.

Belələri üçün diqqət mərkəzində Allah yox, onlar özləri dayanır. Onları Allahın yox, öz razılıqları düşündürür. Əgər ilahi hökmlər onların istəyinə uyğundursa, bu hökmləri qəbul edirlər. Əks təqdirdə Allahın göstərişlərinə məhəl qoymurlar. Qur’anda oxuyuruq: “Onlar aralarında mühakimə üçün Allah və Onun rəsuluna doğru çağırıldığı vaxt qəfil aralarından bir dəstəsi üz döndərir.”²²⁸

Əslində onlar özlərini Allah üçün yox, Allahı özləri üçün istəyirlər. Başqa sözlə, onlar üçün bir mehvər var, o da daha çox ləzzət almaqdır. Nədən ləzzət alırlarsa ona da üz tuturlar: “İnsana bir zərər toxunduqda uzandığı, oturduğu və ayaq üstə durduğu vaxt bizi çağırar. Elə ki, onları çətinlikdən çıxardıq, nankorluq və günaha üz tuturlar ki, sanki heç vaxt toxunacaq zərəri uzaqlaşdırmaq üçün bizi çağırmayıblar...”²²⁹

Bu zümrədən olan insanlar özlərini mehvər sayır, özləri üçün çalışırlar. Onların ibadətləri də şəxsi və dünyəvi problemləri aradan qaldırmaq, daha çox ləzzət almaq üçündür. Onlar üçün Allah yalnız məqsədə çatma vasitəsidir. Belələrini bəndə yox, mənfəət ardınca qaçan tacir adlandırmaq olar! Amma allahpərəstləri ibadətə sövq edən nə qorxudur, nə də tamah. Onları yalnız Allahın razılığı düşündürür, işlərində Allahdan qeyrisini nəzərdə tutmurlar. Bu səbəbdən də bütün vəziyyətlərdə Allahı zikr edir, ayaq üstə namaz qıla bilmədikdə oturaq və ya uzanmış vəziyyətdə zəruri ibadətləri yerinə yetirirlər. Bəli, namaz ən üstün bəndəlik göstəricisidir. Qur’anda oxuyuruq: “Onlar daim, ayaq üstə dayanmış, oturaq və uzanmış vəziyyətdə Allahı zikr edir, daim göylərin və yerin yaranışı haqqında düşünürlər...”²³⁰ Əhli-beyt bütün məqamlarda, xüsusi ilə riza və qəzəb mərhələsində tövhid həqiqətinə bağlıdırlar. Bu səbəbdən də onlar bütün insanlar üçün nümunədirlər və onların nuraniyyəti bəşəriyyətə yol göstərir.

Bu misilsiz simalar bir bəşər olaraq məhəbbət və nifrət, şəhvət və qəzəb, istək və kəramət, razılıq və inkar kimi sifətlərə malik olsalar da, onların bütün hissələri tövhid prinsiplərinə uyğun nizamlıdır, onlar “La ilahə illəllah” şüarının tam təcəssümüdür. Həyatın bütün yönümlərində peyğəmbər və onun Əhli-beytinin (ə) nümunə olmasının sirri onların büdrəmədən tövhid yolunda addımlamasıdır.

Qur’ani-məcid Allah dostu ilə dostluq, Allah düşməni ilə düşmənçiliyin me’yarını müəyyənləşdirir. Əhli-beyt (ə) həmin bu me’yar əsasında kimisə sevir, kiməsə düşmən olur. Bu səbəbdən də haqq yolu yolçuları sirati-mustəqimdədir. Onların bütün danışıq və hərəkətləri Allahın razılığına əsaslanır və bu dairədən kənara bir addım da atmırlar. Onların həyatına kimsə müdaxilə edə bilmir, hətta şeytan üçün yol bağlıdır. Həzrət Peyğəmbər (s) buyurur: “Mənim şeytanım kafir idi. Allah mənə yardım göstərdi və həmin şeytan mənim əlimlə təslim oldu...”²³¹