10.2 Сурет. Қабатқа репрессияның әсерінен туындаған бекітіліп қалу сұлбасы:

1 – 50 мм диаметрі бұрғылау құбырлары; 2 – сүзгілі қабық; 3 – өткізгіш таужыныстар

Ұңғыма қабырғасының опырылған деп алынатын ұқсас құбылыс Удокан және Депутат кенорындарында барлау ұңғымаларын бұрғылау кезінде байқалған. Бекітіліп қалу себептеріне ұңғыма қабырғасында мәңгілік мұзды таужыныстар жағдайларында қолданатын агрегативті тұрақсыз сазды-тұзды жуу сұйықтықтарын қолданудан ұңғыма қабырғасында борпылдақ және қалың сазды-шламды қабықшаның қалыптасуы жатады. Кавернометрия нәтижелері бұл жағдайда қуыстардың түзілу көрсеткіштері k=1,1 аспағанын көрсетті. Бұл жағдайда профилактика шарасынажасанды жасалған тұзды агрессияға агрегативті тұрақты ерітінділермен, мысалы гипано-тұзды және т.б. алмастыру.

Бұрғылау құралының тұрып қалуы ұңғыманың дұрыс таңдалмаған конструкциясымен де байланысты болуы мүмкін. Жиі бұл оқпанның үлкен диаметрінен кіші диаметріне өтумен байланысты. Ашық оқпанда жасанды жасалған кертпеште шлам үнемі жиналып жатады. Бұл қуыстардың түзілуіне бейім таужыныстарда ұңғымаларды бұрғылау кезінде қуыстарда шламның жиналуына ұқсас.

Ұңғыманы тереңдету үрдісі және жуу сұйықтығының циркуляциясы тоқтаған кезінде керпештерде (қуыстарда) жиналған шлам ұңғыма оқпанына ағып түсіп, тығындарды, сальниктерді түзейді.

Сальниктердің түзілуі сазды немесе құм және қиыршықтастармен араласқан сазды шөгінділер бойынша бұрғылау кезінде кездеседі.

Сығылған ауамен үрлеу арқылы ұңғымаларды бұрғылау кезінде күрделіктердің осы түрлері сипатты болып келеді. Соңғы жағдайда бұрғыланып жатқан таужыныстардың қасиеті мен күйі маңызға ие емес. Басты себебі – таужыныстардың біршама ылғалдылығы немесе ұңғыма оқпанына шамалы мөлшерде – 4 л/мин дейін жерасты сулардың ағып келуі. Сальниктер үнемі шамалы сулы жағдайларда, мысалы нашар жарықшақтылық жағдайларында біршама тұрақты жартасты таужыныстарда ауамен үрлеу арқылы бұрғылаудың әр рейс сайын қалыптасуы мүмкін.

Осы құбылыстың механизмі шламның шаңды бөлшектерін ауа ағысының оларды ұңғыма сағасына дейін тасымалдауға мүмкіндік бермейтін өлшемдерге дейін уақтайды. Шлам колонкалы құбырдың үстінен және біршама жоғары ұңғыма қабырғасына жабысады. Бұл жағдайда сальниктердің түзілуінің сыртқы белгілерінің болмауымен сипатты. Тереңдеу үрдісі қалыпты жүреді, ауаның циркуляциясы тоқтамайды, бірақ ұңғыма сағасынан құрағқталған және уақталған шламмен берілген шаңның шығуы жалғасады. Бұрғылау үрдісінде снарядты ары-бері қозщғай кезінде де сальниктердің түзілуі байқалмайды. Бірақ бұрғылау рейсі аяқталғаннан кейін снарядты забойдан 2-3 м көтерген кезінде, ол тез және мықты тұрып қалады. Бұл жағдайда соққылау снарядын қолдану ешқандай нәтиже бермейді,и ал механикалық немесе гидравликалық демпферді қолдану әдетте бұрғылау бағанасының үзілуіне әкеледі. Осындай типті бекітіліп қалу кезінде гидрожүйені, соққылау снарядының соққылауын және айналуды қолданып снарядты забойға түсіру қажет және сұйықтықты жууды қолдана отырып, сальникті шайып жіберу қажет.

Ұңғыма оқпанында шламды массаның жиналуы және сальниктердің түзілуі бағытталған және көлденең ұңғымаларды бұрғылау кезінде өте қауіпті.

Ұсынылған әдебиеттер: Нег. 1.б. 214-237

Бақылау сұрақтары:

1. Бекітіліп қалу түрлері.

2. Бекітіліп қалуға әкелетін себептер.

3. Шегендеу құбырлармен байланысты бекітіліп қалу

4. Геологиялық себептерге байланысты бекітіліп қалу

5. Технологиялық себептерге байланысты бекітіліп қалу.

6. Ұйымдастық себептерге байланысты бекітіліп қалу

7. Күрделіктердің негізгі себептері

8. Бұрғылау құралдың бекітіліп қалу механизмі туралы көріністер

9. Бекітіліп қалумен күресу әдістері