
- •Нормативтік сілтемелер [a]
- •1 Теориялық бөлімі
- •1.1 Негізгі ережелер
- •1.2 Жалпы түрдегі сызбаны және құрастыру сызбасын оқу
- •1.3 Тетік сызбаларын орындау жүйелілігі
- •1.4 Тетіктердің жұмыс сызбасына қойылатын талаптар
- •1.5 Сызбалардағы шарттылықтар мен ықшамдылықтар
- •1.6 Тетіктердің конструкциялық элементтерін кескіндеу
- •1.7 Сызбаларға өлшемдер салудың кейбір ерекшеліктері. Базалар
- •(Жазықтық)
- •Көмекші база База – ось симметрия түзуі База – жазықтық (негізгі база)
- •2 Курстық жұмыс
- •2.1 Жалпы ережелер
- •2.2 Курстық жұмыстарға қойылатын талаптар
- •2.3 Курстық жұмыстың мазмұны
- •2.4 Курстық жұмысты қорғау
- •2.5 Құрастыру сызбаларын тетіктеу үшін нұсқалар бойынша тапсырмаларды орындау
- •Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- •3 Курстық жұмысты орындау үлгісі
- •3.1 «Бағыттаушы блок» бұйымының жалпы түрдегі сызбасын оқу
- •Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
- •Қарағанды мемлекеттік техникалық университеті
- •Курстық
- •Әдістемелік нұсқаулар
- •31.03.2004 Ж. Берілген №50 мемл.Баспа лицензиясы
1.4 Тетіктердің жұмыс сызбасына қойылатын талаптар
2.109-73* [A11] МЕСТ-пен белгіленген тетіктердің жұмыс сызбасына қойылатын негізгі талаптар мыналарға келтіріледі:
1. Әрбір тетіктің сызбасы жеке пішімде орындалады (2.301-68* МЕСТ). 2.104-68* МЕСТ-қа сәйкес негізгі жазбаны қамтуы тиіс [A1, A25]. Негізгі жазбаның 1-бағанында берілген бұйымдардың атаулары мүмкіндік бойынша қысқа және қабылданған терминологияға сәйкес болуы тиіс. Атаулар жекеше түрдегі атау септігінде жазылады, мысалы, «Доңғалақ тісті», яғни бірінші орынға зат есім орналасады.
2. 3-бағандағы негізгі жазбаларда аталған материалға деген стандартқа сәйкес тетік материалын шартты белгілеу көрсетіледі. Материалды белгілеу-де оның атауы, маркасы және стандарт номері [A7] көрсетілуі тиіс, мысалы:
«Болат 45 1050-74 МЕСТ».
Егер материалдың шартты белгілеріне оның қысқартылған атаулары кірсе, мысалы, «БЛ», «СШ», «Қо» және т.б., онда «Болат», «Сұр шойын», «Қола» және т.б. толық атаулары көрсетілмейді, мысалы:
«БЛ 3 535-79 МЕСТ».
3. 2-бағанда 2.202-68* [A2] МЕСТ бойынша құжатты белгілеу жазылады, мысалы: «МС 27. 000.000.006», мұндағы «МС» әріптері, пән тарауларын – машина жасаудағы сызу, ал цифрлар тапсырма нұсқасына (27 нұсқа) және ҚҰ немесе ЖТ тетіктер позициясының номеріне (6-поз.) сәйкес белгілейді; 4-бағанда – бұл 180º немесе 90º бұрылған белгілеу пішімнің орналасуына байланысты болады.
4. Сызбадағы кескіндеу масштабы 2.302-68* [A3] МЕСТ-қа сәйкес таңдап алынады.
5. Жұмыс сызбалары бұйымның құрамына енетін барлық бірегей, түп нұсқалықты тетіктерде әзірленеді.
6. Тетік сызбаларында тетіктердің конструкциялық элементтерінің (қиық жиектер, бунақтар, жонулар және т.б.). пішіндерін және өлшемдерін анықтайтын стандарттарға сілтеме жасауға жол берілмейді. Оларды дайын-дауға арналған барлық деректер сызбада келтірілуі тиіс (Ж қосымшасы).
1.5 Сызбалардағы шарттылықтар мен ықшамдылықтар
«Кескіндер – түрлер, тіліктер, қималар» атты 2.305-68* [A6] МЕСТ бұйымдардың және олардың құрамдас бөліктерінде ықшамдылықтар мен шарттылықтарға рұқсат береді. Мұндай ықшамдылық бұйымдар туралы ақпарат көлемін сақтай отырып, сызу кезінде графикалық операциялардың санын елеулі қысқартады. Барынша кең таралған мыналар:
Егер түр, тілік немесе қима симметриялық фигураны білдіретін болса, онда оны жартылай немесе жартылайдан неғұрлым жоғары сызуға рұқсат етіледі (1-сурет).
2. Бірнеше бірдей бірқалыпты орналасқан элементтердің – тесіктер, ойықтар, доңғалақтардың тістері және т.б. бар болуы кезінде тек қана бір –екі осындай элементтерді бейнелеуге рұсқат етеді, ал қалғандарын шартты немесе ықшамды түрде көрсету керек (2-сурет).
3. Беттердің қиылысу сызықтарын, егер оларды: қисық сызба үлгінің орнына – шеңбер доғасын (3-сурет) немесе түзу сызықтарды анық салуды талап етпесе, ықшамды түрде бейнелеуге рұқсат етіледі.
1-сурет – Симметриялық 2-сурет – Өлшемдерді қойып,
тетікті бейнелеу қайталанатын элементтерді бейнелеу
3-сурет – Беттердің қиылысу сызықтарының ықшамдалған кескіндері
Бір беттен екінші бетке бір қалыпты өтуді шартты түрде (4,а-сурет) көрсетуге болады немесе мүлдем көрсетпеуге де болады (4,б-сурет).
4-сурет – Беттер
5-сурет – Ұзындығы
арасындағы бір қалыпты бойынша тұрақты көлденең
өтуді белгілеу қималары бар тетікті бейнелеу
4. Тұрақты немесе заңды түрде өзгеретін көлденең қималары бар ұзын құралдарды (біліктер, тізбектер, шыбықтар және т.б.) үзіктермен бейнелеуге рұқсат етіледі (5-сурет).
5. Егер бейнелеуде тетіктің жазықты беттерін көзге түсерліктей сызып көрсету талап етілсе, онда оған жіңішке сызықтармен диагональдар жүргізіледі (6-сурет).
6-сурет – Тетіктердің жазық беттерін белгілеу
6. Нәрселерде бүрлеуді, шырмауды, бұдырлауды жартылай және ықшам-далған түрде бейнелеуге рұқсат береді. Бүрлеу түзу (7,а-сурет) және қиғаш торлы (7,б-сурет) болып қолданылады. Сызбаларда дөңгелетуді шартты түрде белгілейді.
7. Кейбір тетіктер (бұрамалар, бұрандамалар, кілтектер, бұрама-сұқпалар, біліктер, тұтқалар) бойлық тілікте бөлінбеген шартты түрде бейнелейді. ҚҰ-да бөлінбеген сомындар және тығырықтарды көрсетеді.
8. Тесіктер орталық сызықтармен белгіленеді және олардың санын көрсетеді. Дөңгелек ернемекте орналасқан тесік тілігінде, егер қиятын жазықтыққа тап болмаған жағдайда бейнеленеді (8-сурет).
9. Қаттылық қабырғалары, шабақтар және т.б. бөлінбеген түрде көрсеті-леді, бірақ егер қиятын жазықтық қабырғаның немесе осьтің бойында болатын жағдайда ғана сызықталмаған болады. Алайда егер тетіктің осыған ұқсас элементтерінде тесіктер бар болса, жергілікті тілікті орындау керек (8-сурет).
10. Сызбаларды ықшамдау немесе кескіндердің санын қысқарту үшін күрделі тіліктерді қолдануға рұқсат етіледі (9-сурет). Күрделі тіліктер, егер қиятын жазықтықтар параллель (Б-Б тілігі, 9-сурет) және сынық болса, егер қиятын жазықтықтар бұрыш бойымен (А-А тілігі, 9-сурет) қиылысатын болса, сатылы болады. Тіліктер қиылысатын жазықтықтар жағдайына байланысты горизонталь (Б-Б тілігі, 9-сурет) және вертикаль (А-А тілігі, 9-сурет) болып бөлінеді.
К
Қиғаш торлы МЕСТ 21474-75
(Г-Г
тілігі, 9-сурет) белгісімен бейнелеуге
рұқсат етіледі.
Түзу торлы МЕСТ 21474-75
7-сурет – Бүрлеу: а – түзу; б – қиғаш торлы; в – сызбалардағы кескіндер
8-сурет – Тесіктердің ықшамдалған және шартты белгісі
9 – сурет – Қарапайым, күрделі және көлбеу тіліктер