3. Шетелдік нарыққа шығу әдістері.

Шетелдік нарыққа шығу әдістері ішінде экспортты, бірлескен кәсіпкерлік қызметті және тікелей инвестициялауды бөліп көрсетеді.

Экспорт. Шетелдік нарыққа шығудың ең қарапайым әдісі елде өндірілетін тауарларды экспорттау болып табылады. Пассивті экспорт шетелдік фирмалар атынан шығатын жергілікті көтерме саудагерлерге уақыт аралықтарында тауарларды сатудың тұрақсыз сипаты. Активті экспорт фирма бәсекелестік нарықта экспорттық операцияларды кеңейту міндетімен шұғылданғанда орын алады.

Бірлескен кәсіпкерлік қызмет келесідей формаларда жүзеге асырылады: 1) лицензиялау; 2) кезектес өндіріс; 3) келісімшарт бойынша басқару; 4) біріккен кәсіпорынды иелену.

Лицензиялау. Халықаралық маркетингтің қарапайым әдістерінің бірі болып табылады. Фирма-лизенциар шетелдік нарықтағы лицензиатпен келісімге отырады. өндірістік процесті, тауарлық белгіні, патентті қолдану құқығын алады, әрине төлемақы айырбасында. Лицензиар шетелдік нарыққа минималды тәуекелмен шығады. Лицензиялау кемшілігі фирма-лицензиар лицензиатпен келісімшарт уақытында өндірісін бақылаусыз қалдыруында. Сонымен қатар, егер лицензиат лицензияны қолдану кезінде пайда алса, онда келісімшарт уақытының аяқталуында ол бәсекелес бола алады.

Кезектес өндіріс. Жергілікті өндірушілермен тауарды өндіру бойынша келісімшарт жасасу.

Келісімшарт бойынша басқару. Бұл жағдайда фирма шетелдік серіктеске басқару бөліміндегі ноу-хауды көрсетеді, ал ол өз кезегінде қажетті капиталмен қамтамасыз етеді.

Біріккен кәсіпорынды иелену. Бұл өздері иеленетін және бірге басқаратын коммерциялық кәсіпорынды құру мақсатымен шетелдік және жергілікті инвесторлардың күштерін біріктіру. Біріккен кәсіпорынды құру экономикалық немесе саяси мағынада қажетті болуы мүмкін. Фирманың жобаны жалғыз жүзеге асыруға қаржылық немесе басқарушылық ресурстары жеткіліксіз болуы мүмкін.

Тікелей инвестициялау. Шетелдік нарықтағы қызметке тартудың толық формасы шетелде жеке жинақтаушы немесе өндірістік кәсіпорындарды құру үшін капитал салу болып табылады. Фирма арзан жұмыс күшін немесе шикізатты қолдану, транспорттық шығындарды қысқарту, шетелдік инвесторларға шетелдік үкімет ұсынатын жеңілдіктерді алу есебінен қаражаттарын үнемдей алады.

Өз-өзін бақылау сұрақтары

1. Ғаламдық маркетинг мәні және ерекшеліктері.

2. Ғаламдық маркетинг ортасы.

3. Шетел нарығына шығу әдістері.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:

1. Дэц Д. Стратегический маркетинг. – М.: Эксмо-Пресс, 2002.

2. Кревенс Д. Стратегический маркетинг. 6-е изд. перевед. с английского. – М.: Вильямс, 2006.

3. Ламбен Ж.-Ж. Стратегический маркетинг. Европейская перспектива. Пер. с фр.- СПб.: Наука, 2007.

4. Маркова В.Д. Стратегический маркетинг: курс лекций. – М.:ИНФРА, 2005.

5. Матанцев А.Н. Стратегия, тактика и практика маркетинга. - М.: изд-во «Финпресс», 2007.

6. Фатхутдинов Р.А. Стратегический маркетинг. 4-е изд. СПб.: Питер, 2007.

15-тақырып. Маркетинг стратегияларын бақылау және жүзеге асыру

Лекция мақсаты: Маркетинг стратегияларын бақылау және жүзеге асыру, жоспар түрлерін меңгеру.

Лекция жоспары:

1. Маркетингтік жоспарлар түрлері. Маркетингті жоспарлау кезеңдері.

2. Стратегиялық жоспарлау.

3. Маркетингтік бақылау.

1. Маркетингтік жоспарлар түрлері. Маркетингті жоспарлау кезеңдері.

Маркетингтік жоспар – ол жүйелік және толық бағдарламалар жиынтығын қосатын, белгілі уақыт аралығында маркетингтік мақсатқа жету үшін қалыптасқан арнайы жоспарлы құжат.

Маркетингтік жоспарлар кәсіпорынның әрбір стратегиялық бөліміне және өнімдер сызығына жоспарлады қоса, маркетингтік кешенін тауар түрлерін бөлек нарықтарға және әрбір элементке бөлуді құрастырады.

Маркетингтік жоспар келесі белгілер бойынша жіктеледі:

1) Ұзақтығына қарай:

- қысқа мерзімді (1 жылға);

- орта мерзімді (2-ден 5 жылға дейін);

- ұзақ мерзімді (5тен 10 немесе 15 жылға дейін).

Көптеген фирмалар осы жоспар байланыстарына сүйенеді. Ұзақ мерзімді жоспарға қарағанда, қысқа және орта мерзімді жоспар бөлшектенілген және жылдамдатылған болады. Бір жылға есептеліп құрылған жоспар маркетингтің тура мақсаты мен әрбір өнімге стратегия жинайды, ал он бес жылдық жоспар осы кезеңдегі сыртқы орта факторларын болжап және ұзақ мерзімді тұтынатын ұйымдарды анықтаумен шектеледі.

2) Көлемі бойынша:

- кәсіпорыннның әрбір басты өнімдерінеи бөлек маркетингтік жоспар (әдетте тұтынушылар тауарын өндіретіндер қолданады);

- біртұтас интеграциялық маркетингтік жоспар (көбінесе, қызмет көрсету аясындағы фирмалар қолданады)

- жалпы шаруашылық жоспар (өндірістік өнімдер дайындаушыларына арналған);

3) Құрастыру тәсілі бойынша:

- Жоғарыдан төменге. Берілген тәсілде жоғары басқару маркетинг мақсаты мен жоспарды анықтайды, сәйкесінше, жоспар құрылымына кәсіпорын басшылары жауапты болады.

- Төменнен жоғары – бюджеттер, болжамдар, мерзімдер мен маркетинг стратегиялары сатушылардың өнімдер басқармасы мен жарнама бөліміндегі қызмет мәліметтері негізінде белгілененді. Төменнен құрылатын жоспарлар шыншыл, өйткені жедел ақпараттарға негізделеді және психологиялық климатқа жақсы әсер етеді (мысалы, жоспарлау үрдісіне қатысатын қызметкерлер, оның жүзеге асуына жауапты).

Маркетингтік жоспарлау аты әдетте: «Бизнес-жоспар», «Маркетингтік жоспар», «Жедел жоспар» деп варияцияланады.

Маркетингті жоспарлау кезеңдері.

Маркетинг жоспары бірнеше кезеңнен тұрады:

1. Жағдайлық талдау;

2. Маркетингтік мақсатын белгілеу;

3. Маркетингтік стратегияларды анықтау;

4. Тәжірбиелік іске асыру бағдарламасын дамыту;

5. Бақылау.

Жағдайлық талдау. Маркетингтік жоспарлаудың бірінші кезеңінде маркетингтік іс-әрекетке әсер ететін факторлар ашылады, нарық артықшылықтары мен потенцияалдарын зерттейді, бұрынғы кезең тәжірбиелері қарастырылады. Жағдайлық талдауға келесі басты сұрақтар жатады: бұрынғы кезең сатылымы, ұйғарымдар мен болжамдар, нарық және бәсекелестер, кірістерді зерттеу және бұрынғы кезең шығындары мен кірістер.Жоспарларды талдау нарық жағдайына және келер мезгіл және бәсекелестер іс-әрекетіне болжау жұмыстары жүргізілід. Алынған мәліметтер негізігнде нарық пен бәсекелестер зерттелгеннен кейін, проблемалары бар мүмкіндіктер анықталады.

Маркетингтік мақсатын белгілеу. Мақсатты, анықталған, сенімді, уақыт пен ресурстарға жетімді болуы керек. Жоспарларда мақсаттардың көлемінің үлкен болуы мүмкін немесе кәсіпорвн бірнеше басты мақсаттар мен шектелуі мүмкін. Мысалы, мақсаттар мынадай мазмұнда болуы мүмкін: «келер жылы сауда кешені 12% өсіп, шығын 6% және инвестиция салынбауы мүмкін».

Маркетингтік стратегиялар анықтау. Маркетингтік стратегиялар – бұл фирма таңдаған мақсатқа жету үшін таңдамалы және болашағы бар бағытқа беттейді. Ол қойылған мақсаттар, нарықты дамыту болашағының болжамына, сатып алушыларды талдау, ресурстар бағалауына және кәсіпорын мүмкіншілігі негізінде құрылады.

Маркетингтік жоспарлау тауарлармен, таратумен, бағамен саттуға тырысумен шешімді қалыптастыру.

Тәжірбиелік іске асыру бағдарламасын дамыту.

Тәжірбиелік іске асыру бағдарламасы, барлық маркетингтік стратегияларды қосатын, басты және соңғы мерзімде орындалған жұмыс пен бөлінетін қаржыларды кесте түрінде құрастырылады.

Егер мерзім ішінде жаңа проблемалар мен мүмкіншіліктер пайда болса, қосымша өзгерістер енгізіледі.

Бақылау. Маркетингтік жоспарларджың соңғы кезеңінде бақылауды жүзеге асыру жолдры анықталады. Дайындалған маркетингтік жоспарлар, осы барлық кезеңдердң өте келе бүкіл жазбаша есеп беру түрінде кәсіпорынның жоғарғы басшылығына ұсынылады.