Podsumowanie

1. Struktura rynku to określona konfiguracja sprzedawców i nabywców oraz odpowiadające jej prawa zachowań. W analizie zachowań rynkowych przedsiębiorstw rozróżniliśmy następujące struktury: konkurencję doskona­łą, konkurencję niedoskonałą (oligopol i konkurencję monopolistyczną) oraz monopol.

2. Konkurencja doskonała to taki rynek, na którym występuje duża liczba niezależnych dostawców i nabywców jednorodnego produktu, z któ­rych żaden nie ma wpływu na cenę. Przybliżeniem do tych warunków jest wolna konkurencja.

3. Monopol to sytuacja, w której na danym rynku występuje jeden wytwórca lub sprzedawca określonego produktu. Z monopolem naturalnym mamy do czynienia w tych gałęziach, gdzie korzyści skali oraz rozmiary rynku uzasadniają istnienie jednego wielkiego przedsiębiorstwa.

4. Konkurencja niedoskonała obejmuje dwie struktury: oligopol i kon­kurencję monopolistyczną. Oligopol to gałąź, w której działa niewielu dużych producentów jednorodnego lub zróżnicowanego wyrobu. Konku­rencja monopolistyczna to taki układ, w którym istnieje wielu producentów wytwarzających różne odmiany produktu lub wyroby zbliżone do siebie.

1. Struktura rynku w dużej mierze zależy od techniczno-ekonomicz­nych warunków produkcji i rozmiarów rynku. Minimalna skala efektywna (MSE) to poziom produkcji, który pozwala wykorzystać w pełni korzyści ze skali. Liczba i wielkość zakładów produkcyjnych w określonej gałęzi zależy od stosunku MSE do ogólnej wielkości popytu. Rzeczywisty stopień koncen­tracji produkcji w określonej gałęzi mierzymy za pomocą wspó/czyn/i/fców koncentracji. Na przykład, CR₅ = 0,80 oznacza, że 5 największych przedsię­biorstw dostarcza 80% łącznej produkcji.

5. W warunkach wolnej konkurencji cena opiera się na kosztach krań­cowych, a w długim okresie zmierza do poziomu równego minimalnym kosztom przeciętnym. Stąd przeciętne przedsiębiorstwo osiąga w długookreso­wej tendencji jedynie zysk normalny, równy kosztom alternatywnym. Przedsię­biorstwa o niższych kosztach osiągają sporadycznie zyski nadzwyczajne.

6. W przypadku monopolu cena jest oderwana od kosztów krańcowych i z reguły wyższa od minimalnych kosztów przeciętnych. Monopolista osiąga zysk monopolowy dzięki posiadanej sile rynkowej, nie zaś w wyniku starań o obniżkę kosztów. Dodatkowe zyski może osiągać przez różnicowanie cen. Społeczny koszt monopolu przejawia się w tym, że w porównaniu z wolną konkurencją monopolista często zmniejsza produkcję, a podnosi cenę.

7. W warunkach konkurencji monopolistycznej (podobnie jak w wolnej konkurencji) przeciętne przedsiębiorstwo na długą metę osiąga tylko zysk normalny (równowaga w punkcie styczności). Obok konkurencji cenowej występują inne formy walki konkurencyjnej: różnicowanie produktu, troska o jakość, aktywne metody sprzedaży i reklama.

8. Podstawową cechą oligopolu jest współzależność przedsiębiorstw. W przypadku, gdy wytwarzają one identyczny produkt, istnieją warunki do zmowy producentów. Formalne porozumienie producentów nazywamy kartelem. Głównym celem porozumienia jest zwykle utrzymanie wysokiej ceny poprzez ograniczenie produkcji. W oligopolu nie związanym porozu­mieniem każde z przedsiębiorstw działa na własną rękę. Model złamanej krzywej popytu pokazuje konieczność liczenia się uczestnika oligopolu z reakcjami rywali. Często jedno z przedsiębiorstw w ramach oligopolu ma pozycję dominującą i pełni rolę lidera cenowego. Jeśli nawet w obrębie oligopolu toczy się ostra walka konkurencyjna, to zwykle wejście do danej gałęzi jest utrudnione przez rozmaite bariery wejścia.

10. W wielu dziedzinach gospodarki występują tendencje do koncen- tracji produkcji. Sprzyja temu rozrastanie się dużych firm oraz łączenie się istniejących przedsiębiorstw. Rozróżniamy trzy rodzaje połączeń: fuzję poziomą, fuzję pionową i konglomerat. Inne formy koncentracji to: koncern, holding, trust, syndykat i konsorcjum.

11. Organy antymonopolowe starają się przeciwdziałać praktykom naru­szającym zasady uczciwej konkurencji i godzącym w interesy konsumentów.