Этнография

Кино, сурет өнері

Театр және музыка

Затаевич 2300 күй жазып алды. 2 жинақ шығарды: «500 күй», «1000 күй». 1932 жылы оған Қазақстанның Халық әртісі деген атақ берілді. Асафьев деген ғалым «Қазақтың 1000 әнін» ғасырлық, мыңжылдық мәдениеттің аса құнды ескерткіші деп бағалады. 1922 жылы Қарқаралыда халық жыршылары бәйгесі өткізілді. 1925 жылы Ә.Қашаубаев Еуропа көрермендерін таңғалдырды (Парижде). 1927 жылы Франкфурт қаласындағы музыка көрмесіне қатысты.

Кино өнері бастау алады 1930 ж.ж. 1934 жылы хроникалы фильмдер студиясы пайда болды.

1938 ж. І-ші дыбысты фильм: «Амангелді». Түсірген: «Ленфильм». Хлудовтың шеберханасы кәсіби кескіндеме өнерінің орталығына айналды. Оның дарынды шәкірті Қастеев.

1930 ж. 290 кітапхана болды. 1939 ж. 3304 кітапхана болды. 1939 ж. мемлекеттік кітапхана ашылды (Алматыда). Пушкин атындағы.

1926 жылы Қазақ ұлттық театры ашылды – Қызылордада. Алғашқы актерлер: Өмірзақов, Қожимқұлов, Бадыров, Жандарбеков, Байзақов. І-ші режиссер: Ж.Шанин. І-ші пьеса: «Еңлік - Кебек». Шетелдік классика: Гоголь - «Үйлену», «Ревизор», Шекспир «Отелло», 1937 жылы қазақ театрының атауы өзгереді: Қазақ академиялық драма театры. Басқа қалалардағы театрлар: Шымкент, Семей, Қарағанды. 1933 ж. ұйғыр театры ашылды (Алматыда). Алғашқы пьесасы: «Анархан». 1937 ж. корей театры ашылды (Қызылордада). Алғашқы пьесасы: «Чуа Хин Дон». 1934 ж. Қазақ мемлекеттік музыка театры, мемлекеттік оркестр ашылды. 1936 ж. мемлекеттік филармония ашылды.

Өнер

Кино

Әдебиет

Қазақстанға көшіп келген жазушылар: Маршак, Паустовский, Зощенко, Михалков, Панферов, Форш, Толстой, «Иван Грозный» диологиясын жазды. 23 көркемөнер ұжымы көшірілді. Сазгерлер: Прокофьев, Туликов келді. Қазақстан өнер қайраткерлерінен екі концерт бригадасы құрылды. 1942-44 жж. Қазақстанға майданнан 22 делегация келді.

Ресейден келген үздік шеберлер. Эйзенштейн, Трауберг, Орлова, Черкасов, Эрмлер, Жаров. 1941 ж. Ленфильм, Мосфильм студиялары көшірілді. Алматы киностудиясымен бірігіп біріккен орталық киностудия құрылды. 4 жылдық қазақ киноактерлер мектебі пайда болды. Қазақстанда түсірілген кино: «8-ші гвардиялық», «Абай әндері», «Жауынгер ұлы», «Саған, майдан».

100 ақын-жазушы соғысқа қатысты. Әуезов «Абай» эпопеясын І кітабын аяқтады. С.Мұқанов «Өмір мектебі», Ғ.Мүсірепов «Қазақ солдаты», Ғ.Мұстафин «Шығанақ». Майдангер –офицер Б.Бұлқышев. Бүкіл Одақтық дәрежеге көтерілген шығарма: «Ленинградтық өренім» (Ж.Жабаев), Майданда жүріп жыр жазғандар: Сайн Қ.Аманжолов.

Ғылым

Әдебиет

Өнер

1946 ж. – Ғылым академиясы құрылды. Алғашқы президент: Сатпаев. Ұйымдастырушылық көмек көрсеткендер: Вавилов, Бардин, Панкратова. Нақты дамыған ғылым сала: жаратылыстану. Ғылыми - зерттеу институт саны өсті: 38-ден 84-ке дейін. Ірі ғылыми орталықтар пайда болды: Өскемен, Қарағанды, Шымкент. 1946-1949 ж.ж 900 ғылыми ұсыныс жасалды. Сатпаев Ленин сыйлығын алды. 1958 ж. философия және құқық институты құрылды. 1961 ж. Тіл, әдебиет, өнер институты құрылды, «Қазақ КСР тарихының» ІІ томы шықты. (1957-1959) Вуздарда ең негізгі пән: коммунистік партия тарихы

«Абай» романы үшін М.Әуезов Мемлекеттік сыйлыққа ие болды (1947 ж.). 1955 ж. «Абай жолы» дүниеге келді. 1959 ж. Ленин сыйлығын алды. Ғ.Мүсірепов (1950 ж.) «Өянған өлке». Тақырыбы: қазақ даласындағы өзгерістерді сипаттады. С.Мұқанов 2 шығарма жазды. «Сырдария», «Өмір мектебі». Мазмұны: Өмірбаяндық әңгіме дәстүрін жалғастыра отырып туған халқының тарихын өзінше баға берді. Ғ.Мұстафин өзіне көңіл аудартты. Оның 2 шығармасы орыс тіліне аударылды. «Шығанақ», «Миллионер». Тарихи романдар жазды: «Қарағанды», «Дауылдан кейін». Ерғалиев «Біздің ауылдың қызы», «Құрманғазы». Қ.Бекхожин «Мәриям Жағорқызы», Т.Молдағалиев: «Жыр туралы жыр». Осылардың бәрі қазақ кеңес әдебиетінің алтын қоры деп саналады. Шухов «Тың игерушілер». Ұйғыр жазушысы Абдуллин жазды: «Гүлстан». ХХ съезден кейін (1956 ж.) ақталғандар: Сейфуллин, Майлин, Жансүгіров (3 бәйтерек)

1952 ж. Қазақ драма театры Әуезовтың «Абай» драмасын қойды. Режисер: Голубович. Мемлекеттік сыйлыққа ұсынылды. Жасөспірімдер театры жұмыс істеді. Режисері: Наталья Сац. 1950-60 жж. театр сахнасында берік орын алған пьесалар: Әбішев – «Достық пен махаббат», Тәжібаев – «Жалғыз ағам орман емес». 1916 ж. опера қойылды: «Біржан - Сара». Авторы М.Төлебаев. Осы опера үшін ол 1949 ж. Мемлекеттік сыйлыққа ие болды. Брусиловский Төлебаевпен бірігіп «Амангелді» операсын жазды. 1954 ж. «Ризвангүл» симфониялық поэма мемлекеттік сыйлыққа ұсынылды. Тұңғыш ұйғыр операсы: «Наугум». Суретшілер: Телжанов – «Жамал», «Атамекен»; Кенбаев – «Шопан әні», «Сұхбат». Портрет жанырын дамытқандар: Степанов, Ғалымбаева. Тарихи-революциялық тақырыпқа сурет салғандар: Таңсықбаев, Қастеев.

Әдебиет, өнер

Рухани өмірдегі өзгерістер

О.Сулейменов дүниежүзі тілдерінің даму заңдылықтарын саралаған көлемді еңбек жазды: «Жазу тілі». М.Шахановтың кітабы республикадан тыс жерлерге әйгілі болды: «Өркениеттің адасуы». Ә.Нұрпейісовтың романы Арал тағдыры туралы: «Соңғы парыз». Ш.Мұртаза: «Қызыл жебе». М.Мағауин: «Мен» деген философиялық толғау. Қ.Жүмәділов: «Дарабоз». (Қабанбай туралы)«Абылай хан» деген опера жанр табысы деп саналды. Композитор: Е.Рахмадиев. Классикалық музыкада жетістікке жеткендер: Әубәкірова, М.Мұхамедқызы, Н.Үсенбаева, Мұсахаджаева.

Білім беру: ХХІ ғасырдың басында 8 мың мектеп жұмыс істеді. 3 млн. оқушы болды.

1997 ж.- «Саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу жылы»

1998 ж. – «Тарих» жылы

1999 ж. – «Ұрпақтар бірлігі мен сабақтастығы жылы»

2000 ж. – «Мәдениет жылы»

2003-2005 жж. – «Ауыл жылдары»

2002 ж. – «Денсаулық жылы»

1998 ж. – «Отан тарихы» деген журнал шыға бастады. Тарихқа жаңа көзқарас қалыптастырды: «Қазақ тарихы», «Хабаршы» деген журналдар. Н.Назарбаевтың кітабы: «Тарих толқынында» (1999ж.).Абай мен Жамбылдың 150 жылдығы (1995,1996). Әуезов пен Сәтпаевтың 100 жылдығы (1997,1999)

дүниежүзілік ауқымда айтарлықтай оқиға болды. 1995 ж. салтанатты жиналыс болды (Абай 150). Назарбаев баяндама жасады. ЮНЕСКО делегациясы қатысты.

Ж.Жабаев- «ХХ ғасырдың Гамері». М.Әуезов: «50 томдық» шығармалар жинағы шыға бастады. 1999 ж Парижде Сәтбаевқа арналған көрме жұмыс істеді. Тақырыбы: «Қазақстан ғылымы кешегіден бүгінгге». Еңбек жарияланды: Сәрсеке - «Қазақтың Қанышы», «Сәтпаев әлемі». Алматы, Жезқазғанда Сәтпаевқа ескерткіштер орнатылды.

2004 ж. «Қазақстан» деген энциклопедия шықты (5 томдық). Тәуелсіздіктің 10 жылдығына орай «КР-сы» деген энциклопедиялық анықтама шықты (2 тілде).

2003 ж. Ғылым академиясы қоғамдық бірлестік болып қайта құрылды.