&7, 18, 19, 26, 27, 28, 29, 30, 35. XVIII-XX ғғ. Басындағы Қазақстан мәдениеті

Есімі

Еңбегі

Қысқаша сипаттама

1. Бекович-Черкасский

Хиуаға экспедицияны басқарды. Экспедиция Батыс Қазақстан аумағын игеруде маңызды болды

2. Бухгольц

І Петрдің талабымен құрылған. Жоғарғы Ертісті зерттеді. Құрамында Ренат болды

3. Ренат

«Жоңғария картасы»

4. Веселовский

ХІХғ 80 жж «Жоңғария картасын» алғаш рет жариялады

5. Миллер

«Сібір тарихы»

Сібір тарихының атасы атанды

6. П. И Рычков

«Орынбор топографиясы»

«Орынбор тарихы»

Қазақ тарихының даму кезеңдерін зерттеді. ҒА-ның корреспондент-мүшесі

7. Н.П Рычков

«Қырғыз-қайсақ даласы туралы күнделік жазбалар»

Әбілқайыр бейтін суреттеп жазған. Алғаш рет Еділ қалмақтарының Қытайға қашуы туралы айтады

8. Андреев, Гавердовский

Орта жүз туралы жазған

9. Паллас

«Россия мемлекетінің әр-түрлі аймақтарына саяхат»

Есімі

Өмір сүрген жылдары

Шығармашылығы, өмірі

1. Ақтамберді

1675-1768 жж

ШҚО, Абай ауданында жерленген

2. Тәтіқара

XVІІІ ғ

Абылайға жақын жүріп, Орта жүздегі оқиғаларға қатысқан

3. Үмбетей

1706-78 жж

Бекболат биге арнауының тәрбиелік мәні зор. Абылайға Бөгенбайдың өлімін естіртті

4. Бұқар жырау

1684-1781 жж

Қалқаман батырдың баласы. Абылайдың кеңесшісі

5. Жанақ ақын

1775-1846 жж

ШҚО, Абыралы ауданында өмірге келген. Орынбаймен айтысы белгілі. «Қозы Көрпеш – Баян сұлудың» ең көркем нұсқасын жасады

Жыл

Қала

Оқу орны

1789 ж

Азиялық училище

1813 ж

Омбы

Әскери училище (1837 ж бастап Сібір кадет корпусы)

1825 ж

Орынбор

Әскери училище (1844 ж бастап Неплюев кадет корпусы

1831 ж

Семей

Орысша білім беретін училище

1836 ж

Өскемен

Интернаты бар училище

Есімі

Өмір сүрген жылдары

Өмірі, шығармашылығы

1. Шернияз

1807-1867 жж

1836-38 жж көтеріліске қатысты. Суырыпсалмалық өнерді жетілдірді

2. Шөже

1808-1895 жж

Жастай екі көзінен айырылды. Ақындық өнерді күнкөріс көзіне айналдарды. Ірі эпик ақын.Оны жоғары бағалады – Уәлиханов. «Қозы Көрпеш-Баян сұлудың» ең көркем нұсқасын таратты

3. Сүйінбай

1822-95 жж

Қаракәстек деген жерде дүниеге келді.

Жыл

Қала

Оқу орны

1861 ж

Троицк

Орыс-қазақ мектебі

1872 ж

Омбы

Мұғалімдер институты

1879 ж

Ташкент

Мұғалімдер институты

1883 ж

Орск

Тұңғыш қазақ мұғалімдік мектебі

Жыл

Статистикалық комитет, кітапхана

1868 ж

Түркістан статистикалық комитеті

1878 ж

Семей статистикалық комитеті. Мүшесі – Абай.

1883 ж

Семей қоғамдық кітапханасы. 260 томы болды

Торғай, Орынбор ақысыз кітапханалары

Жыл

Автор

Ереженің атауы, мәні

1867 ж

Крыжановский

«Ресейдің шығыс бөлігінде мұсылмандықпен күресу жөніндегі шаралары»

1870 ж

«Бөтен христиан мен татар магометандар туралы арнайы Ереже»

Жыл

Өмірі мен қызметі

1835ж

Құсмұрын бекінісінде туды.

1847-53жж

Сібір кадет корпусында оқыды. Ұстаздары: Березин, Костылецкий. Корнет атағын алды.

1855ж

Гасфорттың экспедициясына қатысты. Жетісу, Тарбағатай, Орталық Қазақстанды аралады.

1856ж

Ыстықкөл экспедициясы. Семенов-Тяньшанскиймен бірге Құлжаға барып қайтты.

1857ж

Алатау қырғыздарына сапары. «Манасты» жазып алды.

1858-59жж

Әлемге әйгілі Қашғар экспедициясы

1859-61жж

Петербургтегі жылдар. Таныстары: ақындар-Майков, Полонский; шығыстанушылар-Григорьев, Васильев, Вельяминов-Зернов

1861ж

Ауылына қайтты

1864ж

Генерал Черняевтің әскері құрамында Әулие-атаны алуға қатысты.

1865ж

Қытайдағы дүнгендер көтерілісі туралы «Русский Инвалид» газетіндегі соңғы мақаласы. Тезек сұлтанының ауылында қайтыс болды

Есімі

Еңбегі

Не туралы, зерттеген жері

1. Семенов-Тяньшанский

«Қырғыз өлкесі»

«Түркістан өлкесі»

2. Радлов, көрнекті шығыс зерттеушісі

Іле алқабын, Жетісуды зерттеді

3. Красовский

«Сібір қырғыздарының облысы»

Қазақ халқының шығу тегі туралы

4. Мейер

«Орынбор ведомствосындағы қырғыз даласы»

Кіші жүз тарихын зерттеді

5. Добромыслов

«Торғай облысы. Тарихи очерк»

Қазақстанның саяси дамуы туралы сирек мәліметтер бар

6. Шевченко. 1847-57 жж Қазақстанда айдауда болды

1. «Байғұстар»

2. «Менің ойларым»

1. Жергілікті тұрғындардың қайыршылық өмірі туралы

2. Қазақ және Украин халықтарының өмірін салыстыра жырлайды

Жыл

Өмірі мен қызметі

1841ж

Дүниеге келді

1857ж

Орынбор комиссиясы жанындағы мектепті алтын медальмен бітірді

1864ж

Орынбор бекінісіндегі қазақ мектебіндегі оқытушы

1879ж

Торғай облысы мектептерінің инспекторы

Жыл

Өмірі мен шығармашылығы

1845ж.

Семей облысының Шыңғыстау өңірінде дүниеге келді

1884ж.

Семей статистикалық комитетіне мүше болып сайланды.

1900ж.

Еңбегі жарияланды: «Орта жүз қазақ ордасы руларының шығу тарихы туралы жазбалар». Бұл еңбекте Семей облысы қазақтарының рулық құрамы анықталды.

1904ж.

Қайтыс болды.

1909ж.

Шығармалар жинағы жарық көрді.

Жыл

Қала

Не қойылды

1868 ж

Париж

Зергерлік заттар, ұлттық киімдер.

1872 ж

Мәскеу

Қазақ музыка аспаптары.

1896 ж

Петропавл, Көкшетау

Жергілікті ұста, шеберлер мен зергерлер дайындаған бұйымдар.

Есімі

Картиналар

1. Верещагин

«Лепсі өлкесін қоршаған таулар»

2. Хлудов

«Көш», «Мал айдау», «Отынға бару»

Есімі

Күйлері

Қысқаша сипаттама

1.Тәттімбет

1815-68жж

40 күй:»Саржайлау», «Былқылдақ», «Балбырауын», «Бестөре»

Лирик. Шертпе күйдің негізін қалаушы. 1855 ж Петербургте күміс медаль алды

2.Құрманғазы

1818-1889жж

60 күй: «Кішкентай» (Исатайға арналған), «Ақбай», «Адай», «Сарыарқа»

Аспаптық музыканың классигі. Алғашқы ұстазы-Ханбазар. Отаны - Бөкей Одасы (Жиделі).

3.Дәулеткерей

1820-1887жж

40 күй: «Желдірме», «Қосалқа», «Ысқырма», «Тартыс»

Лирикалық бағыттың негізін салушы. Музыкасында орыс әскери марштарын пайдаланған.

4.Біржан

1834-1897жж

40 ән: «Ғашығым», «Айтбай», «Жанбота»

Сазгер, әнші, ақын. 1865 ж Абаймен кездесті

5.Жаяу Мұса

1835-1929

70 ән: «Ақсиса», «Хаулау», «Толғау», «Сұршақыз»

Сазгер, әнші, ақын-публицист. Бүкіл әндерінің сөздерін өзі жазған. Черняев жорығына қатысты. Польшада, Латвияда болған.

6. Ақан Сері

«Маңмаңкер», «Сырымбет», «Балқадиша»

7. Ықылас

1843-1916жж

«Қоңыр күй», «Жарым патша», «Қорқыт»

Күйші, қобызшы, сазгер

Өңір

Қала

Қазақстан

Семей, Орал, Омбы

Ресей

Петербург, Қазан, Ташкент

Есімі

Шығармалары

1. Торайғыров

«Шәкірт ойы», «Бір адамға», «Адасқан өмір», «Қамар сұлу»

2. Майлин

«Шұғаның белгісі»

3. Көбеев

«Қалың мал»

4. Шәкәрім

(1858-1931жж.)

«Түрік, қырғыз, қазақ һәм хандар шежіресі», «Мұсылмандық шарт», «Қазақ айнасы», «Қалқаман-Мамыр», «Еңлік-Кебек».

Жыл

Өмірі мен шығармашылығы

1909ж.

«Оян, қазақ!». Уфада шықты.

1910ж.

«Бақытсыз Жамал». Қазанда шықты.

1911ж.

«Оян, қазақ!». Орынборда шықты.

1913ж.

«Азамат». Орынборда шықты.

1915ж.

«Терме»

Есімі

Әндер

1. Естай

«Майдақоңыр»

2. Үкілі Ыбырай

«Гәкку»

3. Дина

«Көңіл ашар»