1.Қазақ-Жоңғар қатынастары.(xviiIғ.)

Жыл

Оқиға

1710 ж

Қарақұмдағы бас қосу. Мақсаты: жоңғарларға қарсы бірлесіп күресу

1718 ж

Аягөз шайқасы. Басқарғандар: Қабанбай, Жауғашар

1723-27 жж

«Ақтабан шұбырынды». Әсіресе ойрандалған- Жетісу. Орта жүз рулары Самарқанға, Ұлы, Орта жүз рулары Ходжентке қарай ығысты. Жоңғар билеушісі-Цеван-Рабдан

1725 ж

Жонғарлар Түркістан мен Ташкентті басып алды

1726 ж

Үш жүз қазақтарының біріккен қимылдары басталды

1726 ж

Бұланты шайқасы. Басқаша атауы-«қалмақ қырылған», «қара сиыр». Қазақ-қырғыз саны 60 мың

1730 ж

Аңырақай шайқасы. Балқаш маңында

1741-42 жж

Жоңғар шапқыншылығы. Басқарған-Галдан-Серен

Жыл

Оқиға

1755 ж

Қытай әскері Жоңғарияға басып кірді. Әмірсана Абылайды паналады.

1756 ж

Маньчжур- Қытай әскері Қазақстан шекарасына дейін жетті

1757 ж

Қытай әскері Қазақстанға басып кірді. Қолбасшылар Фу Дэ, Чжао Хой

1758 ж

Жоңғария толық талқандалды. Жоңғария тарихи сахнадан жоғалды.

1761 ж

Жоңғар жерінде Шыңжан провинциясы құрылды

Жыл

Оқиға

1735-37 жж

Башқұрттардың бірінші көтерілісі. 50 мың башқұрт Қазақстанға қашты

1740 ж

Башқұрттардың екінші көтерілісі

Жыл

Оқиға

1773ж. қазан – 1774ж. наурыз

1. Қазақтар Кулагин бекінісін алуда басты күш болды. 2. Орынборды қоршауда 200 қазақ ат салысты (басқарған - Досалы).

1773ж. қараша

Нұралының өкілі Зәбір молда Усиха маңында Пугачевпен кездесті.

1774ж. жаз

Орта жүз қазақтары Алабұға бекінісін талқандады. Қазақтар патша бекіністеріне 240 рет шабуыл жасады.

1774ж. тамыз

Царицын түбінде Пугачев жеңілді.

1775ж.

Пугачев Мәскеуде қатаң жазаланды. Патша үкіметінің арнайы жарлығымен Жайық өзені Орал өзені, Жайық қалашығы Орал қалашығы деп өзгертілді.

1776ж. сәуір

Генерал Рейнсдорп үкіметке хатында «тыныштық» орнады деп хабарлады.

1782ж.

Орынбор өлкесіндегі қазақтарды басқару үшін шекаралық экспедиция құрылды.

Жыл

Оқиға

1778 ж

Сырымның балалары қайтыс болды

1784 ж

Сырымның Орал казактарымен күресі басталды

1785 ж

Кіші жүз старшындарының съезі. Шешімі: Нұралыны тақтан тайдыру

1786 ж

Нұралы Уфаға жер аударылды

1786 ж

Игельстром реформасы. Мақсаты: хан билігін жойып, бүкіл билікті шекаралық сотқа беру. Бекіткен- ІІ Екатерина. Датұлының көздегені-хандықты құртып, билікті билерге беру

1786 ж

Орынборда шекаралық комиссия құрылды

1790 ж

Нұралы Уфада қайтыс болды

1791 ж

Әбілқайырдың ұлы Ералы Кіші жүз ханы болып сайланды

1794 ж

Ералы хан өлді

1795 ж

Нұралының ұлы Есім хан сайланды

1796-97 ж

Кіші жүздегі жұт

1797 ж

Сырым тобының хан сарайына шабуылы. Салдары: Есім өлтірілді

1797 ж

Хан кеңесі құрылды. Төрағасы-сұлтан Айшуақ. Нұралының жақтастары оның ұлы Қаратайды хан сайлады

1797 ж

Айшуақ хан сайланды

1802 ж

Сырым Хиуада дүние салды

Жыл

Оқиға

1838 ж

Кенесары Ақмола бекінісін өртеді. Бекіністі қорғағандар: Құдаймендіұлы, Карбышев. Қозғалыс Кіші жүзге тарады.

1841 ж

Кенесары әскері Ташкентке аттанды. Жорық жүзеге аспады, себебі-жұқпалы аурудың тарауы

1841 ж

Кенесары хан сайланды. Билер сотының орнына хан соты құрылды

1842 ж

Орынбор губернаторы Перовскийдің орнына Обручев тағайындалды. Кенесарыға Сотников тобының шабуылы

1843 ж

Николай І – нің көтерілісті басу туралы бұйрығы

1844 ж шілде

Кенесары әскері мен Ахмет Жантөреұлы отряды арасындағы шайқас. Нәтижесі: 44 сұлтан өлді. Дуниковскийдің Жантөреұлына көмекке келуге батылы жетпеді. Лебедев дәрменсіздігі үшін сотқа тартылды

1845 ж

Кенесарыға Долгов пен Герн елшілігі келді

1845 ж

Кенесары Сарыарқадан Ұлы жүзге бет алды

1846 ж

Вишневскийдің Жетісуға сапары. Мақсаты-Кенесарымен күреске Жетісу қазақтарын тарту.

1847 ж

Тоқмаққа жақын Майтөбе (Кеклік Сеңгір) деген жерде Кенесарының қырғыздармен соңғы шайқасы. Кенесары өлді

Жыл

Оқиға

1836 ж соңы

Көтеріліс Петербург сарайына (ІНиколайға) белгілі болды. Патша бүлік басшыларын жазалауды талап етті

1837 қазан

Көтерілісшілер Жәңгірдің сыбайласы Балқы бидің ауылын ойрандады және хан Ордасын қоршады (2 мың адам)

1837 ж қараша

Тастөбе шайқасы. Исатай жеңілді. Орыстарды басқарғандар: Геке, Меркулов

1838 ж шілде

Ақбұлақ деген жерде Исатайдың соңғы шайқасы. 80 көтерілісші өлді, оның ішінде Исатай

1842 ж

Исатай көтерілісінің жалғасы болып табылатын Аббас Қошайұлы мен Лаубай Мантайұлының көтерілісі

Жыл

Оқиға

1812 ж

Исатай старшын болып тағайындалды

1817 ж

Исатайдың патша шенеуніктерімен байланысы салқындай бастады

1817-23 жж

Исатай сотқа тартылды

Жыл

Оқиға

1824-29 жж

Махамбет Орынборда тұрды

1829 ж

Махамбет Калмыков бекінісінде ұсталды

Жыл

Оқиға

1843 ж

Жанқожа Хиуа бекінісін құлатты

1845 ж

Жанқожа 2 мың Хиуа әскерін жеңді. Оның даңқы үш жүзге тарады

1856 ж

Жанқожа әскерінің саны 1500-ге жетті

1856 ж желтоқсан

Жанқожа Қазалы портын қоршады

1857 ж

Жанқожа әскерінің саны 5000-ға жетті

1860 ж

Жанқожа көтерілісі жаншылды. Орыс әскерін басқарғандар: Фитингоф, Булатов

Жыл

Оқиға

1855 ж

Есет тобы сұлтан Арыстан Жантөринді өлтірді

1858 ж

Көтеріліс тоқтатылып, Есет батыр патша билігін мойындады

Өлшеуіштер

Сипаттама

1. Себептері

1. Жер патша үкіметінің мемлекеттік меншігі болып жарияланды(1867-68 жж реформа бойынша) ; 2.Шаңырақ салығы енгізілді. Мөлшері- 1 сомнан 3 сомға дейін өсірілді. Земство салығын қосқанда 3 сом 50 тиын болды.

2. Сипаты

Антифеодалдық, отаршылдыққа қарсы

3. Қозғаушы күштері

Қарапайым халық

4. Басқарғандар

Рубасылар

5. Мерзімі

1868 желтоқсан – 1869 қазан

6. Жеке басшылары

Арсланұлы, Асауұлы, Мұнайтпасұлы, Досұлы, Рысқұлұлы

7. Барысы

1869 мамыр: Жамансай шайқасы. Орыстар саны - 200 адам, оларды басқарды - фон Штемпель. Қазақтар саны - 20 мың. 1869ж наурыз-маусым айларында көтерілісшілер феодалдарға қарсы 41 рет шабуылдады

Өлшеуіштер

Сипаттама

1. Себептері

40 мың адай шаңырағы 2 жылда 160 мың сом төлеуге тиісті болды

2. Сипаты

Отаршылдыққа қарсы

3. Қозғаушы күштері

Қарапайым халық

4. Басшылары

Тіленбайұлы, Тәжіұлы

5. Ерекшелегі

Қазақ жалдамалы жұмысшыларының қатысуы

6. Көтерілісшілер саны

10 мың

7. Барысы

1870 ж наурыз: Бозащы шайқасы. Орыстарды басқарған Рукин. Орыстар жеңілді. Рукин атылып өлді. 1870 сәуір: қазақтар Александровск фортына шабуыл жасады

8. Көтерілісті басқан әскер

Кавказдан әкелінді

9. Салдары

3 мың көтерілісші Хиуаға өтіп кетті. Адайлар 57900 сом ақша, 90 мың қой төледі