Тақырып 9. Кәсіпорынның инвестициялық және инновациялық саясаты

Практикалық (семинар) сабақ тапсырмасы: Сұрақтарды талқылау және есептерді шығару:

1. Нарық және инвестициялық процесс.

2. Инвестицияның мәні мен түрлері.

3. Инвестицияға талдау жасау бағыттары. Жобаны талдау тұжырымдамасы. ҚР-сының «Инвестициялар туралы» Заңы ( 8 қантар,2003ж., соңғы қосымшалар мен өзгертулер мен 31 қантар 2006ж.)

4. «2003-2015 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының индустриялық-инновациялық даму Стратегиясы».

5. Кәсіпорынның инвестициялық қызметінің стратегиясы: мәні және әзірлеу қағидалары.

6. Кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығын бағалау әдістемесі. ҚР-сының Салық кодексі бойынша салықтық преференциялардың сипаттамасы.

7. Басшылық инвестициялық ұсыныстар көрсеткіштері.

8. Инвестициялардың экономикалық тиімділігін анықтау әдістемесі.

9. Инвестиция қауіп-қатері: түрлері, деңгейін бағалау.

10. Инвестициялау ережесі.

11. Инвестицияларды қаржыландыру көздері. Кәсіпорынның инвестициялық жобаларын анықтау және тиімділігін бағалау.

12. Қаржы инвестициялар.

Өз бетінше орындауға арналған тапсырмалар:

Есеп №1: 15 жылға есептелген жобаға, 15000 мың теңге инвестиция қажет. Алғашқы бес жылда түсімнің болатыны болжанбайды, бірақ одан кейінгі он жылда жылдық табысы 500 мың теңгені құрайды.

Банк несиесі бойынша орташа пайыздық өсімі 15 пайызға тең болса, осы жобаны қабылдауға бола ма:

Есеп №2: Төменде берілген әрбір инвестициялық жобаның банк несиесі бойынша орташа пайызды өсімі 20 % - ға тең болғандағы таза келтірінді құнын және табысының ішкі мөлшерлемесін есептеп шығарыңыздар.

Жоба	Бастапқы инвестицициялар	Жылдық табысы
А	370	-	-	-	-	1000
В	240	60	60	60	60	-
С	263,5	100	100	100	100	100

Тапсырманы орындауға арналған әдістемелік нұсқау

Әлемдік тәжірибеге сай алғашқы инновациялық инфрақұрылым элементтері территориялық ғылыми-өнеркәсіптік комплекстер болып табылды. Сол уақыттарда инновациялық инфрақұрылымның негізгі элементі ғылыми парктер болды. Сонымен бірге ғылыми парктердің келесідей түрлері қалыптасты:

• технопарктер;

• зерттеу парктері – жаңашылдықты жетілдіруде тек техникалық үлгісін жасайтын сатысына дейін қызмет етеді;

• инкубаторлар;

• технополистер;

Барлық ғылыми парктерді үш модельге байланыстырсақ болады: америкалық модель (АҚШ, Ұлыбритания), жапондық модель (Оңтүстік Корея ж.т.б.) және аралас модель (Франция, Германия ж.т.б.). Америкалық модельдің негізгі ерекшелігі, ғылыми парктер ірі университеттердің немесе ғылыми зерттеу орталықтарының жанынан құрылуы болып табылады. Бұл жерде жерге меншік университеттің немесе ғылыми орталықтың басқаруында болады. Осы территорияда ғылыми зерттеулерге және инновациялық қызметтің дамуына қажет барлық қызмет түрлері көрсетілді. Бірақ, университеттің өзі оның құрылуында тек көмекші роль атқарды. Оның негізгі қызметі кәдімгі жалға берушімен салыстырғанда, қолайлы жағдайда жерді жалға беруге бағытталды.

Инвестициялар – лизинг келісімшарты жасалған сәттенбастап лизинг затын қосқанда мүліктің барлық түрі, сондай-ақ заңды тұлғаның жарғылық капиталына инвестор салған сол тауарлар құқығы немесе кәсіпкерлік қызметке пайдаланатын тіркелген активтерді арттыру.

Кірістердің болашақтағы құны – жұмсалған капиталдан болашақта белгіленген мерзімде алынатын кіріс сомасы.

Дисконттау коэффициенті – инвестордың инвестиция жасамай-ақ жетуі мүмкін деп есептейтін табыстылық деңгейі.

Таза келтірінді(ағымдағы) құн (NPV) –бастапқы инвестициялауға жұмсалған шығынды шегергендегі болашақ ақша ағынының ағымдағы құны.

Келтірінді (ағымдағы) шығын индексі (PVI) –ақша ағынының түрлі уақытша құндылығын есептегендегі « кірістер/инвестициялар» арақатынасы. Кірістің ішкі мөлшерлемесі (IRR) – NPV ( инвестициядан түскен кіріс)

мағынасы нөлге тең болғандағы дисконттау коэффициенті.

Инвестиция салғаннан түсетін болашақ кіріс құны мына формула бойынша есептеледі :

FV=(1+i)ⁿ *PV,

Мұнда FV- инвестиция салудан түсетін болашақ кіріс құны ;

PV-келтірінді ( ағымдағы )құн ;

i -банк пайызының деңгейі;

n- болашақтағы инвестиция кірістері түсетін кезеңдер саны.

Осыдан келтірінді (ағымдағы) құн мына формуламен анықталады:

PV= FV/(1+i)ⁿ.

Пайыздық және есптік мөлшерлемелер мына формуламен есептеледі:

r_t= (FV-PV)/PV,

мұнда r_t –пайыздық мөлшерлеме;

d_t=(FV-PV)/FV,

мұнда d_t- есептік мөлшерлеме.

Таза келтірінді (ағымдағы) құн былай анықталады:

NPV=( FV/(1+i)ⁿ-CI,

мұнда NPV- таза келтірінді (ағымдағы) құн;

FV-n жылында жобамен туындаған ақшалай түсімдер;

CI- инвестицияға жұмсалатын бастапқы шығындар.

Мысал:Фенол өндірудің 3 әдісі бар: парофаздық, сульфурациялық және кумольдық.Осы кәсіпорын үшін ең үнемдісі кумольдық болып табылады.Осы әдісті меңгеру үшін кәсіпорынға 1900 мың теңге мөлшерінде инвестиция қажет.Меншікті қор есебінен бөлінген немесе несие ретінде банктен алған қаражатты кәсіпорын жыл сайын өнім өткізуден түсетін ақшалай табыс 1- жылы - 320 мың теңге ,2-ші жылы- 450 мың теңге,3-ші жылы – 640 мың теңге, 4-ші жылы -770 мың теңге, 5-ші жылы – 920 мың теңгені құрап, банк несиесі бойынша орташа пайыз 10%-ға тең болған жағдайда 5 жыл ішінде өтегісі келеді.

Мұндай талаптарды бұл жобалар қанағаттандыра ала ма ?

Шешуі:

Мына формула бойынша инвестицияның өтелімділік мерзімін (ТО) анықтау керек:

ТО= CI/(∑FV*1/(1+i)ⁿ),

Мұнда CI- инвестициялауға жұмсалған бастапқы шығындар;

PV- n жылында жобадан туындаған ақшалай түсімдер

і - банк пайызының деңгейі;

n- болашақтағы инвестиция кірістері түсетін кезеңдер саны.

Ол үшін, алдымен, формулаға сәйкес әрбір жылға болашқ ақшалай кірістің ағымдағы келтірінді құнын есептейміз , яғни дисконттау коэффициентінің көмегімен оларда бір уақыт сәтіне – оларды дисконттау коэффициентіне көбейтіп , инвестицияның жұмсалған сәтіне алып келеді:

PV*1/(1+i)ⁿ.

Болашақ ақшалай кірістің ағымдық (келтірінді )құны мынаны құрайды :

1. жылда PV₁= 320*1/(1+0.1)¹=320*0.9091=290.91 ( мың теңге);

2. жылда PV₂= 450*1/(1+0.1)²=450*0.8264=371.88( мың теңге);

3. жылда PV₃=640*1/(1+0.1)³=640*0.7513=480.83( мың теңге);

4. жылда PV₄=770*1/(1+0.1)⁴=770*0.6830=525.91( мың теңге);

5. жылда PV₅=920*1/(1+0.1)⁵=920*0.6209=571.23( мың теңге);

4- жылда инвестицияның 1669,53 мың теңге соммасы өтеледі:

PV₁+PV₂+PV₃+PV₄= 290.91+371.88+480.83+525.91=1669.53( мың теңге).

5-жылда инвестицияның 230,47 мың теңге сомасы өтелуі тиіс болады:

1900-1669,53=230.47(мың теңге).

Өтелімділік мерзімінің формуласы бойынша көрсетілген инвестиция сомасы 5- жылдың қай бөлігінде өтелетінін анықтаймыз:

230,47мың теңге/ 571,23 мың теңге =0.4 жыл.

Осылайша кәсіпорын талаптарына сәйкес инвестициялық жоба, фенол өндіруде кумольдық әдісті енгізуге бағытталған инвестиция өтелімділік мерзімі 0,4 жылды құрайды.

№ 9 тапсырма дәріс материалдарын, сондай-ақ қосымша оқулықтар мен оқу құралдарын, экономикалық әдебиеттер мен мерзімді басылымдар мәліметтерін пайдалана отырып жеке орындалады.