Тақырып 6. Айналым капитал

Практикалық (семинар) сабақ тапсырмасы: Сұрақтарды талқылау және есептерді шығару:

1. Кәсіпорынның айналым капиталы туралы түсінік, оның құрамы және құрылымы.

2. Айналым қорлардың құрамы және құрылымы.

3. Айналыс қорлардың құрамы.

4. Айналым капиталды қаржыландыру көздері.

5. Айналым қорлардың айналымдылығы

6. Кәсіпорын жұмысының экономикалық көрсеткіштерін жақсартудағы айналым қорлардың айналымын тездетудің мәні.

7. Айналым қорлардың керектігін анықтау.

8. Кәсіпорынның тауарлы-материалдық қорларды (запастарды) басқару және бағалау.

9. ТМҚ-ды бағалау әдістері.

10. Айналым қорлардың пайдалану тиімділігі және оның көрсеткіштері. Айналым қорлардың пайдалану тиімділігін көтеру жолдары.

11. Айналым қорлардың айналыдымдылығын жеделдету жолдары.

12. Келісімдік және төлемдік тәртіпті күшейту – айналым қорлардың айналымдылығын тездету факторы ретінде.

13. Кәсіпорын жұмысының нәтижесіне әсер ететін айналым капиталды басқаруы.

Өз бетінше орындауға арналған тапсырмалар:

Есеп№1.Бастапқы деректерді пайдаланып шикізатқа және негізгі материалға айналым қаражатын.ың қажеттілігін, аяқталмаған өндірісті дайын өнімді, «Арғымақ» АҚ-тың айналым қаражатының жалпы қажеттілігін, жоспар бойынша айналым қаражаттыңайналымдылық көрсеткішін анықтаңыздар.

Көрсеткіш	Өлшеу бірлігі	Көрсеткіш мәні
4-тоқсан өндірісіне жұмсалатын шығын сметасы бойынша өніруге жұмсалатын шығындар, оның ішінде: шикізатқа және негізгі материалға	мың тенге	5850 4500
4- тоқсанда өнім өндіруге жұмсалған нақты шығындар, оның ішінде: шикізатқа және негізгі материалға	мың тенге	5400 4320
Шикізат пен негізгі материалға байланысты жеткізулер арасындағы оташа интервал	күндер	14
Шикізат пен негізгі материалдардың жіберу станцияға жету уақыты	күндер	5
Шикізат пен негізгі материалға есеп айырысу құжаттарының жүру уақыты, оларды әзірлеу мен төлеуге кететін уақыт	күндер	3
Шикізат пен негізгі материалды тиеуге, жеткізуге, қабылдауға, сұрыптауға, жинақтауға және зертханалық сараптарда жасауға жұмсалатын уақыт	күндер	0,5
Өндірістік кезеңнің ұзақтығы	күндер	12
Дайын өнімді жиынтықтау және топтамаға жинақтау, өнімді тиеуге және белгіленген станцияға дейін тасымалдауға дайындау	күндер	4
Айналым қаражаттың қажеттілігі: а) қосымша материалдар ә) отын б) шыны ыдыстар және қосалқы бөлшектер в) келесі жыл шығыстары	мың тенге	30 240 188 67
Бір жылда өткізілген өнімнің жоспарлы көлемі	мың тенге	25200
Өткізілген өнімнің нақты көлемнің жоспармен салыстырғандағы өсу қарқыны	%	110
Айналым қаражатының бір айналымының нақты ұзақтағы жоспарлы айналымдылығымен салыстырғанда мыналардың есебінен қысқарған: а) шикізат пен негізгі материалдарды жеткізулер арасындағы интервалдық қысқаруынан; б) өндірістік кезеңінің ұзақтығының қысқаруынан; в) тиеу-түсіру жұмысының механизмінен	күндер	3 2 1
Өндірістік кезеңнің алғашқы күні жүзеге асырылатын шығынның үлес салмағы	%	40

Тапсырманы орындауға арналған әдістемелік нұсқау

Айналым капиталы – кәсіпорынның қосымша қор құру үшін және бір жылішінде немесе бір өндірістік кезеңде айналым жасайтын өндіріс процесінің және өнім өткізу шығындарын авансылау үшін қолданылатын ресурстар. Айналым қаражаты өзінің экономикалық мәні бойынша айналым қоры мен айналыс қорына бөлінеді.

Айналым қорлары – бір өндірістік кезеңде өндірістік процесте түгел тұтынылып өзінің құнын дайындалатын өнімге толық көшетін ресурстың бір бөлігі.

1. Айналым қаражатының айналымдылығы мынандай көрсеткіштер бойынша есептелінеді.

а) айналым қаражатының айналымдылық коэффициенті (Кай):

Кай = ӨӨ / АйҚ,

Мұнда ӨӨ – кезеңдегі өнімді өткізу көлемі;

АйҚ – сол кезеңдегі айналым қаражатының орташа сомасы;

ә) бір айналымның ұзақтығы (Ұ1):

Ұ1 = (АйҚ*Т) / ӨӨ немесе Ұ1 =Т/ Кай,

Мұнда Т – уақыт кезеңі;

б) айналым қаражатының қайтарымы(Қ):

Қ = П/ АйҚ,

Мұнда П – кезеңдегі пайда.

2. Кәсіпорын қажеттілігін анықтау үшін айналым қаражатынан есептеледі:

а) өндірістік қордың (шикізат пен материал) қалыптасуына айналым қаражатының қажеттілігі:

ҚҚ = Ш1 *Нқ,

Мұнда Ш1 – құндық көрінісіндегі бір күндік шикізат пен материал шығысы. Ол шикізат пен материалдың заттай көрінісіндегі бір күндік шығысының пен материал бірлігінің бағасына көбейтумен есептеледі;

НҚ – қоймадағы шикізат пен материал қорының нормасы. Ол шикізат пен материалдың ағымдық қорының, сақтандыру қорының және дайындық қорының сомасын қамтиды;

ә) аяқталмаған өндірістің қалыптасуына айналым қаражатының қажеттілігі (АӨҚ):

АӨҚ = Ш1 * Ұ * Кшө;

Мұнда Ш1 – құндық көрінісіндегі бір күндік өнімнің шығарылымына жұмсалатын шығын;

Ұ – өндірістік кезеңінің ұзақтығы;

Кшө – шығынның өсу коэффициенті.

Мысал: Жоспар бойынша айналым қаражатының айналымдылығын көрсеткішін есептейміз:

Шешуі:

а) айналым қаражатының айналымдылық коэффициенті (Кай):

Кай = ӨӨ / АйҚ,

Мұнда ӨӨ – бір кезең ішіндегі өткізілген өнім көлемі;

АйҚ – сол кезеңдегі айналым қаражатының орташа сомасы.

Кай = 25200 мың тенге : 2931 мың теңге = 8,6 рет = 9 рет;

ә) бір айналымының ұзақтығы (Ұ1):

Ұ1 = Т/Кай,

Мұнда Т – уақыт кезеңі.

Ұ1= 360 күн : 9 рет = 40 күн.

№ 6 тапсырма дәріс материалдарын, сондай-ақ қосымша оқулықтар мен оқу құралдарын, экономикалық әдебиеттер мен мерзімді басылымдар мәліметтерін пайдалана отырып жеке орындалады.