1.3 Қазақстан Республикасының мемлекетік өнеркәсіптік саясатының негізгі бағыттары.

Фирма нарықтық экономиқаның непзп экономикалық агенті. Бір немесе бірнеше кәсіпорыннан туратын, пайда табу үшін тауар мен қызметтер жасап шығаруға ресурстарды пайдаланатын ұйымды фирма деп атайды. Фирмаларды іктеу үшін әр турлі көрсетктері қолданылады, олардың, маңыздысына менніктің формалары және фирманың көлемі жатады.

Меншіктің формасына сәйкес формалалардың немесе кәсіпкерліктің үш түрін атап көрсетуге бөлады:

индивидуалдық. немесе жеке Кәсіпкерлік;

серіктестік немесе партнерлік;

қорпорация ( акционерлк қоғам ).

Индивидуалдық ( жеке ) кәсіпкерлікдеген бір адам иелік ететін бизнес. Индивидуалдық бизнестің иелік eтyшici сонымен бipe менеджер қызметінатқарады. Оның мүлігі мен жауапкершілігінде шек бөлмайды. Индивидуалдық бизнесмен заңды тулға бөлмайды. Сондықтан ол тек табыс салығын төлейді, қорпорацияға белгіленген салық, төлемейді. Бизнестің аса кең тараған бұл формасы ұсақ, дүкендерге, қызмет сферасына, фирмаларға, заңгерлік ic - әрекеттерге тән бөлады.

Серіктестік ( партнерлік)дегенміз екі және одан көп адам иелік ететін бизнес. Бұл да заңды тулға емес, сондықтан табыс салығын ғана төлейді, және фирманың барлық, қарыздарына шексіз жауапкершілік артады. Артықшылығы: ұйымдастырылуы жеңіл, қосымша қаражаттар және жаңа идеяларды іске тарту мүмкіндігі бөлады. Кемшіліктері:

шаруашылық дами түскенде қаржы ресурстарының тапшылығынан қосымша капиталды іске тарту мүмкіндігі шектөлген;

фирма мүшелерінің барлығы бірдей ic - әрекет мақсаттарын жетіле түсінбеуі;

фирма табыстары мен шығыстарындағы бipгe тапқан мүліктерді бөлудегі әр кісінің үлес салмағын анықтаудың қиындығы. Брокерлік кеңселер, аудиторлық, фирмалар, қызмет көрсету сферасының мекемелері және т.б көбінесе, серіктестіктер формасында ұйым дастырылады..

Корпорациядеп бip заңды тулға бөлып бірлесіп, кәсіпкерлік қызмет жасау үшін қосылған адамдар жиынтығын атайды. Қорпорация меншігіне құқықтар акцияларға сәйкес бөлшектерге бөлінеді, сондықтан қорпорацияның иелері акциялар ұстаүшы, ал қорпорацияның өзі - акционерлік қоғам деп аталады.

Қорпорацияның табыстарына қорпоация салығы салынады. Акциялардағы үлестерге сәйкес белгац қорпорация қарыздары үшін, қорпорация иелері шектеулі жауапкершілік артады. Қорпорациялардыңартышылықтары:

• акциялар мен облигацияларды сатып ақша капиталын іске тартудың шексіз мүмкіндігі;

• акционерлік құқықтарының заттық, ( мүліктік ) құқыка және жеке құқыққа бөлінуі.Мүліктікқұқықа дивидент алу және фирма жойылған жағдайда оның мүліктерініңқүныныңбip бөлігін алу құқы жатады. Жеке құқыққа акционерлік қоғамныңicтepiн басқаруға қатынаса алу құқығы жатады. Акционер заңдықұқығын жоғалтпай басқаруға қатыспауына бөлады;

• басқару қызметтерін жүргізуге сырттан жоғары квалификациясы бар мамандарды шақыра алады;

• қорпорацияның турақты қызмет eтyi. Қоғамнан әлдебір акционердің шығуы фирма қызметіне, оның жабылуына әсер етпейді.

Бизнес ұйымдастырудың қорпоративтік формасының кемшіліктері:

• акция ұстаүшыларға дивиденд турінде төленетін қорпорация табысының бөлгіне екіжақты ( eкi рет ) салық салынуы: бipіншici - қорпорация пайдасының бөлгі деп, eкіншici акция ұстаүшы табысының бөлігі деп;

• экономикалық бейәрекеттердің, қылмыс жасауға қолайлы мүмкіндіктерінің мол бөлуы;

• менніктену мен бақылау қызметтерінің бөлнуі. Акция иемденушілер барынша көп дивиденд алуға ынталы бөлады, менеджерлер оны азайтып ақшаны айналысқа жіберуге тырысады.

Корпорациялардың басқа да кемшіліктері бөлады, бipaқ артықшылықтарыодан көп. Фирманың көлеміне сәйкесбизнес кіші орта және ipi бизнес бөлып бөлінеді.Осы заманда батыс экономикасында кіші бизнесшаруашылықтың ең ipi секторын құрайды. Мұнда барлық жұмыспен қамтылғандардың жартысынан көбi еңбек етеді. Kiшi бизнестің типтік формасына франчайзинг (franchise-жеңілдік) жүйесі мен венчурлық ( venture - бел байлау, тәуекел ету ) кәсіпкерлігі жатады.

Өз-өзін бақылау сұрақтары:

1. Кәсіпорынның экономикалық мәнін сипаттаңыз.

2. Мемлекетік реттеудің әкімшілік әдістерін қолдану қандай мақсаттарға сәйкес келеді?

3. Кәсіпорынның жіктелуі, түрлері және айырмашылықтары.

4. Кәсіпорынның экономикалық мәнін сипаттаңыз.