8 Тақырып.

Микоздардың микробиологиялық диагностикасының жалпы принциптері. Этиологиялық диагноз қою.

Мақсаты: Саңырауқұлақтар туғызатын аурулар жөнінде, диагнстика негіздері, қазіргі патологиядағы ролі туралы студенттерге білім беру.

Дәріс тезистері:

Микоздар биологиялық негіздердің және қоздырғыштарға, сол аурудың клиникасы мен патогенезіне негізделген. Олар адамдар арасында урбанизация, антибиотиктерді көп тағайындағаннан, иммундыжетіспеушіліктер әсерінен пайда болады. Патогенді саңырауқұлақтар қоздыратын аурулар микоздар деп аталады. Олаға қарсы тұру үшін осы уақытқа дейін жіктелуі нақты жіктелуі анықталмаған.

Саңырауқұлақтар – бұл эукариоттар, әр түрлі формада және көлемде келеді. Саңырауқұлақтар жасушасы – мицелли (гифалар) деп аталады. Оның аулу және субстратты түрін анықтайды.

Саңырауқұлақтардың көбеюі – жынысты және жынысты емес. Саңырауқұлақтарды дақылдандыру үшін аэробты жағдайларда 28-33⁰С температурада өсіреді. Қоректік орталары: Сабуро, сусло-агар, Чапек.

Адамның саңырауқулақты аурулары 3 топқа бөлінеді:

Беткейлік;

Теріішілік;

Тереңдік.

Беткейлік саңырауқұлақтарға: трихофития, микроспория, эпидермофития жатады. Ал тіріішілікке – споротрихоз, хромомикоз, мицетома жатады. Терең – кокцидиоз, гистоплазмоз, бластомикоз, криптококкоз жатады.

Сипаты:

- диссеминирленген, жедел, созылмалы түрлері;

- ГЧЗТ өседі;

- интоксикация;

- тері және теріішілік клетчатканы зақымдайды;

- ішкі органдарды зақымдайды;

- антидененің жоғары титрі байқалады.

Лабораторлық диагностикасы:

Саңырауқұлақтардың клиникалық көрінісі полиморфты, лабораторлық диагностика арқылы ғана нақты диагноз қоюға болады және ол зерттеу материалын дұрыс алуына қарау да көп мән бөлу керек. Кілегейлі қабықтан ватты тампонмен, Фолькман қасығымен алады.

Диагностиканың негізігі принциптері:

1. Микроскопиялық зерттеу:

- экспересс – әдіс

- Грам әдісімен

- с едким калием

- нитрозинмен немесе тушьпен

- Романовский – Гимзе әдісімен

- Гомори бойынша

- Гридли бойынша

- Мак Манусу бойынша

- РИФ

- «ілінген тамшы»

2. Қоздырғышты бөліп алу (бірнеше күннен бірнеше аптаға дейін)

- селективті емес ортада

- селективті ортада

- латекс-агглютинация

- аллергиялық сынамалар

- НҚ анықтау

Емі:

- полиенді антибиотиктер

- азолдар

- аллиламиндер

- морфолиндер

Көрнекті материал:

презентация в «PowerPoint» с фотографиями, схемами, таблицами, фильмами.

Әдебиеттер:

Негізгі:

1.Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология.- М.: МИА, 2005. - 734 с.

2.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология (под ред. Воробьёв А.А) МИА., Москва, 2004.- 690с.

3.Коротяев А.И, Бабичев С.Л. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология. - СПб.: Спец. лит, 2000. - 591 с.

4.Медицинская микробиология /Гл.ред В.И. Покровский, O.K. Поздеев. - М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 2006. — 1200 с.

5.Тец В.В. Руководство к практическим занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии – М.:Медицина, 2002. - 352 с.

6.Компьютерная программа "Диаморф" - "Медицинская микробиология" - атлас-руководство по бактериологии микологии, протозоологии и вирусологии под редакцией акад.проф. Воробьева А.А.

7.Дикий И.Л, Сидарчук И.И. и др. Микробиология. Руководство к лабораторным занятием. Киев, 2004, 583 с.

Қосымша:

1.Борисов Л.Б., Козьмин-Соколов Б.В., Фрейдлин И.С. Руководство клабораторным занятиямпо медицинской микробиологии, вирусологии, иммунологии. - М.: Медицина, 1993.

2.Н.Красилыников А II. Справочник по антисептике. - Минск. - Выс шк.- 1995. - 367с.

3.Галактионов В.Т. Иммунология. - М. - Изд. "РИЦ МДК". - 2000. – 487с.

4.Воробьев А.А. "Микробиология, иммунология". - М.: МИА, 2002.

5.Воробьев А.А., Кривошейн Ю.С., Широбоков В.П. Медицинская и санитарнаямикробиология. - М.: Издательский центр "Академия" – 2003. – 464 с.

6.Аравийский Р.А., Горшкова Г.И. Практикум по медицинской микологии. - С-Пб. - 1995. - 50 с.

7.Всант P., Мосс У., Уивер Р. Определитель нетривиальных патогенных грамотрицательных бактерий (аэробных и факультативно-анаэробных). - М.: Мир, 1999. – 791 с.

8.Внутрибольничные инфекции // Под ред. Р.П.Венцелла. - М.:Медицина, 1990.- 656 с.

9.Саттон Д., Фотергилл А., Ринальди М. Определитель патогенных и условно-патогенных грибов. - Изд. Мир, 2001. - 470 с.

10.МаянскийА.Н.Микробиология дляврачей. - Нижний Новгород: Издательство Нижегородской государственной медицинской академии, 1999. — 400 с.

11.Котова А.Л. Клиническая микробиология: Методические указания.-Алматы, 2004.- 162с.

12.Тец В.В. Справочник по клинической микробиологии – СП Стройлеспечать. – 1994.– 224 с.

13.Определитель бактерий Берджи /Под ред Д.Хоулта, Н.Крига, П.Снитаи др.// М.: Мир, 1997. - в 2 томах.

14.Вопросы общей вирусологии, под ред. Кисилева И.О. Санкт- Петербург, 2007, 375 с.

15.Поздеев О.К. Медицинская микробиология: Учеб. О.К.Поздеев; под ред. В.И.Покровского.-2-е изд.испр.-М.:ГЭОТАР-МЕД,2004.-768 с

Қазақ тілінде:

Негізгі:

1. Медициналық микробиология , Алматы,2011,683 б Рамазанова Б.А, Кудайбергенұлы К.К редакциялаумен.

2. Б.А. Рамазанова, А.Л. Котова және т.б. Микроорганизмдер морфологиясы.(оқу- әдістемелік құрал) Алматы,2007, 131б.

3. Б.А. Рамазанова, К.К Құдайбергенұлы, А.Л Котова. Инфекция туралы ілім.(оқу-құралы) Алматы 2007,111 б .

4. Б.А.Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микроорганизмдер физиологиясы. (оқу - әдістемелік құрал). Алматы,2007, 126 б.

5. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микроорганизмдер экологиясы. (оқу- құралы). Алматы, 2007, 95 б.

6. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микробтарға қарсы қолданылатын препараттар (оқу- құралы) Алматы, 2007.,47 б.

7. Микробиология және вирусология (жалпы бөлімі): Оқу құралы /Ү.Т.Арықпаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова, Койшебаева К.Б., Бисимбаева С.К., Калина Н.В./. 1-ші басылым. (Медициналық және фармацевтикалық мамандық бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы) - Астана, 2005. – 208 б.

8. «Микроорганизмдердің морфологиясы» оқу құралы, Астана, 2004, 32б.; Микробиология және вирусология (жеке бөлімі): Оқу құралы /Ү.Т.Арықпаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Ә.Ө.Байдүйсенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова /1-ші басылым. (Медициналық және фармацевтикалық мамандық бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы) - Астана, 2006. – 199 б.

Қосымша:

1. Жалпы микробиологиядан лабораториялық сабақтар бойынша оқу-әдістемелік құрал (А.Л. Котованың ред.). – Алматы, 1997.

Ағылшын тілінде:

Негізгі:

1.Richard V Georing, Hazel M Docrell, Mark Zukerman, Derek Wakelin, Ivan M Roit, Cedric Mims,Peter L Chiodini “Medical Microbiology”,4^th Edithion, 2008, UK, p.656.

2.Jacquelyn G Black “Microbiology”,7 ^th ,WILEY,2010,p.846

3. Patric R Muray,Ken S Rosenthal, Michael F Pfaller “Medical Mcrobiology”,5^th Edithion, 2008,p.962

4. Cedric Mims, Hazel M Docrell, Richard V Georing , Ivan M Roit, Derek Wakelin, Mark Zukerman, “Medical Microbiology”,3^th Edithion, 2004, ELSEVIER MOSBY, p.659.

5. Geo F Brooks,Kaaren C Carroll, Janett S Butel, Stephen F Morse,24^th Edithion, JAWETZ,MELNICK&ADELBERG^S

6. Mark Gladwin, Bill Trattler, “Clinical Microbiology”, 4^th Edithion, MedMaster, Miami, 2007, p.393.

7. Anathanarayan R., Paniker C.K.J. Text book of microbiology. Orien Longman. Seven edition, 2005.

8. Medical microbiology. Ed.by Inta Ozols. Elsevier Mosby, 2004.

Қосымша:

1.Robert M Diamond “Designing Assessing Courses and Curricula”, 3^th Edithion,Jossey-Bass,2008,p.487

2.Patric Leonardi “Microbiology Study Guide: Key Review Questions and Answers”, Silver Educational Publishig,2005,p.78

3.N.Cary Engelberg,Victor DiRita,Terence S Dermondy, “Mechanisms of Microbial Disease” , 4^th Edithion,Lippincton Williams&Wilkins,2007,p.762

4.William F Strohl, Harriet Rouse, Bruce D Fisher, “Microbiology”, Lippincton^s,2001,p.516

5.Jawetz, Melnic & Adelberg. Medical microbiology. Singapore. 2004.

6.Arora D.R. Text book of microbiology. CB. 2001.

7.William A. Stradit, Harriet Rouse, Bruce D. Fisher. Microbiology. 2001, Lippencott, Williams and Wilkins

8.Black Jacquelyn G. Microbiology. Principles & Applications, 1996 by Prentice-Hall, New Jersey

9.Medical microbiology. An introduction to Infectious Diseases. Ed. by Ryan Kenneth J. Appleton and Lange. Stamford, Connecticut, 1998.

10.Toni Hart, Paul Shears. Atlas de Roche de Microbiologie. - Paris., 1997.- 314р.

Бақылау сұрақтары (кері байланыс):

1.Саңырауқұлақты аурулар.Түрлері.

2.Микотикалық инфекцияларға лабораториялық диагноз қою.

3.Алдын-алуы.

9 - тақырып .

Паразитарлы аурулардың микробиологиялық диагностикасының негізгі принциптері. Этиологиялық диагноз қою.

Мақсаты:

Студенттерді қарапайымдылар тудыратын аурулар туралы білімін жетілдіру. Қазірігі заманғы патологияға сай келуі. Зерттеу принциптері.

Дәріс тезистері:

Медицинская паразитология – зоология бқліміне жатады, адамдар мен жануарлардың паразиттері.

Медициналық паразитологияны келесі топтарға бқлуге болады : 1. протозоология – паразиттік қарапайымдар ; 2. гельминтология – паразитарлы құрттарды зерттейді; 3. арахноэнтомология – медициналық мәні бар буынаяқтыларды зерттейді.

Қарапайымдылар – бұлар бір жасушалы жануарлар, иесінің организмінде тіршілік етеді. Жасушасы - эукариот. Протозойлы ауру – антропонозды және зоонозды ауруларды патогенді қарапайымдылар .

Тірі организмдердің жүйелеу заңдылығы бойынша қароапайымдылар келесі жоғары сатылы таксондарға жатады:

Домен (империя): Eucarya

Патшалық: Animalia

Патшалық асты: Protozoa

Одан ары: бөлімдер, сынып, реті, тұқымдастығы, туыстастығы, түрі, түрасты.

Қарапайымдылар бір жасушалы эукариотты микроорганизмдер, олар жасушаларының құрлысына байланысты жануарлардың жасушаларына ұқсас. Қарапайымдылардың жасушасы сыртынан эластикалық мембранамен – пелликуламен қапталған (немесе неғұрлым тығыз кутикула қабатымен). Олардың кейбіреулері тіректік фибриллалармен, минералды скелетпен жабдықталған. Қарапайымдылардың кейбіреулерінде тұрақты вегетативті денешіктері бар (мысалы, талшықтылар, кірпікшелілер); басқаларында– тұрақсыз пішінді (мысалы, саркодалылар). Көптеген қарапайымдылардың қозғалысы тұрақты (талшықтарының, кірпікшелерінің) немесе уақытша (жалғанаяқтар) тыныс алу ағзасының көмегімен іске асады. Қарапайымдылардың көбісі гетеротрофтар және қоректік заттар жасушаға фагоцитоз және пиноцитоз жолымен түседі. Қортылған заттар цитоплазмаға түседі, қортылмаған қалдықтар денесінің кез келген жерінен немесе арнайы саңлаулардан шығарылып тастайды.

Көптеген қарапайымдылар қолайсыз жағдайда циста түзеді.

Гельминтоздар –антропонозды және зоонозды ауруларды паразитті құрттар туғызады– гельминттермен (греч. Helmins, helminthos – паразитті құрттар).

Гельминттер – төменгі сатылы көп жасушалы организмдер Scolecida тип үстіне жатады. Адам организмінде сколецидтің екі типі – жалпақ құрттар (Plathelminthes) және домалақ құрттар (Nemathelminthes) - таблица 2.

Жалпақ құрттардың 2 сыныпы ажыратылады - Trematoda (трематодтар немесе сорғыштар); Cestoda (цестодтар немесе жолақ құрттар - лентецы) және бір сынып домалақ құрттар – Nematodа. Әр сыныпта тұқымдастықтар мен туыстастықтардың айтарлықтай саны белгілі.

Қарапайымдылардың қозғалуына байланысты жіктелуі бөлінеді:

1.саркодалық

2.талшықты аяқтылар

3.кірпіктік

4.споралық

Шақырылатын аурулар:

Ішектік және ішектен тыс амебиаз, терінің некротикалық зақымдалуы, менингоэнцефалит, лейшманиоз (терілік, кілегейлі-терілік, висцеральды), трипаносомоз, трихомониаз, лямблиоз, малярия, токсоплазмоз, микроспоридиоз және т.б.)

Жұғу жолдары (қоздырғыш түріне байланысты)

1.трансмиссивті

2.парентеральды

3.трансплацентарлы

4.жыныстық

5.фекальды-оральды

Лабораторлық диагностикасы:

Зерттеу материал (клиникалық көрінісіне қарай):

Қан, сүек кемігі, тіндер биоптаты

Әдістер (қоздырғыш түріне байланысты және клиникалық көрінісіне қарай):

1. Микроскопиялық (Грам әдісі, Романовский - Гимзе, Люголь ерітіндісі, Сафаралиев қоспасы, «ілінген тамшы»)

2. Дақылдандыру ( Рейс ортасы, Павлова ортасы, Джонсон-Трассель, цистеин қосылған бауырлы орта)

3. Серологиялық (РИА, ИФА, РИФ, РСК, РПГА)

4. НҚ анализі

5. Биологиялық

6. Аллергиялық

Көрнекті материал:

«PowerPoint» презентациялары, суреттер, кестелер, видеолар.

Әдебиеттер:

Негізгі:

1.Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология.- М.: МИА, 2005. - 734 с.

2.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология (под ред. Воробьёв А.А) МИА., Москва, 2004.- 690с.

3.Коротяев А.И, Бабичев С.Л. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология. - СПб.: Спец. лит, 2000. - 591 с.

4.Медицинская микробиология /Гл.ред В.И. Покровский, O.K. Поздеев. - М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 2006. — 1200 с.

5.Тец В.В. Руководство к практическим занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии – М.:Медицина, 2002. - 352 с.

6.Компьютерная программа "Диаморф" - "Медицинская микробиология" - атлас-руководство по бактериологии микологии, протозоологии и вирусологии под редакцией акад.проф. Воробьева А.А.

7.Дикий И.Л, Сидарчук И.И. и др. Микробиология. Руководство к лабораторным занятием. Киев, 2004, 583 с.

Қосымша:

1.Борисов Л.Б., Козьмин-Соколов Б.В., Фрейдлин И.С. Руководство клабораторным занятиямпо медицинской микробиологии, вирусологии, иммунологии. - М.: Медицина, 1993.

2.Н.Красилыников А II. Справочник по антисептике. - Минск. - Выс шк.- 1995. - 367с.

3.Галактионов В.Т. Иммунология. - М. - Изд. "РИЦ МДК". - 2000. – 487с.

4.Воробьев А.А. "Микробиология, иммунология". - М.: МИА, 2002.

5.Воробьев А.А., Кривошейн Ю.С., Широбоков В.П. Медицинская и санитарнаямикробиология. - М.: Издательский центр "Академия" – 2003. – 464 с.

6.Аравийский Р.А., Горшкова Г.И. Практикум по медицинской микологии. - С-Пб. - 1995. - 50 с.

7.Всант P., Мосс У., Уивер Р. Определитель нетривиальных патогенных грамотрицательных бактерий (аэробных и факультативно-анаэробных). - М.: Мир, 1999. – 791 с.

8.Внутрибольничные инфекции // Под ред. Р.П.Венцелла. - М.:Медицина, 1990.- 656 с.

9.Саттон Д., Фотергилл А., Ринальди М. Определитель патогенных и условно-патогенных грибов. - Изд. Мир, 2001. - 470 с.

10.МаянскийА.Н.Микробиология дляврачей. - Нижний Новгород: Издательство Нижегородской государственной медицинской академии, 1999. — 400 с.

11.Котова А.Л. Клиническая микробиология: Методические указания.-Алматы, 2004.- 162с.

12.Тец В.В. Справочник по клинической микробиологии – СП Стройлеспечать. – 1994.– 224 с.

13.Определитель бактерий Берджи /Под ред Д.Хоулта, Н.Крига, П.Снитаи др.// М.: Мир, 1997. - в 2 томах.

14.Вопросы общей вирусологии, под ред. Кисилева И.О. Санкт- Петербург, 2007, 375 с.

15.Поздеев О.К. Медицинская микробиология: Учеб. О.К.Поздеев; под ред. В.И.Покровского.-2-е изд.испр.-М.:ГЭОТАР-МЕД,2004.-768 с

Қазақ тілінде:

Негізгі:

1. Медициналық микробиология , Алматы,2011,683 б Рамазанова Б.А, Кудайбергенұлы К.К редакциялаумен.

2. Б.А. Рамазанова, А.Л. Котова және т.б. Микроорганизмдер морфологиясы.(оқу- әдістемелік құрал) Алматы,2007, 131б.

3. Б.А. Рамазанова, К.К Құдайбергенұлы, А.Л Котова. Инфекция туралы ілім.(оқу-құралы) Алматы 2007,111 б .

4. Б.А.Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микроорганизмдер физиологиясы. (оқу - әдістемелік құрал). Алматы,2007, 126 б.

5. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микроорганизмдер экологиясы. (оқу- құралы). Алматы, 2007, 95 б.

6. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микробтарға қарсы қолданылатын препараттар (оқу- құралы) Алматы, 2007.,47 б.

7. Микробиология және вирусология (жалпы бөлімі): Оқу құралы /Ү.Т.Арықпаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова, Койшебаева К.Б., Бисимбаева С.К., Калина Н.В./. 1-ші басылым. (Медициналық және фармацевтикалық мамандық бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы) - Астана, 2005. – 208 б.

8. «Микроорганизмдердің морфологиясы» оқу құралы, Астана, 2004, 32б.; Микробиология және вирусология (жеке бөлімі): Оқу құралы /Ү.Т.Арықпаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Ә.Ө.Байдүйсенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова /1-ші басылым. (Медициналық және фармацевтикалық мамандық бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы) - Астана, 2006. – 199 б.

Қосымша:

1. Жалпы микробиологиядан лабораториялық сабақтар бойынша оқу-әдістемелік құрал (А.Л. Котованың ред.). – Алматы, 1997.

Ағылшын тілінде:

Негізгі:

1.Richard V Georing, Hazel M Docrell, Mark Zukerman, Derek Wakelin, Ivan M Roit, Cedric Mims,Peter L Chiodini “Medical Microbiology”,4^th Edithion, 2008, UK, p.656.

2.Jacquelyn G Black “Microbiology”,7 ^th ,WILEY,2010,p.846

3. Patric R Muray,Ken S Rosenthal, Michael F Pfaller “Medical Mcrobiology”,5^th Edithion, 2008,p.962

4. Cedric Mims, Hazel M Docrell, Richard V Georing , Ivan M Roit, Derek Wakelin, Mark Zukerman, “Medical Microbiology”,3^th Edithion, 2004, ELSEVIER MOSBY, p.659.

5. Geo F Brooks,Kaaren C Carroll, Janett S Butel, Stephen F Morse,24^th Edithion, JAWETZ,MELNICK&ADELBERG^S

6. Mark Gladwin, Bill Trattler, “Clinical Microbiology”, 4^th Edithion, MedMaster, Miami, 2007, p.393.

7. Anathanarayan R., Paniker C.K.J. Text book of microbiology. Orien Longman. Seven edition, 2005.

8. Medical microbiology. Ed.by Inta Ozols. Elsevier Mosby, 2004.

Қосымша:

1.Robert M Diamond “Designing Assessing Courses and Curricula”, 3^th Edithion,Jossey-Bass,2008,p.487

2.Patric Leonardi “Microbiology Study Guide: Key Review Questions and Answers”, Silver Educational Publishig,2005,p.78

3.N.Cary Engelberg,Victor DiRita,Terence S Dermondy, “Mechanisms of Microbial Disease” , 4^th Edithion,Lippincton Williams&Wilkins,2007,p.762

4.William F Strohl, Harriet Rouse, Bruce D Fisher, “Microbiology”, Lippincton^s,2001,p.516

5.Jawetz, Melnic & Adelberg. Medical microbiology. Singapore. 2004.

6.Arora D.R. Text book of microbiology. CB. 2001.

7.William A. Stradit, Harriet Rouse, Bruce D. Fisher. Microbiology. 2001, Lippencott, Williams and Wilkins

8.Black Jacquelyn G. Microbiology. Principles & Applications, 1996 by Prentice-Hall, New Jersey

9.Medical microbiology. An introduction to Infectious Diseases. Ed. by Ryan Kenneth J. Appleton and Lange. Stamford, Connecticut, 1998.

10.Toni Hart, Paul Shears. Atlas de Roche de Microbiologie. - Paris., 1997.- 314р.

Бақылау сұрақтары (кері байланыс):

1. Медициналық паразитология маңызы және сипаттамасы.

2. Медициналық маңызы бар гельминььер мен қарапайымдылардың жалпы сипаттамасы және жіктелуі.

3. "Паразит-иесі". Паразиттердің биологиялық адаптациясы және иесінің жауап қайтаруы.

4. Паразитарлы ауруларға диагноз қою әдістері.

5. Алдын-алуы.

10 - тақырып.

Вирусты инфекциялардың микробиологиялық диагностикасының негізгі принциптері. Этиологиялық диагноз қою.

Мақсаты:

Дәріс тезистері:

Вирустар – бұл тіршілік түрі, Vira хандығына жататын. Көптеген белгілері бойынша вирустар прокариоттар мен эукариоттардан өзгешелінеді. Вирустардың иесінің жасушасымен әсерлесуінің үш түрі белгілі.

Вирусы существуют в 2-х формах - внеклеточной - вирион и внутриклеточной - вирус. Вирустарға тән:

1. тек 1 типті нуклеин қышқылының болуы (ДНҚ немесе РНҚ);

2. Жасушалық құрылысының мен ақуызсинтез жүйесінің болмауы,

3. Жасушалық геномға интеграциялануы

Жасушаішілік вирус өзі реплицияланатын пішін, бинарлы бөлінуге бейімсіз. Вирустар үшін дизъюнктивті (бөлек) көбею тәсіліне жатады (репродукция). Вирустар Vira хандығына жатады, олар нуклеин қшқылының типіне байланысты 2 хансатына бөлінеді - РНҚ-бар жәнеи ДНҚ-бар вирустар. Вирустардың тұқымдастығын анықталады нуклеин қышқылының типіне, құрылысына, геномның фрагментациясы немесе бүтіндігіне, сыртқы қабатының барлығы немесе жоқтығына байланысты.

РНҚ-бар (11 тұқымдастық): пикорнавирустар, калицивирустар, реовирустар, ретровирустар, тогавирустар, флавивирустар, буньявирустар, ареновирустар, рабдовирустар, парамиксовирустар, ортомиксовирустар

ДНҚ-бар (7 тұқымдастық): аденовирустар, паповирустар, парвовирустар, герпесвирустар, гепаднавирустар, поксвирустар.

Вириондардың үлкендігі 15 тен 400 нм дейін болады, әртүрлі пішінді: таяқшатәрізді, жіптәрізді, сферапішінді, сперматозоидпішінді.

Қарапайым вириондар құрылысы нуклеокапсидтен (нуклеопротеид), оның құрамына вирустық геном (нуклеин қышқылы), қорғайтын ақуыз қабаты - капсид (ДНҚ немесе РНҚжәне ақуыз). Капсид капсомерлерден тұрады және вирионға пішін береді.

Вириондар күрделі капсидті сыртынан сыртқы қабаттан - суперкапсид, оның құрамына липидтер мен полисахаридтер кіреді. Вирионның липидті және көмірсулы құрамы иесінің жасушасына байланысты. Липидтер күрделі вириондардың құрылысын тұрақтайды.

Ие жасушасы мен вирус арасындағы байланыс:

1. жасушадағы адсорбция

2. вирустың жасушаға енуі «шешінуі»

3. компоненттердің синтезі

4. вириондардың толық жиналуы

5. жасушадан вирустық бөлімдердің шығуы

Бір-бірімен байланысу салдарынан:

1. Продуктивті инфекция

2. Абортивті инфекция

3. Интегративті инфекция

Вирустарды дақыылдандыру:

1. Тауық эмбрионында

2. Жасуша және тін дақылдарында

3. Жануарларға жұқтыру

ДНҚ және РНҚ- вирусы бар құрамында.

Инфекция көздері (ауруға байланысты):

- аурулар және тасымалдаушы

- жануарлар

Берілу-жолдары

- ауалы-тамшылы

- фекальды-оральды

- жыныстық

- вертикальды

- парентеральныйды (зависит от заболеванияауруға байланысты

- РИФ

- вирусологиялық әдістер (тауық эмбрион, біріншілік және перевиваемые КК HeLA, Hep-2)

- биологиялық әдіс

- серологиялық әдіс (РСК, РН, РТГА)

- молекулярлық –биологиялық (ПЦР, ДНҚ-зонды)

Алдын-алуы (ауруға байланысты):

- тірі вакциналар

- өлі вакциналар

- лейкоцитарлы интерферон

Көрнекті материал:

«PowerPoint» презентациялары, суреттер, кестелер, видеолар.

Негізгі:

1.Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология.- М.: МИА, 2005. - 734 с.

2.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология (под ред. Воробьёв А.А) МИА., Москва, 2004.- 690с.

3.Коротяев А.И, Бабичев С.Л. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология. - СПб.: Спец. лит, 2000. - 591 с.

4.Медицинская микробиология /Гл.ред В.И. Покровский, O.K. Поздеев. - М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 2006. — 1200 с.

5.Тец В.В. Руководство к практическим занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии – М.:Медицина, 2002. - 352 с.

6.Компьютерная программа "Диаморф" - "Медицинская микробиология" - атлас-руководство по бактериологии микологии, протозоологии и вирусологии под редакцией акад.проф. Воробьева А.А.

7.Дикий И.Л, Сидарчук И.И. и др. Микробиология. Руководство к лабораторным занятием. Киев, 2004, 583 с.

Қосымша:

1.Борисов Л.Б., Козьмин-Соколов Б.В., Фрейдлин И.С. Руководство клабораторным занятиямпо медицинской микробиологии, вирусологии, иммунологии. - М.: Медицина, 1993.

2.Н.Красилыников А II. Справочник по антисептике. - Минск. - Выс шк.- 1995. - 367с.

3.Галактионов В.Т. Иммунология. - М. - Изд. "РИЦ МДК". - 2000. – 487с.

4.Воробьев А.А. "Микробиология, иммунология". - М.: МИА, 2002.

5.Воробьев А.А., Кривошейн Ю.С., Широбоков В.П. Медицинская и санитарнаямикробиология. - М.: Издательский центр "Академия" – 2003. – 464 с.

6.Аравийский Р.А., Горшкова Г.И. Практикум по медицинской микологии. - С-Пб. - 1995. - 50 с.

7.Всант P., Мосс У., Уивер Р. Определитель нетривиальных патогенных грамотрицательных бактерий (аэробных и факультативно-анаэробных). - М.: Мир, 1999. – 791 с.

8.Внутрибольничные инфекции // Под ред. Р.П.Венцелла. - М.:Медицина, 1990.- 656 с.

9.Саттон Д., Фотергилл А., Ринальди М. Определитель патогенных и условно-патогенных грибов. - Изд. Мир, 2001. - 470 с.

10.МаянскийА.Н.Микробиология дляврачей. - Нижний Новгород: Издательство Нижегородской государственной медицинской академии, 1999. — 400 с.

11.Котова А.Л. Клиническая микробиология: Методические указания.-Алматы, 2004.- 162с.

12.Тец В.В. Справочник по клинической микробиологии – СП Стройлеспечать. – 1994.– 224 с.

13.Определитель бактерий Берджи /Под ред Д.Хоулта, Н.Крига, П.Снитаи др.// М.: Мир, 1997. - в 2 томах.

14.Вопросы общей вирусологии, под ред. Кисилева И.О. Санкт- Петербург, 2007, 375 с.

15.Поздеев О.К. Медицинская микробиология: Учеб. О.К.Поздеев; под ред. В.И.Покровского.-2-е изд.испр.-М.:ГЭОТАР-МЕД,2004.-768 с

Қазақ тілінде:

Негізгі:

1. Медициналық микробиология , Алматы,2011,683 б Рамазанова Б.А, Кудайбергенұлы К.К редакциялаумен.

2. Б.А. Рамазанова, А.Л. Котова және т.б. Микроорганизмдер морфологиясы.(оқу- әдістемелік құрал) Алматы,2007, 131б.

3. Б.А. Рамазанова, К.К Құдайбергенұлы, А.Л Котова. Инфекция туралы ілім.(оқу-құралы) Алматы 2007,111 б .

4. Б.А.Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микроорганизмдер физиологиясы. (оқу - әдістемелік құрал). Алматы,2007, 126 б.

5. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микроорганизмдер экологиясы. (оқу- құралы). Алматы, 2007, 95 б.

6. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микробтарға қарсы қолданылатын препараттар (оқу- құралы) Алматы, 2007.,47 б.

7. Микробиология және вирусология (жалпы бөлімі): Оқу құралы /Ү.Т.Арықпаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова, Койшебаева К.Б., Бисимбаева С.К., Калина Н.В./. 1-ші басылым. (Медициналық және фармацевтикалық мамандық бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы) - Астана, 2005. – 208 б.

8. «Микроорганизмдердің морфологиясы» оқу құралы, Астана, 2004, 32б.; Микробиология және вирусология (жеке бөлімі): Оқу құралы /Ү.Т.Арықпаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Ә.Ө.Байдүйсенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова /1-ші басылым. (Медициналық және фармацевтикалық мамандық бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы) - Астана, 2006. – 199 б.

Қосымша:

1. Жалпы микробиологиядан лабораториялық сабақтар бойынша оқу-әдістемелік құрал (А.Л. Котованың ред.). – Алматы, 1997.

Ағылшын тілінде:

Негізгі:

1.Richard V Georing, Hazel M Docrell, Mark Zukerman, Derek Wakelin, Ivan M Roit, Cedric Mims,Peter L Chiodini “Medical Microbiology”,4^th Edithion, 2008, UK, p.656.

2.Jacquelyn G Black “Microbiology”,7 ^th ,WILEY,2010,p.846

3. Patric R Muray,Ken S Rosenthal, Michael F Pfaller “Medical Mcrobiology”,5^th Edithion, 2008,p.962

4. Cedric Mims, Hazel M Docrell, Richard V Georing , Ivan M Roit, Derek Wakelin, Mark Zukerman, “Medical Microbiology”,3^th Edithion, 2004, ELSEVIER MOSBY, p.659.

5. Geo F Brooks,Kaaren C Carroll, Janett S Butel, Stephen F Morse,24^th Edithion, JAWETZ,MELNICK&ADELBERG^S

6. Mark Gladwin, Bill Trattler, “Clinical Microbiology”, 4^th Edithion, MedMaster, Miami, 2007, p.393.

7. Anathanarayan R., Paniker C.K.J. Text book of microbiology. Orien Longman. Seven edition, 2005.

8. Medical microbiology. Ed.by Inta Ozols. Elsevier Mosby, 2004.

Қосымша:

1.Robert M Diamond “Designing Assessing Courses and Curricula”, 3^th Edithion,Jossey-Bass,2008,p.487

2.Patric Leonardi “Microbiology Study Guide: Key Review Questions and Answers”, Silver Educational Publishig,2005,p.78

3.N.Cary Engelberg,Victor DiRita,Terence S Dermondy, “Mechanisms of Microbial Disease” , 4^th Edithion,Lippincton Williams&Wilkins,2007,p.762

4.William F Strohl, Harriet Rouse, Bruce D Fisher, “Microbiology”, Lippincton^s,2001,p.516

5.Jawetz, Melnic & Adelberg. Medical microbiology. Singapore. 2004.

6.Arora D.R. Text book of microbiology. CB. 2001.

7.William A. Stradit, Harriet Rouse, Bruce D. Fisher. Microbiology. 2001, Lippencott, Williams and Wilkins

8.Black Jacquelyn G. Microbiology. Principles & Applications, 1996 by Prentice-Hall, New Jersey

9.Medical microbiology. An introduction to Infectious Diseases. Ed. by Ryan Kenneth J. Appleton and Lange. Stamford, Connecticut, 1998.

10.Toni Hart, Paul Shears. Atlas de Roche de Microbiologie. - Paris., 1997.- 314р.

Бақылау сұрақтары (кері байланыс):

1.Иммунопрофилактика және иммундытерапия негіздері. Принциптері.

2.Иммунобиологиялық препараттар сипаты.

3.Серотерапия және серопрофилактикасы.

11 - тақырып.

Химиотерапияның микробиологиялық және молекулярлы-биологиялық негіздері.Антибиотиктер. Дезинфектанттар. Бактерияларға сезімталдық механизмі.

Мақсаты:

Студенттерді химитерапиялық және антибиотиктермен емдеу механизмдерімен, микробтардың бактерияларға сезімталдығын зерттеу негіздері бойынша білімін жетілдіру.

Дәріс тезистері:

Антибиотик гректің “анти” – қарсы, “биос” – тіршілік деген сөзінен шыққан, микроорганизмдердің тіршілігіне қарсы әсер ететін зат. Антибиотиктер деген терминді 1942 жылы алғаш рет З. Ваксман енгізді.

Антибиотиктер –аз мөлшерде микроорганизмдердің (вирустарды, бактерияларды, актиномицеттерді, саңырауқұлақтарды, қарапайымдар) және қатерлі ісіктердің белгілі – бір топтарының өсуін таңдап басатын немесе тоқтататын қасиетке ие тірі организмдердің немесе олардың модификацияларының тіршілік процесіндегі өнімдері.

Антибиотиктердің басқа тіршілік өнімдерінен ерекшелігі екі негізгі көрсеткішпен сипатталады:

1.Жоғары биологиялық белсенділікке ие. Олар өте төмен концентрацияда сезімтал микроорганизмдердің өсуін төмендетеді. Мысалы 0,000001 г/мл мөлшердегі пенициллин бактериоцидттік әсер көрсетеді.

Кейбір микроорганизмдер басқа микроорганизмдердің өсуін тежейтін қабілетке ие зат бөледі, бірақта сонысына қарамастан оларды антибиотиктерге жатқызылмайды. Олар, мысалы антибиотиктерге қарағанда әсерлері жоғары мөлшерде әсер еткенде байқалатын органикалық қышқылдар, этил спирті, сутектің асқын тотығы және басқалары. Біз аз мөлшерде дегенде ол 1 мг/мл – ден аз мөлшерді айтқанымыз.

2.Таңдап әсер етеді. Бензилпенициллин тек кейбір грам оң бактериялардың ғана өсуін тоқтатады (кокктардың), грам теріс, саңырауқұлақтарға немесе басқа топтағы микроорганизмдерге әсер етпейді. Ол адам және жануарлар организмдеріне улы әсер етпейді. Антибиотиктердің умен қатынаста болған кез – келген организм тіршілігіне улы әсер ететін жалпы биологиялық улардан ( сулема, фено, мышьяк және басқа да байланыстар) артықшылығы осыда.