3 Тақырып.

Микроорганизмдер генетикасы. Патогенді және токсигенді факторларды генетикалық бақылау.

Мақсаты:

Микроорганизмдардың тұқымқуалаған аппараты туралы құрастыруды осы тақырыптың зерттеулерi түпкi мақсатпен бiлiмдердiң студенттерiнде, инфекция ауруларын диагностика үшiн олар бактериялық торшаның құбылмалылығы, типтеу, мән қағидалары туралы ұсыныс беруге болыптабылады; гендік инженерияның генотиптеу және оның аурулар диагностикасындағы ролі.

Дәріс тезистері:

Генетика – өзгергіштік пен тұқымқуалаушылықты зерттейтін ғылым. Ген – ДНҚ молекуласының фрагменті, бір белоктың синтезін қадағалайды. Гендердің микроб қоспасы генотип деп аталады. Тұқымқуалаушылық – воспроизведение у потомков признаков предков.

Микроб генотипі генетикалық картада lac, sac, col деп жазылады.

Гендердің жиынтығы генотип деп аталады. Сыртқы көріністерінің қасиеттерінің жиынтығы фенотип деп аталады.Фенотипті өзгергіштер Lac, Sac, Col деп белгіленеді.

Микроорганизмдердің өзгергіштігі – әр түрлі факторлардың әсерінен қасиеттерінің өзгеруі. Микроорганизмдердің бір немесе бірнеше белгілерінің фенотиптік өзгеруі модификация деп аталады. Олар ДНҚ-ң өзгерістерімен сипатталмайды, сондықтан белгілі бір уақыттан соң жойылады.

Мутация – белгілі бір қасиеттің өзгеруі мен тұқым қуалайтын ДНҚ молекуласының біріншілік өзгерістері. Оларға жататындар – рекомбинациялар(коньюгация, трансформация, трансдукция).

-Делеция – түсіп қалуы (геннң немесе оның бөлігінің)

-Инверсия – ДНҚ-ның бір бөлігінің 180 -^0-қа бөлінуі

-Дупликация – нақты бір бөлімінің қайталануы

-Трансформация – гендердің ауысуы

Генетикалық рекомбинация – гендердің бактериялар арасындағы алмасуы мен екі құрылымда бекітілген: донор (беру) және реципиент (қабылдап алушы).

Коньюгация-жынысстық пилилер аркылы генетикалық материал басқа бактериалды жасушаға өтіп, хромосомаға бекиді.

Трансформация-оқшауланған ДНҚ аркылы генетикалық материалды донордан реципиентке берілуі. Трансдукция-әлсіз фаг арқылы генетикалық материалдың донордан реципиентке берілуі (арнайы емес, арнайы, абортивті)

Ветеринарлық және тағам өнеркәсібінде Денсаулық Сақтау органдарында жаңа антибиотиктер шығару осы күнге дейін маңызды мәселе болып келе жатыр. Антибиотиктер биотехнологияның өнімнің және фармацевтикалық препараттардың негізінде қолданылатын заттар болып табылады. Қазіргі жағдайдағы қолданылатын гормональды препараттар (инсулин, соматотропин және т.б.) биоло­гиялық белсенді заттар (интерлейкиндер, интерферондар, қанның плазминоген активаторы, антигемофильді фактор және т.б.), гендік-инженериялық вакциналар (суббірліктік, пептидтік, «векторлық»), моноклональды антиденелер негізіндегі диагностикумдар, нуклеиндік қышқылдардың детекциясы үшін тест-жүйелержәне т.б.

Фитопрепараттар өнімінің қолданылуы өсіп барады (алкалоидтар, гликозидтер, стероидтар, эфир майлары және т.б.), микробтық ферменттер (стреп- токиназа, урокиназа, супероксиддисмутаза; әр-түрлі амилаза және протеаза), полидекстрандар.

Нуклеоид – ДНҚ молекуласының екі жіпшелі сақиналы молекуласы, цитоплазмада орналасатын, және бактериялардың өмірлік генетикалық ақпаратын сақтайды.

Плазмидалар– тұқымқуалаушылықтың хромосомадан тыс факторы.

Көрнекті материал:

«PowerPoint» презентациясы фотолар, кестелер, кинолар.

Әдебиеттер:

Негізгі:

1.Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология.- М.: МИА, 2005. - 734 с.

2.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология (под ред. Воробьёв А.А) МИА., Москва, 2004.- 690с.

3.Коротяев А.И, Бабичев С.Л. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология. - СПб.: Спец. лит, 2000. - 591 с.

4.Медицинская микробиология /Гл.ред В.И. Покровский, O.K. Поздеев. - М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 2006. — 1200 с.

5.Тец В.В. Руководство к практическим занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии – М.:Медицина, 2002. - 352 с.

6.Компьютерная программа "Диаморф" - "Медицинская микробиология" - атлас-руководство по бактериологии микологии, протозоологии и вирусологии под редакцией акад.проф. Воробьева А.А.

7.Дикий И.Л, Сидарчук И.И. и др. Микробиология. Руководство к лабораторным занятием. Киев, 2004, 583 с.

Қосымша:

1.Борисов Л.Б., Козьмин-Соколов Б.В., Фрейдлин И.С. Руководство клабораторным занятиямпо медицинской микробиологии, вирусологии, иммунологии. - М.: Медицина, 1993.

2.Н.Красилыников А II. Справочник по антисептике. - Минск. - Выс шк.- 1995. - 367с.

3.Галактионов В.Т. Иммунология. - М. - Изд. "РИЦ МДК". - 2000. – 487с.

4.Воробьев А.А. "Микробиология, иммунология". - М.: МИА, 2002.

5.Воробьев А.А., Кривошейн Ю.С., Широбоков В.П. Медицинская и санитарнаямикробиология. - М.: Издательский центр "Академия" – 2003. – 464 с.

6.Аравийский Р.А., Горшкова Г.И. Практикум по медицинской микологии. - С-Пб. - 1995. - 50 с.

7.Всант P., Мосс У., Уивер Р. Определитель нетривиальных патогенных грамотрицательных бактерий (аэробных и факультативно-анаэробных). - М.: Мир, 1999. – 791 с.

8.Внутрибольничные инфекции // Под ред. Р.П.Венцелла. - М.:Медицина, 1990.- 656 с.

9.Саттон Д., Фотергилл А., Ринальди М. Определитель патогенных и условно-патогенных грибов. - Изд. Мир, 2001. - 470 с.

10.МаянскийА.Н.Микробиология дляврачей. - Нижний Новгород: Издательство Нижегородской государственной медицинской академии, 1999. — 400 с.

11.Котова А.Л. Клиническая микробиология: Методические указания.-Алматы, 2004.- 162с.

12.Тец В.В. Справочник по клинической микробиологии – СП Стройлеспечать. – 1994.– 224 с.

13.Определитель бактерий Берджи /Под ред Д.Хоулта, Н.Крига, П.Снитаи др.// М.: Мир, 1997. - в 2 томах.

14.Вопросы общей вирусологии, под ред. Кисилева И.О. Санкт- Петербург, 2007, 375 с.

15.Поздеев О.К. Медицинская микробиология: Учеб. О.К.Поздеев; под ред. В.И.Покровского.-2-е изд.испр.-М.:ГЭОТАР-МЕД,2004.-768 с

Қазақ тілінде:

Негізгі:

1. Медициналық микробиология , Алматы,2011,683 б Рамазанова Б.А, Кудайбергенұлы К.К редакциялаумен.

2. Б.А. Рамазанова, А.Л. Котова және т.б. Микроорганизмдер морфологиясы.(оқу- әдістемелік құрал) Алматы,2007, 131б.

3. Б.А. Рамазанова, К.К Құдайбергенұлы, А.Л Котова. Инфекция туралы ілім.(оқу-құралы) Алматы 2007,111 б .

4. Б.А.Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микроорганизмдер физиологиясы. (оқу - әдістемелік құрал). Алматы,2007, 126 б.

5. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микроорганизмдер экологиясы. (оқу- құралы). Алматы, 2007, 95 б.

6. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микробтарға қарсы қолданылатын препараттар (оқу- құралы) Алматы, 2007.,47 б.

7. Микробиология және вирусология (жалпы бөлімі): Оқу құралы /Ү.Т.Арықпаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова, Койшебаева К.Б., Бисимбаева С.К., Калина Н.В./. 1-ші басылым. (Медициналық және фармацевтикалық мамандық бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы) - Астана, 2005. – 208 б.

8. «Микроорганизмдердің морфологиясы» оқу құралы, Астана, 2004, 32б.; Микробиология және вирусология (жеке бөлімі): Оқу құралы /Ү.Т.Арықпаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Ә.Ө.Байдүйсенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова /1-ші басылым. (Медициналық және фармацевтикалық мамандық бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы) - Астана, 2006. – 199 б.

Қосымша:

1. Жалпы микробиологиядан лабораториялық сабақтар бойынша оқу-әдістемелік құрал (А.Л. Котованың ред.). – Алматы, 1997.

Ағылшын тілінде:

Негізгі:

1.Richard V Georing, Hazel M Docrell, Mark Zukerman, Derek Wakelin, Ivan M Roit, Cedric Mims,Peter L Chiodini “Medical Microbiology”,4^th Edithion, 2008, UK, p.656.

2.Jacquelyn G Black “Microbiology”,7 ^th ,WILEY,2010,p.846

3. Patric R Muray,Ken S Rosenthal, Michael F Pfaller “Medical Mcrobiology”,5^th Edithion, 2008,p.962

4. Cedric Mims, Hazel M Docrell, Richard V Georing , Ivan M Roit, Derek Wakelin, Mark Zukerman, “Medical Microbiology”,3^th Edithion, 2004, ELSEVIER MOSBY, p.659.

5. Geo F Brooks,Kaaren C Carroll, Janett S Butel, Stephen F Morse,24^th Edithion, JAWETZ,MELNICK&ADELBERG^S

6. Mark Gladwin, Bill Trattler, “Clinical Microbiology”, 4^th Edithion, MedMaster, Miami, 2007, p.393.

7. Anathanarayan R., Paniker C.K.J. Text book of microbiology. Orien Longman. Seven edition, 2005.

8. Medical microbiology. Ed.by Inta Ozols. Elsevier Mosby, 2004.

Қосымша:

1.Robert M Diamond “Designing Assessing Courses and Curricula”, 3^th Edithion,Jossey-Bass,2008,p.487

2.Patric Leonardi “Microbiology Study Guide: Key Review Questions and Answers”, Silver Educational Publishig,2005,p.78

3.N.Cary Engelberg,Victor DiRita,Terence S Dermondy, “Mechanisms of Microbial Disease” , 4^th Edithion,Lippincton Williams&Wilkins,2007,p.762

4.William F Strohl, Harriet Rouse, Bruce D Fisher, “Microbiology”, Lippincton^s,2001,p.516

5.Jawetz, Melnic & Adelberg. Medical microbiology. Singapore. 2004.

6.Arora D.R. Text book of microbiology. CB. 2001.

7.William A. Stradit, Harriet Rouse, Bruce D. Fisher. Microbiology. 2001, Lippencott, Williams and Wilkins

8.Black Jacquelyn G. Microbiology. Principles & Applications, 1996 by Prentice-Hall, New Jersey

9.Medical microbiology. An introduction to Infectious Diseases. Ed. by Ryan Kenneth J. Appleton and Lange. Stamford, Connecticut, 1998.

10.Toni Hart, Paul Shears. Atlas de Roche de Microbiologie. - Paris., 1997.- 314р.

Бақылау сұрақтары (кері байланыс):

1. Жасушаның генетикалық аппараты.

2. Бактериялардың өзгергіштігінің түрлері.

2. Генетикалық рекомбинация, түрлері.

3. Гендік инженерия. Түсінігі және маңызы.

4 - тақырып.

Микроорганизмдер экологиясы. Адам организмінің микрофлорасы. Дисбактериоз. Ауа, су, топырақ микрофлорасы. Санитарлық – көрсеткіш микроорганизмдер.

Мақсаты:

Осы тақырыптың зерттеулерi түпкi мақсат микроорганизмдардың экологиясы, олардың көп таралғандығы, инфекция ауруларын пайда болуда мән туралы құрастыру бiлiмдердiң студенттерiнде болып табылады; биоценоздар және олардың арақатынастары туралы түсiнiк берiлу.

Дәріс тезистері:

Экологиялық микробиология iшiнде микробты бiрлестiктердiң қатынасы, сонымен бiрге микроорганизмдар және биотоп сонымен бiрге тұрып жатқан макроорганизмдардың арақатынасы үйренедi. Биотоп - микробтардың мекендеуiн орта. Биоценоз - (биотоппен ) мекендеудi бiртұтас орта сабақтас әртүрлi түрлердiң популяцияларының жиынтығы.

Бір биотопта мекендейтін популяцияның түраралық қатынастары күрделі, әртүрлі және тұрақсыз. Келесі түрлері ажыратылады:

• нейтрализм – популяциялар не өркендетуші , не басушы әсер көрсетпейді

• симбиоз – популяциялар өздерінің үлесіне шешеді, өзара тәуелділіктің деңгейін әлсізден (қатынасу) толыққа (мутуализм) дейін түрлендіреді.

• Мутуализм - симбионттар бір – бірінің тіршілік қызметтерін толықтырып отырады;

• Комменсализм – “арамтамақтық” , иесінің рационында мәні жоқ тағамдық қалдықтармен қоректенетін микроорганизмдер

• Конкуренттілік (антагонизм) – бір популяцияның екіншісінің тіршілік сиымдылығын басуы

• Паразитизм – бір популяция (паразит) өз үлесі үшін басқасына зиян (иесінің) келтіретін түрішілік байланыс

Мекен ететін орталарына байланысты микроорганизмдер өз беттерінше тіршілік ететіндер және паразиттік тіршілік ететіндер деп бөлінеді.

Өз беттерінше тіршілік ететіндер гидро - , лито- және атмосферада орнығады, сонымен бірге әртүрлі антропогенді ораларда мекендейді (киім, үй, тағамдар, емдік препараттар т.б.).

Экологиялық микробиологияда жалпы экология туралы түсінік қолданылады:

• популяция – бір биотипте мекен ететін бір түр особтарының жиынтығы.

• биотип – біркелкі тіршілік жағдайларына қатысты биосфераның аймақтық шектелген саласы

• микробиоценоз - белгілі бір ьиотипте мекен ететін микроорганизмдер популяциясының бірлестігі

• экожүйе - биоценоз бен биотиптен тұратын жүйе

• геосфера, гидросфера, атмосфера - топырақ, ауа және ауа экожүйелердің сәйкес жиынтығы

• биосфера – барлық экожүйелердің жалпы сомасы, үлкен, тірі планета

Микрофлора түрлері:

• - Тұрақты (резидентті) – берілген биотопқа арнайы қосымшалар кіреді.

• Кездейсоқ (транзиторлы) – негіздерден тұрады.

Дисбактериоз – симбитикалық микробтың тепе-теңдігінің бұзылуы, сандық және сапалық құрамының өзгерілуі.

Фазалары:

1. Бастапқы. Бастапқы – қалыпты симбионттардың табиғи орнында даму санының көбеюі.

2. Микробтар санының алмасуы (азаюы немесе көбеюі), шартты-патогенді түрлерінде анықталады.

3. Аутофлорының орын алмастыруы (тән емес жерде пайда болады).

4. Микрофлораның патогенділігінің өзгеруі.

Кезеңдері:

Дисбактериоз жоқ, сипатталады тек облигатты микробтар бар және ШПМ жоқтығымен (немесе 1/4 аз колония өсті).

I дәрежедегі дисбактериоз (әлсіз). ШПМ 1/3-1/4 жалпы микробтық санын құрайды.

II дәрежедегі дисбактериоз (анық) - ШПМ 1/2 жалпы микробтық колониясын құрайды.

III дәрежедегі дисбактериоз (өте анық) - ШПМ 3/4 және одан көп жалпы микробтық колониясын құрайды.

Санитарлық микробиология- адам денсаулығына қолайсыз әсер ететін қоршаған ортадағы микроорганизмдерді зерттейтін медициналық микробиологияның бөлімі. Ол қоршаған орта объектілерінде патогенді, шартты-патогенді және санитарлық – көрсеткіш микроорганизмдерді анықтайды, қоршаған орта объектілерін залалсыздандыру тиімділігін бақылау тәсілдерін және гигиеналық нормалардың микробиологиялық көрсеткіштерін жасайды.

Санитарлық – көрсеткіш микроорганизмдер (СКМ) – қоршаған орта объектілерінде патогенді микроорганизмдердің болумүмкіндігін жанамалап анықтауға негізделіп қолданады.

Санитарлық – көрсеткіш микроорганизмдер, қоршаған ортаның ластануымен сипатталады.

Қоршаған орта ластанғаннан су, топырақ, ауа бағалау жүргізіледі.

Көрнекті материал:

«PowerPoint» презентациясы фотолар, кестелер, кинолар.

Әдебиеттер:

Негізгі:

1.Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология.- М.: МИА, 2005. - 734 с.

2.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология (под ред. Воробьёв А.А) МИА., Москва, 2004.- 690с.

3.Коротяев А.И, Бабичев С.Л. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология. - СПб.: Спец. лит, 2000. - 591 с.

4.Медицинская микробиология /Гл.ред В.И. Покровский, O.K. Поздеев. - М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 2006. — 1200 с.

5.Тец В.В. Руководство к практическим занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии – М.:Медицина, 2002. - 352 с.

6.Компьютерная программа "Диаморф" - "Медицинская микробиология" - атлас-руководство по бактериологии микологии, протозоологии и вирусологии под редакцией акад.проф. Воробьева А.А.

7.Дикий И.Л, Сидарчук И.И. и др. Микробиология. Руководство к лабораторным занятием. Киев, 2004, 583 с.

Қосымша:

1.Борисов Л.Б., Козьмин-Соколов Б.В., Фрейдлин И.С. Руководство клабораторным занятиямпо медицинской микробиологии, вирусологии, иммунологии. - М.: Медицина, 1993.

2.Н.Красилыников А II. Справочник по антисептике. - Минск. - Выс шк.- 1995. - 367с.

3.Галактионов В.Т. Иммунология. - М. - Изд. "РИЦ МДК". - 2000. – 487с.

4.Воробьев А.А. "Микробиология, иммунология". - М.: МИА, 2002.

5.Воробьев А.А., Кривошейн Ю.С., Широбоков В.П. Медицинская и санитарнаямикробиология. - М.: Издательский центр "Академия" – 2003. – 464 с.

6.Аравийский Р.А., Горшкова Г.И. Практикум по медицинской микологии. - С-Пб. - 1995. - 50 с.

7.Всант P., Мосс У., Уивер Р. Определитель нетривиальных патогенных грамотрицательных бактерий (аэробных и факультативно-анаэробных). - М.: Мир, 1999. – 791 с.

8.Внутрибольничные инфекции // Под ред. Р.П.Венцелла. - М.:Медицина, 1990.- 656 с.

9.Саттон Д., Фотергилл А., Ринальди М. Определитель патогенных и условно-патогенных грибов. - Изд. Мир, 2001. - 470 с.

10.МаянскийА.Н.Микробиология дляврачей. - Нижний Новгород: Издательство Нижегородской государственной медицинской академии, 1999. — 400 с.

11.Котова А.Л. Клиническая микробиология: Методические указания.-Алматы, 2004.- 162с.

12.Тец В.В. Справочник по клинической микробиологии – СП Стройлеспечать. – 1994.– 224 с.

13.Определитель бактерий Берджи /Под ред Д.Хоулта, Н.Крига, П.Снитаи др.// М.: Мир, 1997. - в 2 томах.

14.Вопросы общей вирусологии, под ред. Кисилева И.О. Санкт- Петербург, 2007, 375 с.

15.Поздеев О.К. Медицинская микробиология: Учеб. О.К.Поздеев; под ред. В.И.Покровского.-2-е изд.испр.-М.:ГЭОТАР-МЕД,2004.-768 с

Қазақ тілінде:

Негізгі:

1. Медициналық микробиология , Алматы,2011,683 б Рамазанова Б.А, Кудайбергенұлы К.К редакциялаумен.

2. Б.А. Рамазанова, А.Л. Котова және т.б. Микроорганизмдер морфологиясы.(оқу- әдістемелік құрал) Алматы,2007, 131б.

3. Б.А. Рамазанова, К.К Құдайбергенұлы, А.Л Котова. Инфекция туралы ілім.(оқу-құралы) Алматы 2007,111 б .

4. Б.А.Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микроорганизмдер физиологиясы. (оқу - әдістемелік құрал). Алматы,2007, 126 б.

5. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микроорганизмдер экологиясы. (оқу- құралы). Алматы, 2007, 95 б.

6. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микробтарға қарсы қолданылатын препараттар (оқу- құралы) Алматы, 2007.,47 б.

7. Микробиология және вирусология (жалпы бөлімі): Оқу құралы /Ү.Т.Арықпаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова, Койшебаева К.Б., Бисимбаева С.К., Калина Н.В./. 1-ші басылым. (Медициналық және фармацевтикалық мамандық бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы) - Астана, 2005. – 208 б.

8. «Микроорганизмдердің морфологиясы» оқу құралы, Астана, 2004, 32б.; Микробиология және вирусология (жеке бөлімі): Оқу құралы /Ү.Т.Арықпаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Ә.Ө.Байдүйсенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова /1-ші басылым. (Медициналық және фармацевтикалық мамандық бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы) - Астана, 2006. – 199 б.

Қосымша:

1. Жалпы микробиологиядан лабораториялық сабақтар бойынша оқу-әдістемелік құрал (А.Л. Котованың ред.). – Алматы, 1997.

Ағылшын тілінде:

Негізгі:

1.Richard V Georing, Hazel M Docrell, Mark Zukerman, Derek Wakelin, Ivan M Roit, Cedric Mims,Peter L Chiodini “Medical Microbiology”,4^th Edithion, 2008, UK, p.656.

2.Jacquelyn G Black “Microbiology”,7 ^th ,WILEY,2010,p.846

3. Patric R Muray,Ken S Rosenthal, Michael F Pfaller “Medical Mcrobiology”,5^th Edithion, 2008,p.962

4. Cedric Mims, Hazel M Docrell, Richard V Georing , Ivan M Roit, Derek Wakelin, Mark Zukerman, “Medical Microbiology”,3^th Edithion, 2004, ELSEVIER MOSBY, p.659.

5. Geo F Brooks,Kaaren C Carroll, Janett S Butel, Stephen F Morse,24^th Edithion, JAWETZ,MELNICK&ADELBERG^S

6. Mark Gladwin, Bill Trattler, “Clinical Microbiology”, 4^th Edithion, MedMaster, Miami, 2007, p.393.

7. Anathanarayan R., Paniker C.K.J. Text book of microbiology. Orien Longman. Seven edition, 2005.

8. Medical microbiology. Ed.by Inta Ozols. Elsevier Mosby, 2004.

Қосымша:

1.Robert M Diamond “Designing Assessing Courses and Curricula”, 3^th Edithion,Jossey-Bass,2008,p.487

2.Patric Leonardi “Microbiology Study Guide: Key Review Questions and Answers”, Silver Educational Publishig,2005,p.78

3.N.Cary Engelberg,Victor DiRita,Terence S Dermondy, “Mechanisms of Microbial Disease” , 4^th Edithion,Lippincton Williams&Wilkins,2007,p.762

4.William F Strohl, Harriet Rouse, Bruce D Fisher, “Microbiology”, Lippincton^s,2001,p.516

5.Jawetz, Melnic & Adelberg. Medical microbiology. Singapore. 2004.

6.Arora D.R. Text book of microbiology. CB. 2001.

7.William A. Stradit, Harriet Rouse, Bruce D. Fisher. Microbiology. 2001, Lippencott, Williams and Wilkins

8.Black Jacquelyn G. Microbiology. Principles & Applications, 1996 by Prentice-Hall, New Jersey

9.Medical microbiology. An introduction to Infectious Diseases. Ed. by Ryan Kenneth J. Appleton and Lange. Stamford, Connecticut, 1998.

10.Toni Hart, Paul Shears. Atlas de Roche de Microbiologie. - Paris., 1997.- 314р.

Бақылау сұрақтары (кері байланыс):

1. Адам организмінің микробиоценозы.

2. Микроорганизмдердің қоршаған ортадағы өзара байланысу түрлері.

3.Дисбактериоз. Түсініктеме. Фазалары. Кезеңдері.

4.Санитарлық микробиология түсінігі.

5.Ауа, су, топырақ микрофлорасы.

5 - тақырып.

Иммунитет. Иммунитет түрлері және кезңдері. Арнайы емес қорғаныс факторлары. Антиген және антидене түсінігі. Антиген-антиден реакциясына түсініктеме.

Мақсаты:

Негізгі мақсат студенттерді иммундық жүйенің құрылымын үйрету, иммундық жауап, антиген, антидене, арнайы емес қорғаныс факторлары, және аллергияға түсініктеме, аутоиммундық жағдайлар, иммунды жетіспеушілік және оның ролі, серологиялық реакциялар, жалпы тәжірибедегі дәрігердің жұмыс істеу принципі.

Дәріс тезистері:

Иммундық жүйе – эволюциялық даму жолында организмді антигендерден қорғау үшін арнайы күрделі қорғаныс жүйесін атайды.

Иммундық жүйе негіздері:

- Жасушалардың барлық организмге таралуы

- Жасушалар үнемі қанда айналады

- Үнемі антидене бөледі

- 10¹² лимфоиты тіндерден тұрады

- Жалпы салмағы 1,5-2 кг

- Орта мүшесі – лимфоцит

Иммунды жүйе мүшелері:

1. орталық

2. перифериялық

Иммунитет термині ( лат. immynitas-босатылған) ол өзінен бөтен генетикалық ақпатраттарды тасымалдау қабілеттілігі бар трір денелер мен заттардан қорғану тәсілі. Организмді дербес факторлардан агрессивті әсер етуден қорғаудың 3 түрлі механизмімен сипатталады: арнайы емес резистенттілік, туа пайда болған (түрлік және тумысынан пайда болған) иммунитет, жүре пайда болған иммунитет. Иммундық жауап антиген түріне байланысты, контакт арқылы, енгізу кезінде пайда болады. Ал жүре пайда болған иммунитет иммундық реактивтілікті, содан келесі факторлар әсер етеді: антиденелер, баяу типті жоғары сезімталдылық, иммунологиялық есте сақтау, толеранттылық, фагоцитоз, комплемент.

Иммундық жауап:

Біріншілік иммундық жауап антигенмен бірінші кездескенде пайда болады. 7-8 күнде оның көрсетілімі байқалады. 2 апта уақытында сақталады, содан кейін (IgM) түседі.

Екіншілік иммундық жауап иммунологиялық есте сақтау жасушалар көмегімен антигенмен қайта кездескенде пайда болады. Екіншілік иммунитет көбінесе 3-4 есе және интенсивтілігінен (IgG) тез жауап қайтарады.

Организмді қорғаудың арнайы емес факторлары – бөтен антигендерге жабысу комплексі, ол организмде болатын және микроб бар-жоқ екенін анықтайды:

1. Сыртқы барьерлер

Тері

Кілегейлі

Қалыпты микрофлора

2. Ішкі барьерлер

Лимфа түйіндері

Тіндік барьерлер

ІІІ - Жасушалық барьерлер:

-Фагоциттер

-ЕКК

IV - Гуморальды факторлар

Лизоцим

Комплемент

Интерферон

Цитокиндер

Антиген – адамдар мен жануарлар организміне енгенде иммундық (гуморалдық немесе жасушалық) жауап туғызатын генетикалық жат заттар. Антигендердің беткейінде антигеннің спецификалығына жауап беретін антигендік детерминаннттары болады (детерминантты топтары).

Антидене - иммуноглобулиндер арнайы антигендердің белсенді орьалығын анықтайтын - қуыстармен, (ауыр және жеңіл полипептидтік тізбектер), пішіні және үлкендігі бойынша антигендік детерминантке сәйкес, олармен иммунды реакцияларда әсерлеседі, антиген + антитело жиынтығын түзіп.

Иммуноглобулиндердің 5 классы:

Типы аллергических реакций:

1. Анафилоктикалық

2. Цитотоксикалық

3. Иммунды кешенді

4. Жасушалық

Реакцияларды антигеннің сипаттамасына және жүру жағдайына байланысты анықтауға болады.

Иммунологиялық әдістерді 2 мақсатта қолданылады. Біріншіден, белгілі антиген, зерттеуге алынған сарысу құрамында антидене бар – жоғын анықтайды. Сандық құрамын сарысуды титрлеу арқылы анықтайды. Иммунды сарысу титрі деп максималды түрде сұйылту деп аталады. Екіншіден, белгілі антиген, диагностикалық антиген, зерттеу материалының құрамында арнайы микроб антиген және бөлінген қоздырғыштың серологиялық идентификациясын анықтайды.

Барлық иммунологиялық - микробиологиялық әдістерді 3 топқа бөлуге болады:

1. Иммунологиялық әдістер (ИӘ), антиген мен антидененің тура әсерлесу арқасында пайда болуы (агглютинация феномені, преципитация, иммобилизация және т.б.)

2. ИӘ, антиген мен антидененің опосредованном (тура емес гемагглютинация, коагулятинация, бетонит-агглютинация, комплемент байланыстыру реакциясы және т.б.).

3. ИӘ, антидене мен антигенов меченных ( флюоресцентті антидене әдісі, иммуноферментті и радиоиммунды талдау және т.б.)

Көрнекті материал:

«PowerPoint» презентациясы фотолар, кестелер, видеолар.

Әдебиеттер:

Негізгі:

1.Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология.- М.: МИА, 2005. - 734 с.

2.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология (под ред. Воробьёв А.А) МИА., Москва, 2004.- 690с.

3.Коротяев А.И, Бабичев С.Л. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология. - СПб.: Спец. лит, 2000. - 591 с.

4.Медицинская микробиология /Гл.ред В.И. Покровский, O.K. Поздеев. - М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 2006. — 1200 с.

5.Тец В.В. Руководство к практическим занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии – М.:Медицина, 2002. - 352 с.

6.Компьютерная программа "Диаморф" - "Медицинская микробиология" - атлас-руководство по бактериологии микологии, протозоологии и вирусологии под редакцией акад.проф. Воробьева А.А.

7.Дикий И.Л, Сидарчук И.И. и др. Микробиология. Руководство к лабораторным занятием. Киев, 2004, 583 с.

Қосымша:

1.Борисов Л.Б., Козьмин-Соколов Б.В., Фрейдлин И.С. Руководство клабораторным занятиямпо медицинской микробиологии, вирусологии, иммунологии. - М.: Медицина, 1993.

2.Н.Красилыников А II. Справочник по антисептике. - Минск. - Выс шк.- 1995. - 367с.

3.Галактионов В.Т. Иммунология. - М. - Изд. "РИЦ МДК". - 2000. – 487с.

4.Воробьев А.А. "Микробиология, иммунология". - М.: МИА, 2002.

5.Воробьев А.А., Кривошейн Ю.С., Широбоков В.П. Медицинская и санитарнаямикробиология. - М.: Издательский центр "Академия" – 2003. – 464 с.

6.Аравийский Р.А., Горшкова Г.И. Практикум по медицинской микологии. - С-Пб. - 1995. - 50 с.

7.Всант P., Мосс У., Уивер Р. Определитель нетривиальных патогенных грамотрицательных бактерий (аэробных и факультативно-анаэробных). - М.: Мир, 1999. – 791 с.

8.Внутрибольничные инфекции // Под ред. Р.П.Венцелла. - М.:Медицина, 1990.- 656 с.

9.Саттон Д., Фотергилл А., Ринальди М. Определитель патогенных и условно-патогенных грибов. - Изд. Мир, 2001. - 470 с.

10.МаянскийА.Н.Микробиология дляврачей. - Нижний Новгород: Издательство Нижегородской государственной медицинской академии, 1999. — 400 с.

11.Котова А.Л. Клиническая микробиология: Методические указания.-Алматы, 2004.- 162с.

12.Тец В.В. Справочник по клинической микробиологии – СП Стройлеспечать. – 1994.– 224 с.

13.Определитель бактерий Берджи /Под ред Д.Хоулта, Н.Крига, П.Снитаи др.// М.: Мир, 1997. - в 2 томах.

14.Вопросы общей вирусологии, под ред. Кисилева И.О. Санкт- Петербург, 2007, 375 с.

15.Поздеев О.К. Медицинская микробиология: Учеб. О.К.Поздеев; под ред. В.И.Покровского.-2-е изд.испр.-М.:ГЭОТАР-МЕД,2004.-768 с

Қазақ тілінде:

Негізгі:

1. Медициналық микробиология , Алматы,2011,683 б Рамазанова Б.А, Кудайбергенұлы К.К редакциялаумен.

2. Б.А. Рамазанова, А.Л. Котова және т.б. Микроорганизмдер морфологиясы.(оқу- әдістемелік құрал) Алматы,2007, 131б.

3. Б.А. Рамазанова, К.К Құдайбергенұлы, А.Л Котова. Инфекция туралы ілім.(оқу-құралы) Алматы 2007,111 б .

4. Б.А.Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микроорганизмдер физиологиясы. (оқу - әдістемелік құрал). Алматы,2007, 126 б.

5. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микроорганизмдер экологиясы. (оқу- құралы). Алматы, 2007, 95 б.

6. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микробтарға қарсы қолданылатын препараттар (оқу- құралы) Алматы, 2007.,47 б.

7. Микробиология және вирусология (жалпы бөлімі): Оқу құралы /Ү.Т.Арықпаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова, Койшебаева К.Б., Бисимбаева С.К., Калина Н.В./. 1-ші басылым. (Медициналық және фармацевтикалық мамандық бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы) - Астана, 2005. – 208 б.

8. «Микроорганизмдердің морфологиясы» оқу құралы, Астана, 2004, 32б.; Микробиология және вирусология (жеке бөлімі): Оқу құралы /Ү.Т.Арықпаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Ә.Ө.Байдүйсенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова /1-ші басылым. (Медициналық және фармацевтикалық мамандық бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы) - Астана, 2006. – 199 б.

Қосымша:

1. Жалпы микробиологиядан лабораториялық сабақтар бойынша оқу-әдістемелік құрал (А.Л. Котованың ред.). – Алматы, 1997.

Ағылшын тілінде:

Негізгі:

1.Richard V Georing, Hazel M Docrell, Mark Zukerman, Derek Wakelin, Ivan M Roit, Cedric Mims,Peter L Chiodini “Medical Microbiology”,4^th Edithion, 2008, UK, p.656.

2.Jacquelyn G Black “Microbiology”,7 ^th ,WILEY,2010,p.846

3. Patric R Muray,Ken S Rosenthal, Michael F Pfaller “Medical Mcrobiology”,5^th Edithion, 2008,p.962

4. Cedric Mims, Hazel M Docrell, Richard V Georing , Ivan M Roit, Derek Wakelin, Mark Zukerman, “Medical Microbiology”,3^th Edithion, 2004, ELSEVIER MOSBY, p.659.

5. Geo F Brooks,Kaaren C Carroll, Janett S Butel, Stephen F Morse,24^th Edithion, JAWETZ,MELNICK&ADELBERG^S

6. Mark Gladwin, Bill Trattler, “Clinical Microbiology”, 4^th Edithion, MedMaster, Miami, 2007, p.393.

7. Anathanarayan R., Paniker C.K.J. Text book of microbiology. Orien Longman. Seven edition, 2005.

8. Medical microbiology. Ed.by Inta Ozols. Elsevier Mosby, 2004.

Қосымша:

1.Robert M Diamond “Designing Assessing Courses and Curricula”, 3^th Edithion,Jossey-Bass,2008,p.487

2.Patric Leonardi “Microbiology Study Guide: Key Review Questions and Answers”, Silver Educational Publishig,2005,p.78

3.N.Cary Engelberg,Victor DiRita,Terence S Dermondy, “Mechanisms of Microbial Disease” , 4^th Edithion,Lippincton Williams&Wilkins,2007,p.762

4.William F Strohl, Harriet Rouse, Bruce D Fisher, “Microbiology”, Lippincton^s,2001,p.516

5.Jawetz, Melnic & Adelberg. Medical microbiology. Singapore. 2004.

6.Arora D.R. Text book of microbiology. CB. 2001.

7.William A. Stradit, Harriet Rouse, Bruce D. Fisher. Microbiology. 2001, Lippencott, Williams and Wilkins

8.Black Jacquelyn G. Microbiology. Principles & Applications, 1996 by Prentice-Hall, New Jersey

9.Medical microbiology. An introduction to Infectious Diseases. Ed. by Ryan Kenneth J. Appleton and Lange. Stamford, Connecticut, 1998.

10.Toni Hart, Paul Shears. Atlas de Roche de Microbiologie. - Paris., 1997.- 314р.

Бақылау сұрақтары (кері байланыс):

1.Иммунитет. Түрлері

2.Иммунды жауап. Тұрлері.

3.Антигендер, қасиеттері.

4.Антиденелер, қасиеттері.

5.Аллергия түсінігі, аутоиммунды жағдайлар, иммунды – жетіспеушіліктер.

6 – тақырып .

Инфекция. Инфекциялық процесс сипаттама. Бактериялардың патогенділігі және токсигенділігі. Микроорганизмдер персистенциясы. Вирустардың инфекция жұғулығы.

Мақсаты:

Студенттерді инфекциялық процесс түсінігін толық меңгере алуы және берілу жолдары, жұғу көзі және түрлері жөнінде.

Дәріс тезистері:

Инфекция - макроорганизмнің микроорганизмдермен күрделі белсенді әсерлесу процессі, оның тіні мен ағзалары еніп. Инфекционды процесс –физиологиялық қорғау және патологиялық процесстер жиынтығы, организмге ауру тудыратын микроб ену нәтижесінде дамитын. Инфекциондық процесстің дамуында тек қана патогенді микроб саны мен сапасы анықтамайды, сонымен қатар макроорганизмның тұрақтылығы, қабылдаушылығы. Қабылдаушылығы организмде белгілі жасушалар, тіндердің болуында, оларда микроб-паразит өсіп өну үшін оптимальды жағдай табады. Инфекциялық процесс даму үшін аурудың 3 факторы өзара әсерлесуі керек:

1. патогенді микроорганизм

2. қабылдайтын макроорганизм.

3.қоршаған ортаның шарттары, соның ішінде әдеуметтік.

Инфекциялық аурулар сипатталады:

1. Патогенді микроорганизмдердің болуы

2. Жұқпалылығы

3. Ағымдығы (кезеңмен өтеді)

4. Организм қоздырғышына арнайы реакциялар

5. Иммунитет

6. Бактерия-тасымалдаушы

Микроорганизмдер патогенділігі – ауру шақырудың потенциалды қабілеттілігі (түрлік көрсеткіш). Микроорганизмдер вируленттілігі –патогенділік кезеңі (штаммдық көрсеткіш).

Микроорганизмдердің патогенді факторлары:

1. адгезия

2. колонизация

3. инвазия

4. фагоцитозға антифагоцитарлық белсенділігі бар (капсула әсерінен, стрептококкоктардың, стафилококктардың құрамында протеиндердің болуы, туберкулез таяқшасындағы корд-фактордың болуы)

5. агрессиндер

6. токсиндер

Микроорганизмдердін патогенділігімен вируленттілігі белгіленеді:

-Dlm – dosisletalisminima

-Dlc - dosisletaliscerta

-LD₅₀

-DI - dosisinfectionis

Инфекцияның берілу жолдары:

-Ауалы-тамшылы

-Фекальды -оральды

-Контактты

-Парантеральнды

-Жыныстық

-Трансмиссивті

-Трансплацентарлы

Берілу жолдары:

-Ауа және шаң

-Су

-Тағам

-Кеміргіштерн

-Нәжіс

-Қан

-Медициналық құрал-жабдықтар

Инфекциялық аурулар кезеңдері:

-Инкубациялық – жұқтыру сәттен бірінші симптомдар пайда болуы (қауіптілігі жоқ)

1.Продромальды – арнайы емес жалпы симптомдар (қауіпті болуы мүмкін)

2.Ауру кезеңі - клиникалық симптомдардың пайда болуы

3.Айығу кезеңі:

• жазылу

• өліммен аяқталу

• бактерия тасымалдаушы

Вирусты инфекция ерекшеліктері:

• Вирустың облигатты паразитизмі , патогенділігі НҚ «инфекциялыдығыь» байланысты.

• Жоғары арнайылылығы , органотроптылығы (нейротропты вирустар, гепатотропты вирустар)

• Вирустарға қан – тасымалдаушы орта, вирусемия кезеңінің болуы.

  • Вирустық геномның жасуша геномымен өзара байланысы.

  • Инфекционды вирустар – өздігінен өзінін генотипін жасайды.

  • Интеграционды вирустар – вирус гендері жасуша қабырғасына жабысып, жаңа жасуша түзеді.(онковирустар)

Көрнекті материал:

«PowerPoint» презентациясы фотолар, кестелер, видеолар.

Әдебиеттер:

Негізгі:

1.Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология.- М.: МИА, 2005. - 734 с.

2.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология (под ред. Воробьёв А.А) МИА., Москва, 2004.- 690с.

3.Коротяев А.И, Бабичев С.Л. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология. - СПб.: Спец. лит, 2000. - 591 с.

4.Медицинская микробиология /Гл.ред В.И. Покровский, O.K. Поздеев. - М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 2006. — 1200 с.

5.Тец В.В. Руководство к практическим занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии – М.:Медицина, 2002. - 352 с.

6.Компьютерная программа "Диаморф" - "Медицинская микробиология" - атлас-руководство по бактериологии микологии, протозоологии и вирусологии под редакцией акад.проф. Воробьева А.А.

7.Дикий И.Л, Сидарчук И.И. и др. Микробиология. Руководство к лабораторным занятием. Киев, 2004, 583 с.

Қосымша:

1.Борисов Л.Б., Козьмин-Соколов Б.В., Фрейдлин И.С. Руководство клабораторным занятиямпо медицинской микробиологии, вирусологии, иммунологии. - М.: Медицина, 1993.

2.Н.Красилыников А II. Справочник по антисептике. - Минск. - Выс шк.- 1995. - 367с.

3.Галактионов В.Т. Иммунология. - М. - Изд. "РИЦ МДК". - 2000. – 487с.

4.Воробьев А.А. "Микробиология, иммунология". - М.: МИА, 2002.

5.Воробьев А.А., Кривошейн Ю.С., Широбоков В.П. Медицинская и санитарнаямикробиология. - М.: Издательский центр "Академия" – 2003. – 464 с.

6.Аравийский Р.А., Горшкова Г.И. Практикум по медицинской микологии. - С-Пб. - 1995. - 50 с.

7.Всант P., Мосс У., Уивер Р. Определитель нетривиальных патогенных грамотрицательных бактерий (аэробных и факультативно-анаэробных). - М.: Мир, 1999. – 791 с.

8.Внутрибольничные инфекции // Под ред. Р.П.Венцелла. - М.:Медицина, 1990.- 656 с.

9.Саттон Д., Фотергилл А., Ринальди М. Определитель патогенных и условно-патогенных грибов. - Изд. Мир, 2001. - 470 с.

10.МаянскийА.Н.Микробиология дляврачей. - Нижний Новгород: Издательство Нижегородской государственной медицинской академии, 1999. — 400 с.

11.Котова А.Л. Клиническая микробиология: Методические указания.-Алматы, 2004.- 162с.

12.Тец В.В. Справочник по клинической микробиологии – СП Стройлеспечать. – 1994.– 224 с.

13.Определитель бактерий Берджи /Под ред Д.Хоулта, Н.Крига, П.Снитаи др.// М.: Мир, 1997. - в 2 томах.

14.Вопросы общей вирусологии, под ред. Кисилева И.О. Санкт- Петербург, 2007, 375 с.

15.Поздеев О.К. Медицинская микробиология: Учеб. О.К.Поздеев; под ред. В.И.Покровского.-2-е изд.испр.-М.:ГЭОТАР-МЕД,2004.-768 с

Қазақ тілінде:

Негізгі:

1. Медициналық микробиология , Алматы,2011,683 б Рамазанова Б.А, Кудайбергенұлы К.К редакциялаумен.

2. Б.А. Рамазанова, А.Л. Котова және т.б. Микроорганизмдер морфологиясы.(оқу- әдістемелік құрал) Алматы,2007, 131б.

3. Б.А. Рамазанова, К.К Құдайбергенұлы, А.Л Котова. Инфекция туралы ілім.(оқу-құралы) Алматы 2007,111 б .

4. Б.А.Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микроорганизмдер физиологиясы. (оқу - әдістемелік құрал). Алматы,2007, 126 б.

5. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микроорганизмдер экологиясы. (оқу- құралы). Алматы, 2007, 95 б.

6. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микробтарға қарсы қолданылатын препараттар (оқу- құралы) Алматы, 2007.,47 б.

7. Микробиология және вирусология (жалпы бөлімі): Оқу құралы /Ү.Т.Арықпаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова, Койшебаева К.Б., Бисимбаева С.К., Калина Н.В./. 1-ші басылым. (Медициналық және фармацевтикалық мамандық бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы) - Астана, 2005. – 208 б.

8. «Микроорганизмдердің морфологиясы» оқу құралы, Астана, 2004, 32б.; Микробиология және вирусология (жеке бөлімі): Оқу құралы /Ү.Т.Арықпаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Ә.Ө.Байдүйсенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова /1-ші басылым. (Медициналық және фармацевтикалық мамандық бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы) - Астана, 2006. – 199 б.

Қосымша:

1. Жалпы микробиологиядан лабораториялық сабақтар бойынша оқу-әдістемелік құрал (А.Л. Котованың ред.). – Алматы, 1997.

Ағылшын тілінде:

Негізгі:

1.Richard V Georing, Hazel M Docrell, Mark Zukerman, Derek Wakelin, Ivan M Roit, Cedric Mims,Peter L Chiodini “Medical Microbiology”,4^th Edithion, 2008, UK, p.656.

2.Jacquelyn G Black “Microbiology”,7 ^th ,WILEY,2010,p.846

3. Patric R Muray,Ken S Rosenthal, Michael F Pfaller “Medical Mcrobiology”,5^th Edithion, 2008,p.962

4. Cedric Mims, Hazel M Docrell, Richard V Georing , Ivan M Roit, Derek Wakelin, Mark Zukerman, “Medical Microbiology”,3^th Edithion, 2004, ELSEVIER MOSBY, p.659.

5. Geo F Brooks,Kaaren C Carroll, Janett S Butel, Stephen F Morse,24^th Edithion, JAWETZ,MELNICK&ADELBERG^S

6. Mark Gladwin, Bill Trattler, “Clinical Microbiology”, 4^th Edithion, MedMaster, Miami, 2007, p.393.

7. Anathanarayan R., Paniker C.K.J. Text book of microbiology. Orien Longman. Seven edition, 2005.

8. Medical microbiology. Ed.by Inta Ozols. Elsevier Mosby, 2004.

Қосымша:

1.Robert M Diamond “Designing Assessing Courses and Curricula”, 3^th Edithion,Jossey-Bass,2008,p.487

2.Patric Leonardi “Microbiology Study Guide: Key Review Questions and Answers”, Silver Educational Publishig,2005,p.78

3.N.Cary Engelberg,Victor DiRita,Terence S Dermondy, “Mechanisms of Microbial Disease” , 4^th Edithion,Lippincton Williams&Wilkins,2007,p.762

4.William F Strohl, Harriet Rouse, Bruce D Fisher, “Microbiology”, Lippincton^s,2001,p.516

5.Jawetz, Melnic & Adelberg. Medical microbiology. Singapore. 2004.

6.Arora D.R. Text book of microbiology. CB. 2001.

7.William A. Stradit, Harriet Rouse, Bruce D. Fisher. Microbiology. 2001, Lippencott, Williams and Wilkins

8.Black Jacquelyn G. Microbiology. Principles & Applications, 1996 by Prentice-Hall, New Jersey

9.Medical microbiology. An introduction to Infectious Diseases. Ed. by Ryan Kenneth J. Appleton and Lange. Stamford, Connecticut, 1998.

10.Toni Hart, Paul Shears. Atlas de Roche de Microbiologie. - Paris., 1997.- 314р.

Бақылау сұрақтары (кері байланыс):

1.Инфекциялық процесс. Кезеңдері және көрсеткіштері.

2.Инфекция түрлері.

3.Инфекциялық аурулар кезеңдері.

4.Патогенділігі, вируленттілігі, микроорганизмдер персистенциясы.

5. Вирус жұқпалылығы.

7- тақырып.

Бактериалды инфекциялардың микробиологиялық диагностикасы. Этиологиялық диагноз қою.

Мақсаты:

Студенттерді клиникалық микробиологияның міндеттерін үйрету. Микробиологиялық диагностика жүргізу үшін негізгі зерттеу материалдарымен танысу. Бактериалды инфекция міндеттерімен танысу. Дәріс тезистері:

Клиникалық микробиология – жұқпалы емес, яғни соматикалық науқастарда пайда болатын микробтар қоздыратын аурулардың этиологиясын, патогенезін, иммунитетін, зертханалық диагноз қою негіздерін зерттейтін ғылым.

Клиникалық микробиологияның зерттеу объектілері адамның ШП микробтары мен оппортунистік инфекциялары. Кейбір жағдайда клиникалық микробиология бос өсетін және облигатты-патогенды микробтар. Міндеттері мен мақсаты клиникалық микробиологияның медициналық микробиологиямен сәйкес.

Олардың арнайылылығы мыныдан шығады қарайтын ауру қоздырғышы адам денесінің қалыпты микрофлорасы симбиотикалық арақатынаста, конкурентті арақатынаста емес. Патогендік әсері бұл микробтардың организміне йесінің арнайы жағдайда анықталады (ШПМ).

Клиникалық микробиология микробтық ауруларды зерттейді, барлық клиникада (терапия, хирургия, акушерство, гинекология, педиатрия, травматология, ортопедия, нефрология, тері аурулары, отоларингология және т.б.).

Осымен қоса, олардың компетенциясында жалпы клиникалық пәндер сұрақтары кіреді, ятрогенды инфекциялар (мед.көмек алған жұққан), қалыпты микрофлора, дисбактериоз, микроорганиздердің химиопрепараттарға сезімталдығы, антиспетик мен дезинфектанттарға, клиника-микробиологиялық зерттеу әдістері.

Патогенды адамдарға кокктар 3 тұқымдастықтарға жатадыы: Мiсrococcaceae Streрtococcaaccae, Neisseriaceae. Адам патологиясын бірінші орында грамоң (стафилококктар, стрептококктар) және грамтеріс (менингококктар, гонококктар) алады. Олардың ауру туғызуы қасиеттері организмде қабыну процесстерін, белсенді ірің түзумен сипатталады, сондықтан оларды іріңді кокктар деп атайды. Стафилакокктар ферментативті абелсендірек қоректік орталарға талғамсыз болады және арнайы іріңді-қабынуауруларын шақырады. Стрептококктардың ферментативтік қасиеттері шектелген, қоректік орталарда жануар немесе адам қан сарысуын болуын қажет етеді. Паразитизмінде іріңді-қабыну ауруларымен қатар скарлатина, тері қабынуларын, ревмокардит, гломерулонефрит ауруларының этиологиялық бастауы болып келеді.

Staphilococcus туысына 31 бактерия түрі кіреді, олар Micrococcaceae тұқымдастығына жатады және олар адамның инфекционды патологиясында көп роль атқарады. Көп маңызды алтын (S.aureus), тері (S.epidermidis) және сапрофитті (S.saprophyticus) стафилококктар. Бірақ, соңғы уақытта клиникалық материалдарда, жиірек келесі қоздырғыштар анықталады, коагулазотеріс стафилококктар топтары (s.capitis, S.hominis, S.haemolyticus, т.б.) бөлінеді.

Стафилококктар шартәрізді грамоң бактериялар, жүзім шоғырына ұқсас, қозғалмайтын, aureus микрокапсула түзеді. Спор түзбейді.

Стафилококктар іріңді-қабыну ауруларын түзеді (карбункул, фурункул, импетиго, күлдірейік, абсцесс, остеомиелит, септицемия және т.б.), тамақпен улану.

Streptococcus туысына 29 бактерия түрі кіреді, Streptococcaceae тұқымдастығына жатады. Стрептококковых инфекций этиологиясында көп роль пиогенді стрептококктар (S.pyogenes) алады, көптеген ірінді-қабыну процесстерін (ангина, отит, фарингит, эндокардит, менингит), тілме қабынуы, скарлатина, ревматизм, гломерулонефрит және т.б.; В тобының стрептококктары (S.agalastia) босанудан кейінгі және урогенитальды инфекция, мастит, вагинит, сепсис және нәресте менингиттерін шақырады. Д тобының стрептококктары (S.faecalis - энтерококктар) адамда өмір сүреді, шартты-патогенді микроорганизмдерге жатады, санитарлық-көрсеткіш маңызы бар, тамақпен улану шақыра алады. Сондай-ақ адам патологиясында көгілдір стрептококктар тобы viridans (S.pneumoniae), бронхит, пневмония, септицемия, менингит, орта отит, синусит және басқа инфекцияларды шақырады.

Көрнекті материал:

«PowerPoint» презентациясы фотолар, кестелер, видеолар.

Әдебиеттер:

Негізгі:

1.Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология.- М.: МИА, 2005. - 734 с.

2.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология (под ред. Воробьёв А.А) МИА., Москва, 2004.- 690с.

3.Коротяев А.И, Бабичев С.Л. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология. - СПб.: Спец. лит, 2000. - 591 с.

4.Медицинская микробиология /Гл.ред В.И. Покровский, O.K. Поздеев. - М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 2006. — 1200 с.

5.Тец В.В. Руководство к практическим занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии – М.:Медицина, 2002. - 352 с.

6.Компьютерная программа "Диаморф" - "Медицинская микробиология" - атлас-руководство по бактериологии микологии, протозоологии и вирусологии под редакцией акад.проф. Воробьева А.А.

7.Дикий И.Л, Сидарчук И.И. и др. Микробиология. Руководство к лабораторным занятием. Киев, 2004, 583 с.

Қосымша:

1.Борисов Л.Б., Козьмин-Соколов Б.В., Фрейдлин И.С. Руководство клабораторным занятиямпо медицинской микробиологии, вирусологии, иммунологии. - М.: Медицина, 1993.

2.Н.Красилыников А II. Справочник по антисептике. - Минск. - Выс шк.- 1995. - 367с.

3.Галактионов В.Т. Иммунология. - М. - Изд. "РИЦ МДК". - 2000. – 487с.

4.Воробьев А.А. "Микробиология, иммунология". - М.: МИА, 2002.

5.Воробьев А.А., Кривошейн Ю.С., Широбоков В.П. Медицинская и санитарнаямикробиология. - М.: Издательский центр "Академия" – 2003. – 464 с.

6.Аравийский Р.А., Горшкова Г.И. Практикум по медицинской микологии. - С-Пб. - 1995. - 50 с.

7.Всант P., Мосс У., Уивер Р. Определитель нетривиальных патогенных грамотрицательных бактерий (аэробных и факультативно-анаэробных). - М.: Мир, 1999. – 791 с.

8.Внутрибольничные инфекции // Под ред. Р.П.Венцелла. - М.:Медицина, 1990.- 656 с.

9.Саттон Д., Фотергилл А., Ринальди М. Определитель патогенных и условно-патогенных грибов. - Изд. Мир, 2001. - 470 с.

10.МаянскийА.Н.Микробиология дляврачей. - Нижний Новгород: Издательство Нижегородской государственной медицинской академии, 1999. — 400 с.

11.Котова А.Л. Клиническая микробиология: Методические указания.-Алматы, 2004.- 162с.

12.Тец В.В. Справочник по клинической микробиологии – СП Стройлеспечать. – 1994.– 224 с.

13.Определитель бактерий Берджи /Под ред Д.Хоулта, Н.Крига, П.Снитаи др.// М.: Мир, 1997. - в 2 томах.

14.Вопросы общей вирусологии, под ред. Кисилева И.О. Санкт- Петербург, 2007, 375 с.

15.Поздеев О.К. Медицинская микробиология: Учеб. О.К.Поздеев; под ред. В.И.Покровского.-2-е изд.испр.-М.:ГЭОТАР-МЕД,2004.-768 с

Қазақ тілінде:

Негізгі:

1. Медициналық микробиология , Алматы,2011,683 б Рамазанова Б.А, Кудайбергенұлы К.К редакциялаумен.

2. Б.А. Рамазанова, А.Л. Котова және т.б. Микроорганизмдер морфологиясы.(оқу- әдістемелік құрал) Алматы,2007, 131б.

3. Б.А. Рамазанова, К.К Құдайбергенұлы, А.Л Котова. Инфекция туралы ілім.(оқу-құралы) Алматы 2007,111 б .

4. Б.А.Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микроорганизмдер физиологиясы. (оқу - әдістемелік құрал). Алматы,2007, 126 б.

5. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микроорганизмдер экологиясы. (оқу- құралы). Алматы, 2007, 95 б.

6. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микробтарға қарсы қолданылатын препараттар (оқу- құралы) Алматы, 2007.,47 б.

7. Микробиология және вирусология (жалпы бөлімі): Оқу құралы /Ү.Т.Арықпаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова, Койшебаева К.Б., Бисимбаева С.К., Калина Н.В./. 1-ші басылым. (Медициналық және фармацевтикалық мамандық бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы) - Астана, 2005. – 208 б.

8. «Микроорганизмдердің морфологиясы» оқу құралы, Астана, 2004, 32б.; Микробиология және вирусология (жеке бөлімі): Оқу құралы /Ү.Т.Арықпаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Ә.Ө.Байдүйсенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова /1-ші басылым. (Медициналық және фармацевтикалық мамандық бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы) - Астана, 2006. – 199 б.

Қосымша:

1. Жалпы микробиологиядан лабораториялық сабақтар бойынша оқу-әдістемелік құрал (А.Л. Котованың ред.). – Алматы, 1997.

Ағылшын тілінде:

Негізгі:

1.Richard V Georing, Hazel M Docrell, Mark Zukerman, Derek Wakelin, Ivan M Roit, Cedric Mims,Peter L Chiodini “Medical Microbiology”,4^th Edithion, 2008, UK, p.656.

2.Jacquelyn G Black “Microbiology”,7 ^th ,WILEY,2010,p.846

3. Patric R Muray,Ken S Rosenthal, Michael F Pfaller “Medical Mcrobiology”,5^th Edithion, 2008,p.962

4. Cedric Mims, Hazel M Docrell, Richard V Georing , Ivan M Roit, Derek Wakelin, Mark Zukerman, “Medical Microbiology”,3^th Edithion, 2004, ELSEVIER MOSBY, p.659.

5. Geo F Brooks,Kaaren C Carroll, Janett S Butel, Stephen F Morse,24^th Edithion, JAWETZ,MELNICK&ADELBERG^S

6. Mark Gladwin, Bill Trattler, “Clinical Microbiology”, 4^th Edithion, MedMaster, Miami, 2007, p.393.

7. Anathanarayan R., Paniker C.K.J. Text book of microbiology. Orien Longman. Seven edition, 2005.

8. Medical microbiology. Ed.by Inta Ozols. Elsevier Mosby, 2004.

Қосымша:

1.Robert M Diamond “Designing Assessing Courses and Curricula”, 3^th Edithion,Jossey-Bass,2008,p.487

2.Patric Leonardi “Microbiology Study Guide: Key Review Questions and Answers”, Silver Educational Publishig,2005,p.78

3.N.Cary Engelberg,Victor DiRita,Terence S Dermondy, “Mechanisms of Microbial Disease” , 4^th Edithion,Lippincton Williams&Wilkins,2007,p.762

4.William F Strohl, Harriet Rouse, Bruce D Fisher, “Microbiology”, Lippincton^s,2001,p.516

5.Jawetz, Melnic & Adelberg. Medical microbiology. Singapore. 2004.

6.Arora D.R. Text book of microbiology. CB. 2001.

7.William A. Stradit, Harriet Rouse, Bruce D. Fisher. Microbiology. 2001, Lippencott, Williams and Wilkins

8.Black Jacquelyn G. Microbiology. Principles & Applications, 1996 by Prentice-Hall, New Jersey

9.Medical microbiology. An introduction to Infectious Diseases. Ed. by Ryan Kenneth J. Appleton and Lange. Stamford, Connecticut, 1998.

10.Toni Hart, Paul Shears. Atlas de Roche de Microbiologie. - Paris., 1997.- 314р.

Бақылау сұрақтары (кері байланыс):

1.Бактериальды инфекциялар.

2.Клиникалық микробиология. Мақсаты. Міндеттері.

3.Бактериальды инфекция қоздырғыштары.

4.Инфекцияның алдын-алуы.

5.Бактерия – бактериальды қарудың керекті факторы.