1. Этностық тәрбиенің алғышарттары.

2. Ойын бала тәрбиесінің негізгі әдісі мен түрі.

 Баланы тәрбиелеуде халық педагогикасында көрініс тапқан алғышарттарды негізге алған мінез-құлық нормасын бала жастан дамыту; адамгершілік қарым-қатынас мәдениетін меңгертуде педагогикалық талаптарды ескеру (қарапайымнан күрделіге, жеңілден ауырға, жалпыдан жекеге қарай және т.б.), мінез-құлық дағдыларын меңгерту; қарым-қатынастағы құндылықтарды бағалай білуге үйрету және т.б.).

Тәлім-тәрбие берудің күнделікті практикасында педагогикалық ықпал етудің, толып жатқан әдіс-тәсілдерін (қайырымды қатынас жасау, адамгершілік сезімін ояту, жанама ықпал жасау, түсіндіру, көрсету, әңгімелеу, өзіне деген сенімін нығайту, сендіру, сенім арту, мақтау, мадақтау, түзеу, бағалау, қызықты да жауапты іс-әрекетке тарту, тапсырма беру, ренжу, наразылық білдіру, ашулану, айыптау, қолдау, ынталандыру, бұйыру, еркелете кінә арту және т.б.).

Балаға тәрбие берудің мүмкіндіктері ретінде салт-дәстүрлер, әдет-ғұрыптар, поэтикалық мақал-мәтелдер, аңыз-әңгімелер, ертегілер, жұмбақтар, жыр-дастандар және ұлттық ойындар, ата тек шежіресі, діни ілімдер, дүниетанымдық озық ой-пікірлер және т.б. ұтымды пайдаланған.

Баланың жас кезеңдеріне байланысты тәрбиелеудің әдіс-тәсілдерін жүзеге асыру нақты жұмыс формаларымен, атап айтсақ, Наурыз мейрамы, дәстүрлі той-жиындарды (шілдехана, баланы бесікке салу, қырқынан шығару, тұсау кесу, сүндетке отырғызу, тоқым қағу, қыз ұзату тойы, үйлену тойы және т.б.), өнер адамдарымен кездесулер (жыршы-жыраулар, әнші-күйшілер, ақындар), ұлттық ойындарда (асық ойнау, көкпар, қыз қуу, алтыбақан және т.б.) шешімін тапқан.

Әрбір әдіс-тәсіл бала тәрбиесіне мақсатты түрде әсер еткен. Мәселен, қазақтың «қызға қырық үйден тиым», «келінім саған айтам, қызым сен тыңда» дейтіні тұтас - ұрпақтың болашағымен астасып жатқан көрнекті құбылыс. Қазақ ұлттық тарихымыздан бала тәрбиесіне байланысты бір-екі мысал келтіргенді жөн санадық. ....Атымтай жомарт өлген соң інісі де Атымтайдай боламын деп, малын шаша бастапты. Шешесі неше мәрте айтады екен: «Шырағым, малды орынсыз шаша берме», - деп. Бір күні бұл сөздер баланың көңіліне келіп, шешесінен сұрайды: «Сіз маған мал шашпа дейсіз, марқұм Атымтай ағама бір сөз де айтпайтын едіңіз. Атымтай туған ата-анадан мен де туғаным жоқ па? Атымтайға біткен мал маған да біткен жоқ па? Сіз қалайша менің жомарт болғанымды жаратпайсыз», - деп. Шешесі жауап береді: «Атымтай туған соң үш күнге дейін жылап емшек ембеді. Емшегім сыздап, сүт аққан соң, көршіміздегі бір жетім баланы емізіп едім, құшағымда отырған Атымтай жылағанын қойып, екінші емшекті еме бастады. Осылайша, әрқашан бір емшекті әлгі жетім балаға емізбесем, Атымтай да ембеуші еді. Ал сен балам, туғаннан былай қарай, бір емшегімді еміп жатқаныңда, екіншісін екі қолыңмен мықтап ұстап жатушы едің, міне соның үшін сен Атымтайдай жомарт бола алмайсың. Малыңды орынсыз шашпа, дейтінім сол», - депті.

Қазақ этнопедагогикасында баланы тәрбиелеуде белгілі бір жүйе қалыптасқанын және мүмкіндіктері жоғары болған деп дәлелдеуге, сондай-ақ қазақ этнопедагогикасында баланы халықтық педагогика дәстүрлері негізінде тәрбиелеу моделін жасауға негіз болады (сурет 4), сонымен қатар қазақ этнопедагогикасында балаға тәрбие беру жолдарын қарастыруға негіз болады.

Тақырып № 15. Этникалық дидактиканың мәні, мақсаты, міндеттері, мазмұны, түрі, құралдары

Мақсаты: Халықтың рухани мәдениеті туралы мағлұматтар беру

Негізгі ұғымдар: Этномәдениет, рухани мәдениет, жалпыадамзаттық құндылықтар.

Жоспар