Сызба 1.4.9 Қайта өрлеу дәуірінің философиясы /Ренессанс/
Антропоцентризм (суретші культі, “адам - өзін өзі жасаушы”). «Адам – ол бақытты ажалды Құдай». /Альберти/
Онтология – шексіз әлем дүниесі. Гелиоцентризм. Көптеген ақылды әлемдер өмір сүреді. /Бруно/. Дүниенің орталығы болмайды. Галилей – аспан Колумбы.
Гносеология – Ақыл позициясының нығаюы. Эксперименттік жаратылыстанудың қалыптасуы. Механика –математикалық ғылымдардың жұмағы. /Л. да Винчи/
Аксиология – адам бостандығы. Гуманизм. Эпикуризм және этика құндылығы. Адамның жердегі борышы.
Кесте 1.4.10 Ренессанс философиясының мазмұны мен негізгі мәселелері
Бағыты
|
Өкілдері |
Негізгі шығармалары |
Негізгі ойлары |
Гуманитарлық |
Л.Валла Д,Алигьери Ф.Петрарка |
«Ләззат жайлы». «Құдыретті комедия», «Менің сырым», «Өзіндік өмір жайлы» |
Прогресшіл қайраткерлердің үлгісі – жан- жақты дамыған тұлға
|
Неоплатондық |
Н.Кузанский |
«Ғылыми білімсіздік», «Тұжырымдар жайлы», «Оқылған білместік апологиясы» |
Неоплатонизм парадигмасы түйінделеді: Даралық-Ақыл-Жан атты платондық триада диалектикасына; сатылы жойылу-жоғарғы «жеке және жалпы»-дан үзілу, тарау материясына; бастыны жұмбақ-интуициялық арқылы тану; адам жанының материялық ауыртпалықтан еркін болуы, тақуалық немесе шабыттың көмегімен таза руханилыққа жету |
Натур фило-софия-лық |
Н.Коперник Д.Бруно Г.Галилей |
«Себеп, бастау және даралық жайлы» |
∙пантеизм ∙табиғаттың шексіздігі туралы идея; ∙антика (адамның және хайуандардың тіршілік иелерінің онтологиясы) заманында үстемдік алған әлемге органикалық көзқарас, ∙Адамды «табиғаттың бөлшегі», «Барлық заттар ғарыштың ішінде, ғарыш барлық заттарда, біз оның ішінде, ол бізде»,-деген Д.Бруно ойы ертедегі философиядағы микро және макрокосмосының теңдігін көрсеткендей болады. ∙гилозоизм ∙Ортақ, жалпы байланыс, заттардың қозғалысы және табиғат үрдістерін сипаттағанда көрінетін диалектика |
Рефор-мация-лық |
М.Лютер Т.Мюнцер Ж.Кальвин |
Библияны неміс тіліне аудару «Христианиннің бостандығы туралы», «Праждық манифест» |
Волюнтаризм және номинализм: сенім құдайшылықпен шектелмейді, ол өзіне саясатқа, қоғамға, ғылымға және мәдениетке деген белгілі бір көзқарастарды жинақтайтын үлкен көлемді жүйе, және біршама тұтас дүниетанымды береді. |
Саясат-тық |
Н.Макиавелли |
«Патша» және «Тит Ливидің бірінші декадасы жөнінде» |
Ол обьективті тарихи қажеттілік пен заңдылық идеясын ұсынады. Оның талқылауына христиандық моральдан азат тәжірибелік ғылым кіреді. Н.Макиавелли қазіргі заманғы саяси ғылым мен салыстырмалы әлеуметтік сараптаманың негізін қалады. |
Утопиялық-социолизм |
Т.Мор Т.Компанелла |
«Утопия аралы», «Күн қаласы» |
1) қоғамдық меншік пен қанау жоқ; 2) еңбек ету барлық қауым мүшелеріне міндетті; 3 )барлығы қоғамға пайдасын тигізу керек. |