АЛҒЫ СӨЗ

Берілген оқу құралы мемлекеттік тілдегі барлық мамандықтар үшін студенттердің өздік жұмысына арналған. Бұл оқу материалы, дәріс курсын және семинар сабағының мазмұнын логикалық кесте мен рационалды сызба ретінде жіктеуге мүмкіндік береді.

Бұл оқулық 16 тақырыпты қамтиды, оның өзі қоғам өмірінде философияның мәдени-әлеуметтік рөлін ашуға арналған. Оқулық құралының негізгі мазмұнын маңызды және түйінді философиялық категориялар, глоссарийлер, соның ішінде Аралық Мемлекеттік Бақылауға дайындықты құрайды. Осының нәтижесі Аралық Мемлекеттік Бақылауды тапсыру кезінде студенттің жұмысын әлдеқайда жеңілдетеді.

Логикалық кестенің мазмұны студенттерге философиялық ғылымның мәні, ерекшелігі және құрылымы жөнінде жалпы түсініктерді қалыптастырады. Бұл оқу әдістемесін білімді толықтыру көзі ретінде оқулықтармен, дәріс материалдарымен бірге қосымша білім ретінде қолдануға болады.

Кредиттік оқыту технологиясы студенттің өздік жұмысы (СӨЖ) мен студенттің оқытушымен өзіндік жұмысының (СОӨЖ) үлкен көлемін қамтиды.

Бұл тұста студент оқытылатын объекті ғана емес, оқыту процессіне белсенді қатысушы субъектіге айналады. СӨЖ жинақталған мәліметтің өзіндік шығармашылық қызметінің нәтижесіне айналуы ретінде қарастырылады. СӨЖ білімді жинақтау, тәжірибе жасау, білімді бекітудің барлық түрлері (рефераттар, баяндамалар) ретінде түсіндіріледі. Сондықтан оны тұлғаны оқытудың және тәрбиелеудің маңызды бөлігі ретінде қарастыру қажет. СӨЖ-ның оқу процессіндегі басты мақсаты танымдық, оқыту және тәрбиелік функцияларды жүзеге асырумен байланысты. Олардың байланысы мен өзара шарттастығы оқу процессінде белсенді, шығармашыл, жауапкершілікті, өзін-өзі жетілдіре алатын, кейін бәсекеге қабілетті маманға айналдыруға бағытталған.

Философиядағы өздік жұмыс белсенді өмірлік ұстанымы бар, шығармашылыққа бейім тұлғаның шыңдалуының негізіне айналуы қажет.

Бұл оқу құралы:

а) Қазіргі ғылыми дүниеге, рухани мәдениеттің идеялық-теориялық негізін иемденген тұлғалар мен азаматтықты қалыптастыруға;

ә) Өзіндік практикалық іс-әрекеттердің тәжірибелерін иемдену және оларды өмірлік бағдарламаның орындалу жолдары арқылы іске асыруға;

б) Жоғарғы білім шыңына жетуге және шығармашылық бәсекеге қабілетті, қоғамның белсенді мүшесі болуға даяр және өзіндік еркін ойы бар, қабілетті тұлға ретінде өзін-өзі дамытуға себепші болады.

Оқу құралының мақсаты:

• ой мектебі ретінде әлемдік және отандық философияның даму тарихын;

• философияның ғылыми білім жүйесіндегі рөлі мен қоғамдық мәдиниеттегі орнын;

• философия теориясындағы негізгі категорияларды;

• адам болмысының құнды, жан-жақты түсініктері, әлеуметтік өмірді танудың негізгі ұстанымдары мен таным заңдарын;

• философтарды, соның ішінде қазіргі постклассикалық философияның әр түрлі ағымдағы көпшілікке танымал өкілдерін студент білуге міндетті.

Оқу құралының міндеті:

• жалпы гуманитарлық сипаттағы және философиялық әдебиеттермен жеке жұмыс істеуді;

• негізгі дүниетанымдық мәселелерді көру және оларды шешуге мүмкіндік беретін жолдарын табуды;

• логикалық ойлау және өзінің ойларын дәйекті айтуды;

• философияның негізгі базалық категорияларын, түсініктемелерін, анықтамаларын студент білу қажет.

Философия курсының тақырыптық жоспары

1. Дүниеге көзқарас, оның құрылымы мен дәрежесі. Философия пәні мен міндеті, оның қоғам өміріндегі қызметі

2. Ежелгі Шығыс философиясы

3. Антикалық философия

4. Орта ғасырлық философия (Батыс Европалық және арабтық) және Қайта өрлеу дәуірі

5. Жаңа заман философиясының ғылыми танымдық әдістегі мәселесі. Ағартушылар кезеңі

6. Классикалық неміс философиясы

7. Қазақ және орыс философия тарихы

8. ХХ ғ. философиясы

9. Онтология философиясы. Болмыс

10. Диалектика логика және таным теориясы ретінде

11. Әлеуметтік философия. Қоғам жүйе ретінде

12. Тұлға және қоғам

13. Қоғамның рухани өмірі

14. Техника және информатика философиясы

15. Өркениет пен мәдениет

16. Қазіргі өркениеттің жаһандық мәселесі

1 Тарау. Философия тарихы үрдіс және ой мектебі ретінде

1. Дүниетаным және оның құрылымы мен деңгейі. Философияның мәні мен міндеті, оның қоғамдағы орны

Философия ұғымын зерттеу үшін, ең алдымен, оның нені зерттейтінін, адам мен қоғам өміріндегі орны қандай екенін түсіну керек. Ол тек ғылымдардың бірі ме, әлде ол ғылымнан жоғары нәрсе ме?

Білім мен сенімнің, ой мен сезімнің, көңіл күй мен мақсат мүдденің, үміт пен ниеттің тағы басқа түрлі жақтарының бірігуі болып табылатын дүниеге көзқарас адамдардың дүние және өзі туралы біртұтас ұғымдардың жиынтығы деуге болады. Дүниетаным, дүниеге көзқарас дегеніміз — айнала қоршаған орта, бүкіл әлем, тұтас дүние туралы, ондағы адамның орны, тіршіліктің мән-мағынасы туралы көзқарастардың, пікірлер мен түсініктердің жүйеленген жиынтығы. Көп өлшемді бұл құбылыс (дүниеге көзқарас) адам өмірінің практикалық іс-әрекеті мен мәдениетінің түрлі салаларында қалыптасады.

Бірнеше ғасырлар бойы ойшылдар дүниетанымдық білімнің бастауы, оның шындық критериі туралы сұрақ қойып келді. Бірақ бұл дүниетанымдық проблема XVIII ғасыр аяғында Германияда айқынырақ қисынға келтірілген. «Дүниетаным» ұғымын енгізген неміс зерттеушісі және философ Кант: «егер адамға шынында керек ғылым бар болса, онда ол білу мүмкіндігін береді», - деген қорытындыға келді, «әлемдегі орнын қалай тиісті түрде алуға болады, адам болу үшін қандай болу керек екенін дұрыс ұғыну»¹

Дүниетанымның төрт аспектісін бөліп алуға болады: онтологиялық, гносеологиялық (танымдық), аксеологиялық (құндылық) және праксио­логиялық. Онтология - болмыс дамуының жалпылама заңы туралы ілім. Онтологиялық мәселе материалистер үшін сыртқы дүниенің объективті өмір сүруін, оның мәңгі, шексіз тіршілігін мойындаушылық, ал идеалистер үшін рухтың болмысын алғашқы, қозғаушы күш ретінде уағыздаушылық. Практикалық немесе праксиологиялық қатынас – адамның әлемге және өзіне адам қызметінің шегі, тәсілі мен мүмкіндік жағынан қатынасы. Құндылық қатынас (аксиологиялық қатынас) – адамның әлемге және өзінің тіршілік әрекетіне қатынасын өмірдің мәні арқылы көрсету. Бұл арқылы адам мен әлем туралы басқа дүниетанымдық білім өзгереді, адам өміріндегі құндылықтардың мәнін түсіну (адамгершілік, эстетикалық, әлеуметтік-саяси және т.б). Адам болмысының екі ажырамас бөлігі – рухани және практикалық кезең. Бір жағынан адамның практикалық қызметі (адамның табиғаты және адам өзгерісі) танылған және жете түсінілген қызметке негізделген, яғни адамның шындықты рухани меңгеруі. Екінші жағынан, сана (білім мен құндылық) шындықты рухани меңгеру секілді өндірістік пен қоғамдық-тарихи қызмет нәтижесінде пайда болады және дамиды.

1. И.Кант. «жақсы мен жоғары сезімдерге бақылауға» қосымша //Соч. 6т. М.,1964 - т.2- с. 204.

Сызба 1.1.1 Дүниеге көзқарас құрылымы

А дамның іс-әрекеті мен қызметі Сызба 1.1.2 Философия мәдениеттің феномені ретінде

Дүниеге көзқарас – объективті дүниеге, болмысқа, адамға және тіршілікке деген неғұрлым жинақталған, қорытылған біртұтас көзқарастар мен қағидалар.

Философия – (грекше филео-махаббат, құштарлық; софия - даналық) – қоғамдық сананың ерекше формасы, дүниеге көзқарастың ғылыми-теориялық түрі, болмыс пен сананың жалпы принциптері, адамның адамға, дүниеге қатынасы туралы әмбебап ілім, ойлау туралы ойлау.