4.Есептерді шығару:

1) Инвестициялардың дисконтталған сомасы нұсқаулар бойынша анықтап, уақыт факторының есебінен инвестицияларды жүзеге асыру нұсқаларының ішінен тиімдісін табу керек. Есептеуге қажетті мәліметтер кестеде көрсетілген.

Қаражат салымдары формасында инвестициялардың нұсқалары.	Есепті кезең (инвестицияларды жүзеге асыру жылдары)					Инвестиция
	1-ші жыл	2-ші жыл	3-ші жыл	4-ші жыл
нұсқа нұсқа нұсқа	240 202 200	200 158 200	120 196 200	140 244 200	800 800 800

2) Инновациялық жобаны жүзеге асырудан күтілетін таза табыс (пайда мен амортизацияның сомасын)және жобаға қаражат салымдары нысанындағы инвестицияларды қайтару мерзімін (кәсіпорын 2 жыл ішінде енгізуді жоспарлайтын) анықтау керек. Есептеуге қажетті мәліметтер кестеде келтірілген.

Көрсеткіштер	Жоспарлы кезең
	1-ші жыл	2-ші жыл
1. Қаражат салымдары нысанындағы инвестициялардың көлемі, мың тг. 2.Тауарды өткізу көлемі (ҚҚС-сыз) мың.тг. 3.Өткізілген тауар көлемінің өзіндік құны мың тг. Амортизация мың тг. 4.Пайдадан аударылатын салықтар мен басқада да аударымдар мың тг.	4500 8500 5900 850 310	1500 9500 6700 880 405

Тапсырманы орындау бойынша әдістемелік нұсқау

Өнімді өткізуден түсетін таза табысты факторлық талдау.

Ауыл шаруашылық өнімін өткізуден түсетін табыс үнемі мына факторлардың әсерінде, ықпалында болады: өнімді өткізу көлемі, өнімнің құрылымы; өткізілген өнімнің сату бағасы; шикізат, материал, отын, электрэнергиясының тарифтері, тасымал шығындары, материалды және еңбек ресурстарының шығындарының деңгейі.

Өнімді өткізуден түсетін табысқа факторлардың әсерінің формальды есебін келтірейік.

1. Өнімді өткізуден түсетін табыстың ( ) жалпы өзгерісінің есебі :

( 17 )

мұндағы Р₁- есепті кезеңдегі табыс, теңге

Р₂ – өткен жылғы табыс, теңге

Кәсіпорын үшін табыстың жалпы өзгерісі мынаған тең :

= 729-666 = 63 мың теңге

2. Өткізілген өнімнің сату бағасының өзгерісінің ₁ табысқа әсерінің есебі:

₁= ( 18 )

мұндағы - есепті кезеңде осы кезеңдегі бағамен өнімді өткізу (р-өнім бағасы, q – өнімнің жалпы саны);

- есепті кезеңде өткен жылғы бағамен сату.

Кәсіпорынныңмәліметтері бойынша табысқа баға өзгерісінің әсері мынадай:

₁= 49444-51210= -1766 мың теңге

3.Өнім көлеміндегі өзгерістердің табысқа әсерінің есебі ( ₂) :

₂= P₀K₁ - P₀ = P₀ (K₁ - 1) ( 19 )

мұндағы P_{0 –} өткен кезеңдегі табыс

К₁- өткізілген өнім көлемінің өсімінің коэффициенті:

К₁ = S_1.0/S₀ ( 20 )

мұндағы S_1.0 - есепті кезеңде өткен жылғы баға мен тариф бойынша өткізілген өнімнің нақты өзіндік құны;

S₀ - өткен жылдағы өнімнің нақты өзіндік құны

Берілген кәсіпорын үшін К₁ мынаған тең :

К₁ = 50520/53797=0,939

Бұдан мынаған тең :

= 666* (0,939-1)= -36 мың теңге.

4. Өнімнің құрылымындағы өзгерістер нәтижесінде өнім көлеміндегі өзгерістердің табысқа әсерінің есебі ( ) :

=Р₀ (К₂ – К₁) ( 21 )

мұндағы К₂ - сату бағасы бойынша бағаланған өнімді өткізу көлеміндегі өсім коэффициенті:

К₂ = ( 22 )

мұндағы - есепті кезеңде өткен жылғы бағамен өнімді өткізу;

- өткен кезеңдегі өнімді өткізу.

Кәсіпорынның мәліметтері бойынша К₂ мынаған тең болады:

К₂ = 51210/54463= 0,94

Бұдан мынаған тең :

= 666* (0,94-0,939) = 0,85 мың теңге

5.Өнімнің өзіндік құнының өзгерісінің табысқа әсері :

= S_1.0 – S₁ ( 23 )

мұндағы S_1.0 - есепті кезеңдегі өткен жылғы баға және шарт бойынша өткізілген өнімнің өзіндік құны;

S₁ – есепті кезеңде нақты өткізілген өнімнің өзіндік құны.

Кәсіпорынның мәліметтері бойынша тең болады :

= 50520 – 48715 = 1805 мың теңге.

6. Өнімнің құрамындағы құрылымдық өзгерістер есебінен өнімнің өзіндік құнының өзгерісінің табысқа әсері былай анықталады ( ) :

( 24 )

Кәсіпорынның мәліметтері бойынша мынаған тең :

= (53797*0,94) – 50520 = 59,18 мың теңге.

Факторлық ауытқулардың қосындысы есепті кезеңдегі өнімді өткізуден түсетін таза табыстың жалпы өзгерісін береді және келесі формуламен анықталады::

немесе

мұндағы Р – табыстың жалпы өзгерісі;

Р₁ –i- ші фактордың есебінен табыстың өзгерісі

Біздің кәсіпорында табыстың жалпы ауытқуы -1514,4 мың теңге, бұл факторлық әсерлердің сомасымен теңестіріледі:

= -1766 -36 + 0,85 + 1805 + 59,18

Талдау нәтижелері өнімді өткізуден түсетін табыстың ауытқуына факторлардың әсерін жинақтау кестесінде келтіреміз.

4- кесте - Өнімді өткізуден түсетін табыстың ауытқуына факторлардың әсері

Көрсеткіштер	Мөлшері, мың теңге
Табыстың ауытқуы – барлығы, с.і. : А) өнімге электрэнергиясының тарифінің өзгерісі Б) Өнім көлемінің өзгерісі В) Өнімнің құрылымының өзгерісі Г) Өнімді өндіруге кететін шығындардың өзгерісі Д) Өнімнің құрамындағы құрылымдық өзгерістер есебінен өнімнің өзіндік құнының өзгерісі	63 -1766 -36 0,85 1805 59,18

4-кестеде келтірілген көрсеткіштер негізінде мынадай қорытындыға келуге болады: табыстың өзгерісіне ең қолайлы әсерін тигізген фактор кәсіпорынның шығындары көлемінің өзгерісі (1766 мыңтеңге) және өімнің құрамындағы құрылымдық өзгерістер есебінен өнімнің өзіндік құнының өзгерісі (1805) қолайлы әсерін тигізген.

Өндірістік қызметтің табыстылық (рентабельділік) деңгейі немесе шығындардың орнын толтыру деңгейі жалпы кәсіпорын бойынша 3 бірінші ретті негізгі факторларға байланысты: өткізілген өнімнің құрылымдық өзгерісіне оның өзіндік құны мен өнімді өткізудің орташа бағасының өзгерісі.

Өндірістің табыстылығы жалпы немесе таза табыстың өткізілген өнімнің шығындарының қосындысына қатынасымен анықталады:

немесе

мұндағы П_рп - өнімді өткізуден түскен табыс;

Ч_рп – таза табыс;

З_рп - өнімді шығаруға және өткізуге кеткен шығындар

Табыстылық көрсеткіштерінің деңгейі мен серпініне өндірістік-шаруашылық факторларының жиынтығы әсер етеді: өндірісті ұйымдастыру мен басқару деңгейі; капитал құрылымы, өндірістік ресурстарды пайдалану дәрежесі, өнімнің сапасы, көлемі, құрылымы, әртүрлі қызмет түрінен түсетін таза табыс, оларды пайдалану бағыттары.

№ 9 тапсырма дәріс материалдарын, сондай-ақ қосымша оқулықтар мен оқу құралдарын, экономикалық әдебиеттер мен мерзімді басылымдар мәліметтерін пайдалана отырып жеке орындалады.

Бақылау нысаны: Тапсырманы қорғау

Тапсырманы орындауды бағалау баллы – 2 балл.

Бағалау критериі:максималды балл алу үшін тапсырма толық орындалуы тиіс, жауаптары мазмұнды, әдебиеттерге сілтеме жасай отырып, өз уақытында орындалуы тиіс.

СӨЖ тапсырмасын орындау мерзімі –9апта.

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі

13. Кәсіпорын экономикасы. Тәжірбиелік құрал./ Рахметов Б.А., Байнеева П.Т., Қалманова Н.М. Экономика баспасы., Алматы 2012ж.

14. Экономика предприятия. Учебное пособие/Куатова Д.Я. Изд.: Экономика, Алматы 2011г.

15. Экономика предприятия. Учебное пособие/ В.П.Волков, А.И.Ильин, В.И.Станкевич и др.; под общей редакцией А.И.Ильина, М.:Новое знание, 2008г.