Тақырып14. Кәсіпорын қаржысы

Лекция мақсаты: студенттерге кәсіпорындағы еңбекті және оның әлеуметтік-экономикалық дамуын жоспарлау негіздерімен таныстыру

Лекция сұрақтары:

14.1. Өнеркәсіп қаржысы туралы түсінігі және міндеттері

14.2. Кәсіпорындағы қаржы қатынастар көрінісінің нысандары

14.3. Кәсіпорынның қаржы қызметінің негізгі қағидалары мен ұйымдастыру бағыттары

14.1. Өнеркәсіп қаржысы туралы түсінігі және міндеттері

Кәсіпорынның табысы, оның мәні мен маңызы. Табыс — төтенше таралған, кең түрде қабылданатын, сонымен қатар түрліше маңызды қолданылатын көп мағыналы ұғым. Сөздің кең мағынасында ақшалай құнына ие болуды кез келген ақша қаражатының түсімі немесематериалдың құндылықты алуды көрсетеді.

Кәсіпорындардың қаржысын ұымдастырудың қажетті қағидаты — басқарудың барлық деңгейлеріндегі қаржы резервтерінің (резервтік капитал, тәуекел қоры) болуы әр түрлі әдістермен өңдірістік және әлеуметтік қорлардың мөлшеріне пайызбен, пайда немесе табыстан тұрақты нормативтер бойынша аударымдар арқылы жасалуы мүмкін.

Қаржы резерві дегеніміз - уақытша болатын қаржы қиыншылықтарын жоюға және шаруашылықтардың қызметіне қажет қалыпты жағдайларды қамтамасыз етуге, сондай-ақ, әдетте, қаржы жоспарында қаралмайтын өндірістік және әлеуметтік дамумен байланысты шығындарды (ойда болмаған шығындарды) қаржыландыруға арналған қаржы түрі.

14.2. Кәсіпорындағы қаржы қатынастар көрінісінің нысандары

Ұзақ мерзімді және экономиканы дамытудың көптеген өзекті мәселелерін шешуге бағытталған құжат – ол «Қазақстан Республикасының индустриялық-инновациялық дамуының 2003 - 2030 жылдарға арналған стратегиясы». Ол Елбасының 2003 ж. 17 маусымдағы №1096 Жарлығымен бекітілген. Бұл стратегияны әзірлеумен алғашқыда Индустрия және сауда министрлігі шұғылданды, кейіннен оны Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігі, Индустрия және сауда, Білім және ғылым, Көлік және коммуникация, Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау, Энергетика және минералдық ресурстар, Қаржы министрлігімен, Табиғи монополияларды реттеу және бәсекені қорғау жөніндегі агенттік пен, Ұлттық Банкпен бірлесе отыра әзірледі.

14.3. Кәсіпорынның қаржы қызметінің негізгі қағидалары мен ұйымдастыру бағыттары

Қазақстан экономикасындағы инвестициялық ресурстар аз әрі көп, сондықтан капитал рыногындағы жағдайды қысқаша түрде «молшылық кезіндегі тапшылық» деп сипаттауға болады. Ішкі жалпы көлемдегі қорлар кез келген елдегі инвестициялық ресурстардың негізгі көзі болып табылатындығы белгілі. Қазақстанда олардың мөлшері әзірше ІЖӨ 24 % артпайды, бұл - әлемдік рыноктың қолайлы конъюнктурасында. Оңтүстік Шығыс азия елдеріндегі экономиканың жедел өсуі үшін бөлінген қорлардың мөлшері ІЖӨ 32 – ден 47 % дейін жетеді.

Т. Рысқұлов атындағы Қазақ экономикалық университеті «Экономика және басқару»факультеті «Экономика» кафедрасы

ПРАКТИКАЛЫҚ (СЕМИНАР) САБАҚТАРЫН ОРЫНДАУ ҮШІН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ

КЕ 3302 «Кәсіпорын экономикасы» пәні бойынша

«5В050600 - Экономика» мамандығы

Алматы, 2012 ж.

Тақырып 1. Қазақстан Республикасы экономикасының даму сипаттамасы және оны мемлекеттік реттеу

Практикалық (семинар) сабақ тапсырмасы: Сұрақтарды талқылау:

1. «2003-2015 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының Индустриялық – инновациялық даму стратегиясы» бойынша талқылау жасап, өз пікірлерін білдіру.

2. ҚР-сы өнеркәсібінің даму жағдайын талдау.

3. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасы. Жоғары технологиялық өндірістерді дамытудың алғашқы мақсаттары.

Тапсырманы орындауға арналған әдістемелік нұсқау:

Кәсіпкерлік бұл - табысты алу мақсатымен өндірстің барлық факторларын қозғалысқа келтірілген және толық экономикалық жауапкершілкке негізделген, кауіптің және белгіздіктің белгілі үлесімен жанасатын, шаруашылық жүргізүші субъектілердің ынталы, инновациялық қызметіне негізделген өзін-өзі ұйымдастыру процесі. Ал кәсіпкер-бұл табысты алу мақсатымен кауіп және белгісіздік жағдайларында жұмыс icтeйтін, ендірістік-шаруашылық қызметтің барлық аймақтарындағы жаңалықтарға бейімді, жігерлі, білімдер мен ақпараттың белгілі деңгейінеиеадам.Өз көзегінде кәсіпкерлік табыс-бұл кәсіпкердің пайдасы (таза табысы) және үстеме пайдасы».

Ресейде, Қазақстанда кәсәпкерлік ерте заманнан келеді Қазақстанның көшпелі шаруашылық жағдайында кәсіпкерлік еркін дамыған жоқ. Ресейде Петр 1 патшалық, ету көзінде кәсіпкерлік ерте дамыды, бipaқ крепостной қоғам тежеді. Капитализмнің дамуымен кәсіпкерлікте дамыды. 1861 жылпы революциядан кейін Қазакастанда темір жол құрылысы, ауыр енеркәсіп салалары орын алды. Кәсіпкерліктің субъектісі бөлып -жеке адамдар сонымен бipгe заңды тулғалар, бірқкен серіктестер, арендалық ұжым, ашылық және жабық акционерлік қоғамдар, шаруашылық ассоциациялар, әр түрлі бірлестіктер және қорпорациялар бөлады.

Кәсіпкерлік дегеніміз - белгілі бір icтi істей білу. Ic icтey адамның белсенділігі. Белсенділік және іскерлік адамдардың мінөз - кұлқы типтерімен байланысты бөлады. Олар адамның еркін өмір сүру түpi болып табылады. Кәсіпкерлік кабілеттік адамдардың ерекше таланттылығы.

Оны түсіну үшін кәсіпкердің 2 функциясын түсіну керек.

Кәсіпкер барлық, ресурстарды: жер, капитал және еңбекті өнім өндіріу процесіне қосу ынтасын өз жауапкершігіне алады, яғни енірістің қозғаушы күші, ceбeбi icтeгeн ici пайда беретініне сенеді

Кәсіпкер өндipic процесіне барлық нeгізгi шешімдерді өз қолына алады және кәсіпорынның ic бағытын айқындайды.

№ 1 тапсырма дәріс материалдарын, сондай-ақ қосымша оқулықтар мен оқу құралдарын, экономикалық әдебиеттер мен мерзімді басылымдар мәліметтерін пайдалана отырып жеке орындалады.