2.1. Беларуская мова сярод іншых славянскіх моў

Колькі памятае сябе чалавецтва, заўсёды існавала вялікая колькасць моў. Лічбавыя паказчыкі, у залежнасці ад падыходаў да самога паняцця мовы, значна адрозніваюцца. На сённяшні дзень найбольш вывучана да 3000 моў розных народаў Зямлі. Усяго ж навуцы вядома да 5600 жывых і мёртвых моў. Усе мовы свету паводле генеалагічнай класіфікацыі аб’ядноўваюцца ў сем’і, а тыя ў залежнасці ад ступені блізкасці моў паміж сабою падзяляюцца на групы і падгрупы.

Мовазнаўства вылучае наступныя моўныя сем’і: індаеўрапейскую, фіна-угорскую, цюркскую, мангольскую, кітайска-тыбецкую і шэраг іншых. Вялікую цікавасць для нас уяўляе індаеўрапейская моўная сям’я, якая складаецца з наступных груп:

Групы		Падгрупы	Мовы
1.	Германская	паўночная	шведская, дацкая, нарвежская, ісландская, фарэрская
		заходняя	англійская, нямецкая, нідэрландская, люксембургская, фрызская, ідыш (новаяўрэйская)
		усходняя	мёртвыя мовы ( гоцкая, бургундская, вандальская і інш.)
2.	Раманская	іспанская, партугальская, каталанская, французская, італьянская, румынсккая, малдаўская і інш., мёртвая – лацінская.
3.	Кельцкая	ірландская, гэльская, валейская, брэтонская і інш., мёртвыя — гальская, мэнская і інш.
4.	Балтыйская	літоўская, латышская, мёртвыя – пруская, яцвяжская.
5.	Іранская	заходняя	курдская, белуджская, талышская, таджыкская, персідская, хазара і інш.
		усходняя	асецінская, ягнобская, афганская (пушту) і інш.
6.	Індыйская	хіндзі, урду, бенгалі, пенджабі, сіндхі, сіндкальская, непалі, цыганская і інш., мёртвыя – ведыйская, санскрыт.
7.	Анаталійская	вымерлая група
8.	Тахарская	тахарская А, тахарская Б (мёртвыя)
9.	Грэчаская	грэчаская, мёртвыя — старажытнагрэчаская і візантыйская
10.	Італійская	мёртвыя мовы
11.	Армянская	армянская
12.	Фрыгійская	фрыгійская (мёртвая)
13.	Фракійская	фракійская (мёртвая)
14.	Албанская	албанская
15.	Венецкая	венецкая
16.	Славянская	усходняя	беларуская, руская, украінская
		заходняя	польская, чэшская, славацкая, сербалужыцкая, палабская (мёртвая)
		паўднёвая	балгарская, харвацкая, сербская, македонская, славенская, стараславянская (мёртвая)

Падгрупы моў славянскай групы склаліся гістарычна, іх назвы адпавядаюць геаграфічнаму размяшчэнню славян. Блізкасць славянскіх моў тлумачыцца ў першую чаргу тым, што ў пэўны перыяд продкі сучасных славянскіх народаў жылі разам на параўнальна невялікай тэрыторыі, так званай прарадзіме славян. Гэта было прыкладна з IV тысячагоддзя да нашай эры па VI ст. нашай эры, тэрытарыяльныя межы ўключаюць прастору ад Дуная і Одэра да Дона і Волгі. Зразумела, што ў той час сувязь паміж імі была вельмі цесная, а падабенства, у тым ліку і моўнае, было значна большым, чым цяпер. Гэта дазваляе гаварыць аб так званай праславянскай мове, або агульнаславянскай мове-аснове, агульнай мове ўсіх славян, фрагменты якой можна ўзнавіць на падставе некаторых старажытных фактаў, што захаваліся ў асобных славянскіх мовах і дыялектах.

У сучасных славянскіх мовах захавалася з таго часу шмат агульнага ў лексіцы, фанетыцы, граматыцы. Пра агульнасць паходжання славянскіх моў сведчыць вялікая колькасць аднакаранёвых слоў (роднасных):

Бел.	Руск.	Укр.	Польск.	Чэшск.	Балг.
Зямля	Земля	Земля	Ziemia	Zeme	Земя
Ноч	Ночь	Ніч	Noc	Noc	Нощ
Новы	Новый	Новий	Nowy	Novy	Нов
Жыць	Жить	Жити	Żyć	Žiti	Живея
Хадзіць	Ходит	Ходити	Chodzić	Choditi	Ходя
Адзін	Один	Один	Jeden	Jeden	Един

З VI ст. у выніку паслаблення сувязей паміж славянскімі плямёнамі агульнаславянскае адзінства перастала існаваць, што прывяло да распаду мовы-асновы.

З гэтага часу пачалося вылучэнне славянскіх моўных груп, асобных славянскіх моў. З блізкіх паміж сабой племянных дыялектаў склалася агульнаўсходнеславянская мова, якую яшчэ называюць старажытнарускай, або ўсходнеславянскай. Агульнаўсходнеславянская мова была дзяржаўнай мовай Кіеўскай Русі.

Фарміраванне беларускай народнасці і яе мовы пачалося ў складзе ВКЛ, у якое ўвайшлі землі сучаснай Беларусі і Украіны. У межах Маскоўскай дзяржавы склаліся руская народнасць і яе мова. Самай вялікай па колькасці славян, што гавораць на яе мовах, з’яўляецца ўсходнеславянская падгрупа, хоць у яе склад уваходзяць усяго тры мовы.

Такім чынам, беларуская, руская і ўкраінская мовы блізкароднасныя: вытокі іх развіцця – агульнаўсходнеславянская мова-аснова.

Сучасныя беларускую, рускую і ўкраінскую мовы збліжаюць даўняя гісторыя і культура, фанетычныя рысы, вялікая колькасць слоў з адным і тым жа значэннем, напрыклад:

бел. рус. укр.

жаўранак жаворонок жайворонок

любоў любовь любов

галава голова галова