ҚР ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ МИНИСТРЛІГІ С.Д.АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ

МИНИСТЕРСТВО ЗДРАВООХРАНЕНИЯ РК КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ С.Д.АСФЕНДИЯРОВА

№2 сабақ.

Бас-ми жарақаттары.

Бас-ми жарақатының жіктелуі:

Биомеханика: - соққылық- соққыға қарсы.

-Жылдамдық-баяулық.

-бірлескен.

Зақымдану түрлері: -ошақты

-диффузды

-бірлескен

патогенезі бойынша: -1-лік зақымдану

2-лік зақымдану

бас ми жарақатының типі бойынша: -жекеленген

-бірлескен

-комбинирленген

бас ми жарақаты бойынша: -жабық

-ашық өткізгіш

-ашық өткізгіш емес

бас ми жарақатының ауырлығы бойынша: -жеңіл

-орташа

-ауыр

клиникалық формалары: - ошақты зақымдалу (соғылыү)

- бас ми шайқалуы

-диффузды аксональды зақымдану

-бас ми қысылуы

-бастың басылуы

клиникалық фазалары: - компенсация

-субкомпенсация

-әлсіз декомпенсация

- қатты декомпенсация

-терминальды

бас ми жарақатының кезеңдері: - жедел, аралық, алшақ.

Бас ми жарақатының қалдығы: - тыртықты атрофиялық

- ликвординамикалық

- гемодинамикалық

- нейродинамикалық

- басқалар.

Бас ми асқынуы: - іріңді қабыну

- қан тамырлы

- иммунды

- ятрогенді

- басқалар.

Бас ми нәтижесі: - қалыпқа келу

- жеңіл түрде мүгедектік

- ауыр түрде мүгедектік

- вегетативті жағдай

- өлім.

Б. Жабық БМЖ бас және бас сүйектің жұмсақ тіндердің зақымдалуы жатады, бас ми қуысы сыртқы ортамен байланыспаған.

В. Ашық БМЖ-на бас ми тұтастығының бұзылуы, бас ми заты сыртқы ортамен байланысады.

Г. БМЖ қоса аяқ- қолдың қабырға, кеуде және ішперде ағзалары, тамырлардың, омыртөа бағанасының зақымдалуы жатады.

Д. БМЖ клин түрі:1. бас ми шайқалуы

2. бас ми соғылуы

3. бас ми өысылуы

Е. Бас ми жарақатының қалдығы:

1. жарақаттан кейінгі арахноидит

2. жарақаттан кейінгі пахименингит

3. жарақаттан кейінгі ми атрофиясы

4. жарақаттан кейінгі арахноэнцефалит

5. жарақаттан кейінгі кистасы

6. жарақаттан кейінгі порэнцефалия

7. жарақаттан кейінгі созылмалы гематома

8. жарақаттан кейінгі гигрома

9. жарақаттан кейінгі созылмалы пневмоцефалия

10. жарақаттан кейінгі ашық тыртықтар

11. жарақаттан кейінгі бас сүйек дедекты

12. жарақаттан кейінгі ликворды фистула

13. жарақаттан кейінгі гидроцефалия

14. жарақаттан кейінгі бас ми нервтерінің жарақаты

15. жарақаттан кейінгі ишемиялық жарақаты

    16. жарақаттан кейінгі каротидті – кавернозды

    17. жарақаттан кейінгі эпилепсия

    18. жарақаттан кейінгі паркинсонизм

    19. жарақаттан кейінгі психикалық дисфункция

    20. жарақаттан кейінгі вегетативті дисфункция

    21. жарақаттан кейінгі басқа БМЖ

    22. жарақаттан кейінгі басқа асқынумен жүретін БМЖ

БМЖ аурулардың ауырлығын анықтайтын таблица.

			Ошақты симптомдар
Науқастың жағдайы	Сана сезімі	өмірге қажетті функциянальдық жағдайы	Екіншілік	Екіншілік
Қанағаттанарлық	Анық	Зақымдалу жоқ	Жоқ	Жоқ немесе аздаған
Орташа дәрежесі	Анық немесе аздаған кереңделу	Брадикардия	Жоқ	Әртүрлі жарты шартты және краниобазалды симптомдар
Ауыр	Терең кереңделуі немесе сонор	Өзгерген, 1-2 түр	Бірліктер	Жарты шарлы және краниобазалды өзгерістер айқын, тітіркену және жоғалу симптодар
Өте ауыр	Терең кома	Айқын бұзылыста, бірнеше параметр бойынша	Көптеген, тенторияльды бұзылыстар	Көптеген ошақты симтомдар
Терминальды	Терминальды кома	Койастрофикалық	Екі жақты фиксацияланған лидриоз	Бас-ми және бағаналы бұзылыстар

Бас- ми және сүйегінің жабық жарақаты.

Бас- ми шайқалуы (commotio cerebri) БМШ клиникалық үш кезеңдері бар: жеделдеу, жедел,

клиникалық сауығу.

1. Жеделдеу түрі. Жарақаттан кейн болады. Нейродинамикамен қыртыс асты бағаналар бұзылыстардың зақымдалу. Сана сезім бұзлысы, құсу, тері түсінің бұзылысы, тахикардия, көзі сіңір периостальды рефлекстің тмендеүі.

2. Жедел түрі. Жарақаттан кейн 1 апта ішінде. Астениалық синром п.б. лс

3. Клиникалық . Көп науқастарды астемикалық вететативті симптомдар 5-15 тәүліктен кейн жоғалады. Бірақ сауығуға қарамастан қыртыс және қыртыс асты бас- миында неродинамикалық процестер жүреді. Сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларында астено- вегетативті дистония және эмоцеональды бұзылыстар пайда болады. Созылмалы аурулары бар, бұрын БМЖ-мен ауырған нуқастарды астматикалық көріністер ұзақ уақыт сақталады және бас ішілік гипотенезімен көрінеді. Клиникасында жалпы әлсіздік, бас айналу, эмоциональды қозғыштық, тұйық бас ауруы, вегетативті бұзылыстар, тершеңдік, жүректің тез соғуы, мойын, иық бұлшық еттерінің ауру, ипохондриялық және депрессивті ауытқулар. Горизонтальды түрден вертикальды түрге өткенде науқас жағдайы жақсарады.

Бас ми соғылуы (contugio cerebri)

1. Жеңіл түрі. Естен таңу болмауы мүмкін және қысқа уақыт 10-15 мин. Жалпы бас-ми бұзылыстар кезеңі 2-3 күн. Кейн науқас қалпына келеді. Естен тануда неврологиялық симптомдар, рефлекторлы ассиметрия клиникасы байқалады.

2. Орташа түрі. Естен тану ұзақ уақыт (бірнеше сағаттан 1 тәүлік). Жедел түрге витальды функциялық бұзылысы қосылады (жүрек, тыныс, алу) АСЖ, бүйрек. Ес- түссіз жағдайдан шыққанан кейн неврологиялық көрністер көрінеді: анық ошақтық менингиялды белгілер. Стационарлы емдеу 3-4 апта.

3. Бас ми соғылуының ауыр дәрежесі. Жарақат әсерінен ми бағанасы, ми диэнцефальды аймақ, жарты шарлар зақымдалады. Аурулар жағдайы ауыр, ұзақ уақыт ес түссіз 7-15 күнге дейін болады. Науқастар сопоролзды прекоматозды жағдайда түседі, оларда корниальды рефлекстер сақталады, кейде жұтыну рефлексі сақталады. Ауырлық дірежесі ми ісінуге, базальды және субарахнойдальды аймақтарға қан құюларға байланысты. Тыныс алу перифериялық түрі бойынша кеш дамиды, ол тыныс жолдарында шырыштың көп болуына немесе қан ұйынды, құсық қалдықтары, дауыс саңылауларының спазымы, жөтел рефлекстерінің тежелуінің нөтижесінде болады. Тыныс алу бұзылыстарынынн басқа диэнцефальды жетіспеушілік немесе ортаңғы, төменгі ми аймақтарының жарақаты мезэнцефало-бульбарлы түрі бойыншада дамиды.

Бас ми қысылуы.

А. Бас ми соғылуы жарақат немесе жарақатсыз болуы мүмкін, қан құйылу және гидрома, сынықтардың бас сүйектің ішіне енгенде, ми ісінуі, пневмоцеле нәтижесінде болуы мүмкін.

Б. Бас ми соғылуы бас ішілік қан құйылуда болады.

В. Ұзақ уақыт қан құйылуда компенсациялық жағдацда бас сүйегінің резервті кеңестіктер.

Бас-ішілік гематома.

А. Эпидуральды гематома-жарақат қан құйылу бас сүйектің ішкі бөлігі және мидың қатты өабаты арасында орналасады. Бса мидың жергілікті және жалпы компрессиясын шақырады.

Б. Барлық бас ми жарақаты эпидуральды гематома 0.5-0.8%

В. Қан құйылу көбінесе ортаңғы қабаты (art mengia media) әсерінен болады. Кейде қабатты вена, синустар және қан тамырлар әсерінен болады.

Г. Гематома мидың 2 бөлігінің арасында орналасады. Ең жиі самай, самай төбе, самай маңдай, самай базальды аймақтарда орналасады 30-250 мл, жиі 80-120 мл. Эпидуральды гематомада орталығы 2-4 см қалың болады перифериялық аймақтарға қарағанда. Эпидуральды гематома мидың қатты қабаты және ми затын қысады.

Д. Жедел эпидуральды гематоманың 3 клин. Түрі болады.

1. аралықтың классикалық түрі

2. көмескі түрі

3. аралық ашық аралықсыз

„жарық аралық” термині жәбірленуші бас ми жарақатынан кейін жағдайы жақсарғанын айтады, аздаған уақытта есінен танумен сипатталады. Естің толық қалыптасуы немесе аздаған ес түссіздік. Жақсару 10 мин бірнеше сағ созылады. Бұл кезде бас ауру, ұстама тәрізді (локальды ауру сезімі, көз алмасына иррадиация, жарықтан қорқу.) . пароксизмальды цефалгия аз уақыт құсумен сипатталады. Кейін неврологиялық симптомдар лавина тәрізді болады. Ол сана сезімнің тежелуі, кома, психоматорлы, құсу, парез және паралич, менингиальды симптомдармен көрінеді. Кейін дислокациялық симптомдар, ми бағанасының зақыдалуы, брадикардия, тыныс алудың бұзылуы болады.

Е. Эпидуральды гематома жедел, жеделдеу, созылмалы болады. Жеделдеу гематома жарақаттан кейін 3 тәулікте болады, созылмалы жарақаттан кейін 3 аптадан кейін п.б.

Жеделдеу гематоманың клиникалық көрінісі жарақатан кейін көрінеді 10-20мин. Жеделдеу гематомадан кейін светлый промежуток жарақаттан соң 10-20минуттан кейін болады, бірнеше күнге созылады кейде 10-12 тәулік. Жеделдеу және созылмалы ағымда мидың компрессия белгілір көрінеді, көбінесе көз түбінің Созылмалы эпидуральды гематомалар сирек кездеседі. Гематоманың тығыз капсуласы бар, ол жарақаттан кейін 2 тәулікте пайда болады.

Субдуральды гематома.

А. Субдуральды гематома- жарақаттық қанқұюлар, мидың қатты қабығымен паутинді қабық арасында болады. Эпидуральды гематомадан айырмашылығы жарақат алған қарама-қарсы жақта пайда болуы мүмкін.

Б. Көлемі 30-250мл. Субдуральды гематома үлкен көлемді алады, кейде мидың барлық бөлігін алуы мүмкін. Қанның қалыңдығы 0,5-4см-ге дейін.

В. Субдуральды гематомалар жиі кездеседі, гематомалардың 2/5 бөлігін алады.

Г. Қан кету көзі болып: пиальді веналардың үзілуі, қыртысты артериялардың, венозды саңылаудың, мидың қатты қабығының зақымдалуы.

Ж. Жедел субдуральды гематомалардың клиникалық 3 түрі бар:

А. Классикалық вариант –адам есінің 3 фазалы өзгеруіменен сипатталады жарақат кезінде естің жоғалуы, светлый промежуток, 2-к есінің жоғалуы

Б. Жарық мезгілдің (Светлый промежутоктың) өшірілуі 1-к естің жоғалуы комаға алып келуі мүмкін, ошақтық және бағаналық симптоматика пайда болады, 1-к мидың зақымдалуымен сипатталады, кейіннен есін біртіндеп жинай бастайды сопорға дейін, менигиальды симптомдар пайда болады, комадан шыққан науқаста бас ауруы мүмкін, қозғыш болады, 1-2минуттан кейін 2-к ес жоғалту болады. Ол кезде өмірге қажетті функциялар бұзылады, вестибуло-көз қозғалтқыш бұзылыстар және горметония болады. 1 жақты мидриаз, гемипоре, эпилептикалық ұстамалар болуы мумкін.

В. Вариант без светлого пролмежутка- бас ми сауытының ауыр зақымдалуы болады. Кома және сопор жағжайжан науқас шықпауы мүмкін.

Г. Жеделдеу субдуральды гематома – компрессионды синдромдан жай дамиды, аралықтың ұзаруы. Естің 3 фазалық өзгеруі осы гематомаға тән 1-к естің жоғалуы бірнеше минуттан кейін – 1 сағ. дейін. Содан кейін светлый промежуток болады, ұзақтығы бірнеше күннен 2 аптаға дейін. Бұл кезде науқастың жағдайы ауыр, өмірлік функциялар өзгермейді. АҚ жоғарлайды, брадикардия әлсіз болады. Неврологиялық симптоматика менингиальды, жалпы мидың жеіл менингиальды, көз қозғалтқыш бұзылыстармен сипатталады. Бас ауру айқын. Көз түбінде қан құюлар болады. Декомпенсация кезеңінде естің тежелуі, гомолатериальды мидриаз және контралатериалбды пирамидалық жеткіліксіздік, бағаналық симптомдар.

Е. Созылмалы субдуральды гематомалар көбінесе жеңіл жарақаттан кейін болады. Гематома капсуласының болуы тән, тығыз дәнекер тіннен құралған, көбінесе жарақат алғаннан соң 21 тәулікте болады. Көбінесе клиникалық көріністер болмайды. Психиканың смазанного маңдайлық синдроммен сипатталады, өзінің қайда екенін білмейді, эйфория болады.

АҚ-ң тұрақсыздығы, көру өткірлігі төмендейді Бас ауру жиі болады. Эпилептиалық тырысулар көз түбін тексерген кезде қан құюлар, бас ми ішілік қысымының жоғарлауын көрсетеді.