Лексика-грамматикалық тапсырмалар.

1-тапсырма.

Мәтін бойынша сұрақтар құрыңыз.

2-тапсырма.

Төмендегі сөздерді көшіріп жазып, қалай жазылғанын есте сақтаңдар.

Халықаралық, ауданаралық, пәнаралық, жаратылыстану, табиғаттану, шығыстану, абайтану, фотосурет, радиоқабылдағыш, автоқалам, автоклуб, киноқондырғы, ультракүлгін, изосызық, гипержазықтық.

3-тапсырма. Орфографиялық сөздікке қарай отырып, араб, парсы тілдерінен 10-15 сөз тауып жазыңдар, олардың қалай жазылатынын есте сақтаңдар.

Үлгі: әділ, әрекет, мектеп, медресе,..

4-тапсырма. Берілген сөздерді «Орысша-қазақша сөздіктен» қарап, аудармасын жазыңдар.

Үлгі: Инверсия –орын тәртібін алмастыру.

Инверсия, кайма, картавый, коклюш, ломбард, маранье, мелодия, мерный, мерцание, наблюдение, назначить, налог, направление, обертка, образцовый, обратиться.

5-тапсырма. Өткенді қайталауға арналған сұрақтар мен тапсырмалар:

а) Көнерген сөздердің ерекшеліктері қандай?

ә) Термин сөздердің ерекшелігі мен қызметін еске түсіріңдер. Қандай саладағы терминдерді білесіңдер? Әр ғылымға қатысты термин сөздерге мысал келтіріңдер.

б) Тұрақты тіркес пен сөз тіркесінің айырмашылығын және олардың өзіне тән ерекшелігін мысалдар арқылы салыстырып айтыңдар.

в) Сөздіктердің мақсаты мен міндетін, сөздікте сөздердің берілу тәртібін еске түсіріңдер.

г) Сөздіктің қаңдай түрлерін білесіңдер? Олардың әрқайсысына мысал келтіріндер.

Оқытушының басшылығымен жүргізулетін студенттердің өздік жұмысы (осөж)

Мәтінді оқып, аударыңыздар.

Даниловтың сөздігі

А.Даниловтың үйін алматылықтар қаладағы ерекше мұражай деп атайды. Ол «Жасыл ғаламшар адамдары» атты өте сирек кездесетін библиографиялық сөздік жасаған. Қырық алты жылдан бері осы сөздікті жасаумен айналысып келе жатқан ол барлық халықтардың түрлі уақыттағы 180 мыңнан астам белгілі адамдары туралы мәлімет беретін бір жарым миллион жазба нұсқаларды жүйеге келтірді. Салыстыру үшін «Үлкен Совет Энциклопедиясының» үшінші басылымында жиырма мыңға жуық қана адам есімдері бар екендігін айтсақ та жетілікті.

Жан-тәнімен өз ісіне берілген библиограф пен оның жинақтамасы жаңа қонысқа көшірілді: қалалық атқару комитетінің шешімімен А.Даниловқа үш бөлмелі жаңа пәтер бөлінді. Ол еліміздің түкпірінде тұратын жазушылардан, өнер және әдебиет зерттеушілерден, журналистерден, тарихшылардан, кітапхнашылардан, жас өлкентанушылардан жыл сайын әр түрлі сұрақтарға байлынысты мыңдаған, тіпті одан да көп хат алып тұрады.

Сөздікпен жұмыс істеу барысында күн сайын кем дегенде алты-жеті сағат уақытын бөле отырып, ол жастар арасында кітап насихаттаумен де көп айналысады.

1-тапсырма. Мәтін бойынша сұрақтар құрыңыз.

2-тапсырма. Көшіріп жазып, аударма сөздіктің қалай берілгеніне назар аударыңдар.

Абзац – азат жол; начать с абзаца – абзацтан бастау

Бесплатный – тегін, босқа, жай текке, төлеусіз, ақысыз; бесплатная медицинская помощь – тегін медициналық жәрдем.

Верно – дұрыс, дәл, ақиқат. Он верно решил задачу – Ол есепті дұрыс шығарды.

Гений – данышпан, кемеңгер, ғұлама. Ломоносов – гений русской науки – Ломоносов – орыс ғылымының кемеңгері.

Движение – қимыл, қозғалыс; движение планет – планеталардың қозғалысы.

Ездить – жүру, бару; ездить на трамвае – трамваймен жүру.

Жаркий – ыстық, шыжыған аптап, қызу; жаркий климат – ыстық климат; жаркое лето – ыстық жаз.

Забота- қамқорлық; забота о благосостоянии народа – халықтың әл-ауқаты туралы қамқорлық.

3-тапсырма.

Төмендегі сөздермен сөз тіркестерін орыс тіліне аударыңдар.

Үлгі: көгалдандыру – озеленить.

Көгалдандыру, қолайлы, жағдайды күту, жұмыс жоспарымен танысу, құрал –сайман, бірлескен, пайдалы, шексіз жазық, ұқыпты, қамқоршы, ертіп жүру.

4-тапсырма. Берілген сөздерді қатыстырып, сөйлемдер құрастырып айтыңдар.

Үлгі: Машинаға жаңа аккумулятор салынды.

Аккумулятор, снаряд, адьютант, экскурсия, электр, шкаф, цех, хал, хат, халық, альбом.