Студенттердің өздік жұмысы (сөж)

1-тапсырма. «Ұстаз» өлеңін жатқа айтыңыз.

2-тапсырма. «Ұстаз» тақырыбына шығарма жазыңыз.

13-сабақ

Лексикалық тақырып: Аударма мәселесі

Грамматикалық тақырып: Жедел өткен шақты қайталау.

Мәтінді оқып, аударыңыз.

Аударма - ел мен елді, тіл мен тілді жақындастыратын, ұғыстыратын, бірін-бірі байытатын, толтыратын алтын көпір деуге болатындай қастерлі де қасиетті ұғым.

Аударма үш бірдей маңызды міндет атқарады: біріншіден, ұлттық мәдениеттің өзінің қайталанбас төлтума тұрпатын сырт елдерге танытады; екіншіден, сыртқы мәдениеттердің құндылықтарын жеткізу арқылы жасаң мәдениеттерді жаңғыртып, тың тыныс береді; үшіншіден, осы елдер тілдерінің сырттан кірген жаңа ұғымдар мен түсініктерді бейнелеуге бейім сөздерін іздестіруге, саралауға бейілді етіп, тілді жаңартып, жасандырады.

Аудармада ең жиі талап етілетін түрлерінің бірі-ауызша аударма. Ауызша аударманың шағын екі түрі бар: ілеспе және дәйекті аударма.

Ілеспе аударма- ірі халықаралық саяси жиындарда, ғылыми конференцияларда, форумдарда қолданылатын аударманың күрделі түрі. Бұл ретте аудармашы сөйлеушінің сөзімен бір мезгілде аударманы есту арқылы жүзеге асырады.

Дәйекті аударма- мәтінді тындағаннан кейін ауызша аудару. Әдетте аудармашылар дәйекті аударуды хаттамалық іс-шараларға қатысу кезінде, делегацияларға ілесіп жүргенде, іскерлік келіссөздерге қызмет көрсеткенде қолданады.

Сонымен қатар аударманың кеңінен тараған түрлері де бар:

көркем, әдеби, саяси аударма.

Зерттеушілер аударманы үш түрге бөледі:

а) еркін немесе назиралық аударма;

ә) дәлме-дәл және жолма-жол аударма;

б) тендес, толық, сәйкес келетін аударма;

Жаңа сөздермен жұмыс:

Төлтума-

Тұрпат-

Құндылық- ценность

Жасаң - искусственный

Жаңғырту-

Ілеспе-синхронный

Дәйекті-

Еркін, назиралық-свободный, вольный

Дәлме-дәл, жолма-жол-буквальный, дословный

Теңдес, толық, сәйкес- адекватный, поолноценный

Лексика-грамматикалық тапсырмалар

1-тапсырма. Мәтінге қатысты сұрақтар құрастырыңыз.

2 -тапсырма. Берілген аудармалардың екінші жолдан түпнұсқасын тауып жазыңыз.

Бір ақыл жақсы, бірақ екеу болса бекем болар.(М.Әуезов) И волки сыты, и овцы сыты.

Қасқыр да тоқ, қой да аман. Кто в лес, кто по дрова.

Жылтырағанның бәрі алтын емес. Охота смертная, да участь горькая.

Біреу орман паналайды, біреу отын арқалайды. Ум- хорошо, а два лучше.

Талабы зор-ақ, бірақ тағдыры тозық. Не все золото, что блестит.

Әркімнің өз денесіне өз көйлегі жақын. Заветный перстенок и поношенный хорош.

Қимас жүзігің жұқарса да қымбат. Всякому своя рубашка ближе к телу.

3 -тапсырма. Сөйлемдерді қазақ тіліне аударып, етістіктердің шағын аңықтаңыз.

Ты хорошо понял? Он вчера пришел. Вы работали вечером. Они слушали радио. Мой друг учился в университете. Я не был на лекции. Мы вчера повторяли. Она не поздоровалась. Мы на уроке хорошо работали. Сосед открыл окно.

4-тапсырма. Берілген етістіктерді жедел өткен шаққа қойыңыз.

Болу, тұру, жазу, оқу, бару, келу, ашу, жабу, сөйлесу, сөйлеу, сәлемдесу, танысу, жұмыс істеу, түсіну, үйлену, тұрмысқа шығу.

5-тапсырма. Сөйлемдердің орын тәртібін дұрыс келтіріңіз.

Аудармашы, қайта беретін транслятор, бір тілде түзілген, басқа тілдегі мәтінде, ауызша немесе жазбаша мәтінді.

Аудармашыға, берілуі тиіс,жұмысын, жеткілікті мерзім, орындауы үшін.

Өте қиын өнер, ілеспе аударма жасау, екінің бірінің, қолынан келе бермейтін.

Бастау алыпты, біздің елімізде,заң шығару органында, ілеспе аударма, ең жоғары, мемлекетіміздің.

Сақталуы тиіс, көркем аудармада,емлелік нормалары, қазақ тілінің, сөз қолдану, табиғи күйі.

6-тапсырма. Мәтінді мазмұндаңыз.