Текст 75 - boetii de institutione musica (Lib. V. Cap. 17)

QUOMODO ARCHYTAS TETRACHORDA DIVIDAT EORUMQUE DESCRIPTIO

¹ Archytas vero cuncta ratione constituens non modo sensum aurium in primis consonantiis observare neglexit, verum etiam maxime in tetrachordorum divisione rationem secutus est, ²sed ita, ut neque eam, quam quaerebat, efficaciter expediret, neque sensui proposita ab eo ratio consentiret. ³ Ille enim tria genera esse arbitratur, enarmonium, diatonicum, chromaticum, in quibus eosdem gravissimos statuit atque acutissimos sonos, in omnibus quidem generibus gravissimos sonos faciens TIXVI, acutissimos vero MDXII.⁴ Inter hos in tribus generibus nervum gravissimo proximum collocat eum scilicet, qui sit IDCCCCXLIIII, ut ad eum TTXVI sesquivicesimam septimam obtineat proportionem.

⁵ Post hunc vero infra acutum nemim, tertium vero a gravissimo, eum collocat in enarmonico genere, qui sit IDCCCXC, ad quem IDCCCCXLIII sesquitricesima quinta proportione iungantur.⁶ Idemque IDCCCXC ad acutissimum, id est IDXII in sesquiquarta proportione sit constitutus.

⁷ Item in diatonico genere tertium quidem a gravissimo nervo, secundum vero ab acutissimo, eum ponit, qui sit IDCCI, ad quos IDCCCCXLIIII sesquiseptima proportione coniuncti sint, ipsi autem IDCCI ad acutissimum IDXII sesquioctava.

⁸ In chromatico vero genere tertium a gravissimo et secundum ab acutissimo eum ponit, qui ad IDCCI, qui est secundus in diatonico genere, eam obtineat proportionem, quam obtinent CCLVI ad CCXLIII. ⁹ Hic autem est IDCCXCII qui est secundus ab acutissimo appositus.

120

¹⁰ Habetque proportionem secundus ab acutissimo in diatonico genere, id est IDCCI ad secundum ab acutissimo in chromatico genere, id est IDCCXCII eam, quatn habent CCXLIII ad CCLVI.

¹¹ Eorumque tetrachordum secundum Archytae sententiam divisorum formam monstrat subiecta descriptio:

-------- |	12MDXII	-------- |	MDXII	-------- |	MDXII
-------- |	MDCCCXC	-------- |	MDCCI	-------- |	MDCCXCII
-------- |	MDCCCCXLIIII	-------- |	MDCCCCXLIIII	-------- |	MDCCCCXLIIII
-------- |	IIXVI	-------- |	IIXVI	-------- |	IIXVI
Enarm.		Diaton.		Chrom.

Edidit Godofredus Friedlein, p. 368-369

Текст 76 - s. Isidori hispalensis etymologiarum sive originum libri XX (Lib. III. Cap. 15-19)

CAPUT 15. DE MUSICA ET EIUS NOMINE*

¹ Musica est peritia raodulationis sono cantuque consistens. Et dicta Musica per derivationem a Musis. ² Musae autem appellatae από του μασαι, id est a quaerendo, quod per eas, sicut antiqui voluerunt, vis carminum et vocis modulatio quaereretur. ³Quarum sonus, quia sensibilis res est, et praeterfluit in praeteritum tempus inprimiturque memoriae. ⁴ Inde a Poetis lovis et Memoriae filias Musas esse confictum est.⁵ Nisi enim ab homine memoria teneantur soni, pereunt, quia scribi non possunt.

[CAPUT 16. DE INVENTORIBUS EIUS]

⁶ Moyses dicit repertorem musicae artis fuisse Tubal, qui fuit de stirpe Cain ante diluvium.⁷ Graeci vero Pythagoram dicunt huius artis invenisse primordia ex malleorum sonitu et cordarum extensione percussa. ⁸Alii Linum Thebaeum et Zethum et Amphion in musica arte primos claruisse ferunt.⁹ Post quos paulatim directa est praecipue haec disciplina et aucta multis modis, eratque tam turpe Musicam nescire quam litteras. ¹⁰ Interponebatur autem non modo sacris, sed et omnibus sollemnibus, omnibusque laetis vel tristioribus rebus. ¹¹ Ut enim in veneratione divina hymni, ita in nuptiis Hymenaei, et in funeribus threni, et lamenta ad tibias canebantur.¹² In conviviis vero lyra vel cythara circumferebatur, et accubantibus singulis ordinabatur conviviale genus canticorum.

* Номера глав и их названия — по изд. М. Герберта (GS I).

121

[CAPUT 17. QUID POSSIT MUSICA]

¹³ Itaque sine Musica nulla disciplina potest esse perfecta, nihil enim [est]* sine illa. ¹⁴Nam et ipse mundus quadam harmonia sonorum fertur esse compositus, et caelum ipsud sub harmoniae modulatione revolvi. ¹⁵ Musica movet affectus, provocat in diversum habitum sensus.¹⁶ In proeliis quoque tubae concentus pugnantes accendit, et quanto vehementior fuerit clangor, tanto fit ad certamen animus fortior.¹⁷ Siquidem et remiges cantus hortatur, ad tolerandos quoque labores musica animum mulcet, et sin-gulorum operum fatigationem modulatio vocis solatur, ¹⁸ Excitos quoque animos musica sedat, sicut de David legitur, qui ab spiritu immundo Saulem arte modulationis eripuit. ¹⁹ Ipsas quoque bestias, nec non et serpentes, volucres atque delphinas ad auditum suae modulationis musica provocat. ²⁰ Sed et quidquid loquimur, vel intrinsecus venarum pulsibus commovemur, per musicos rythmos harmoniae[,]** virtutibus probatur esse sociatum.

[CAPUT 18. DE TRIBUS PARTIBUS MUSICAE]

²¹ Musicae partes sunt tres, id est, harmonica, rythmica, metrica. 1 Harmonica est, quae decernit in sonis acutum et gravem.²² Rythmica est, quae requirit incursionera verborum, utrum bene sonus an male cohaereat.²³ Metrica est, quae mensuram diversorum metrorum probabili ratione cognoscit, ut verbi gratia heroicon, iambicon, elegiacon, et cetera.

[CAPUT 19. DE TRIFORMI MUSICAE DIVISIONE]

²⁴ Ad omnem autem sonum, quae materies cantilenarum est, triformem constat esse naturam. ²⁵ Prima est harmonica, quae ex vocum cantibus constat. 2Secunda oiganica, quae ex flatu consistit. ²⁶Tertia rythmica, quae pulsu digitorum numeros recipit.²⁷ Nam aut voce editur sonus, sicut per fauces; aut flatu, sicut per tubam, vel tibiam, aut pulsu, sicut per citharam, ²⁸aut per quodlibet aliud, quod percutiendo canorum est.

Edidit W. M. Lindsay, s. p.