12.3.Орта мерзімді циклдың фазасы

Орта мерзімді циклдарды өнеркәсіптік циклдар деп те атайды. Өнеркәсіптік циклдың материалдық негізіне негізгі капиаталдың жаңаруы жатады. Басты себеп – тауарларды артық өндіру. Бұл циклдардың ұзақтылығы негізгі капиталдың тозуна байланысты.

Өнеркәсіптік циклдың фазалары:

1. Дағдарыс: тауарларды артық өндіру, өндіріс көлеміннің тез қысқарыу, өндіргіш күштердің жекелей бұзылуы, кәсіпорындардің жаппай банкротқа ұшырауы, негізгі капиталдың құнсыздануы, жұмыссыздықтың өсуі, еңбек ақының кемуі, несиенің қысқаруы, салымдарды жаппай қайтып алу, банктердің күйреуі, пайыз ставкасының ең жоғары деңгейі.

2. Депрессия, немесе тоқырау: өндіріс төмендеуінің қысқаруы, яғни тоқырау жағдайы, тауар қорының өспеуі, бағаның құлдырауының тоқтауы, жаппай жұмыссыздық, төмен еңбек ақысы, пайыз ставкасының төмен деңгейі.

3. Жандану: ақырындап дағдарыс алдындағы өндіріс деңгейіне жету, негізгі капиталды жаппай жаңарту, бағаның аздап көтерілуі, жұмыссыздық көлеміннің қысқаруы.

4. Өрлеу: өндірістің дағдарыс алдындағы деңгейінен көтерілуі, бағаның біршама өсуі, жұмыссыздық көлемінің қысқаруы, еңбек ақының көтерілуі, несие көлемінің ұлғайюы.

12.4. Аграрлы дағдарыс. Құрылымдық дағдарыс

Ауыл шаруашылығының дамуы ауыл шаруашылығы өндірісінің табиғи немесе техникалық ерекшеліктерімен ғана емес, оның аз монополиялануымен, өндірістің шоғырлануының өте төмен деңгейімен қорытындыланатын қоғамдық жағдаймен де шартталған. ің төменгі деңгейі арқылы негізделетін оның қоғамдық жағдайларына да байланысты.

Аграрлық дағдарыстың негізгі ерекшеліктері;

1. аграрлық дағдарыс - рентаға және ауыл шаруашылығының өнеркәсіптерден дәстүрлі түрде артта қалуына байланысты ерекше қарама қайшылықтардың себебі (осындай артта қалушылық экономикалық дамудың жоғарғы деңгейіне жеткен барлық елдреге тән емес);

2. аграрлық дағдарыс мерзімінің ұзақтығы соншалықты, ол жалпы қайта өндіру дағдарысының уақытымен сәйкес келмейді. Соның нәтижесінде жалпы экономикалық циклдің басқада фазаларында жалғаса береді;

3. аграрлық дағдарыстардың өзінің кезеңдігі болмайды, яғни аграрлық дағдарысты басқадан бөліп тұратын мерзімдер анықталмаған. Олар ауыл шаруашылығында өзінің кезеңдігің құрмайды, аграрлық дағдарыстың ерекше фазалары қайталанбайды.

Бұл мынындай себептердің нәтижесінен шығады:

1. табиғаттық-климаттық жағдай, мысалы, ұзақ жылғы құрғақшылық;

2. ұзақ мерзімге пайдаланудан мыңдаған гектарлары шығаратын соғыстар, өрттер;

3. ауыл шаруашылық және өнеркәсіптік өнімге деген бағаның қайшылығы;

4. ауыл шаруашылығындағы өнеркәсіпке қарағанда төмен еңбек өнімділігі;

5. мемлекеттің ауыл шаруашылығын, әсірісе бұрынғы социалистік елдерде, әлсіз қолдауы.

Құрылымдық дағдарыстар бөлек сфералар мен салалардың дамуы арасындағы диспропорциясынан пайда болып, ұзаққа созылады. Әдетте олардң басталуы циклдық дағдарыстардың бастапқы уақытымен сәйкес келе бермейді. Құрылымдық дағдарысқа мұнай, азық-түлік, энергетикалық, шикізат, валюталық, экологиялық дағдарыстар жатады.