3.11. Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың якорін шунттау тәсілі арқылы бұрыштық жылдамдығын реттеу

(3.43)

(3.44)

(3.45)

Сәйкестендіруші түрлендіруді өткізгеннен кейін табамыз:

(3.46)

деп алайық.

(3.46) теңдеудің сол және оң жағын С=kФ-ке бөлеміз және А мәнін қойғаннан кейін электрмеханикалық сипаттаманың теңдеуін табамыз:

(3.47)

3.33-сурет. Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышының якорь орамасын шунттау сұлбасы.

Қозғалтқыштың механикалық сипаттамасының теңдеуі:

(3.48)

Егер де болса, онда ортақ нүктесі А бар топтас сипаттамалары 3.34-суретте көрсетілген.

3.34-сурет. Шунттық резистор R_ш тұрақты, ал тізбектегі резисторды R_к өзгертіп тұрған кездегі топтас механикалық сипаттамалары.

Сипаттамалардың қиылысқан нүктесі А тізбекті резистор арқылы ток өтпейтін жағдайға сәйкес. Бұл якорьдің бұрыштық жылдамдығы идеал бос жүрістің бұрыштық жылдамдығынан үлкен болған кезде, яғни _а > ₀ , мүмкін болады.

Ал бұл жағдай якорьдің ЭҚК-і желінің кернеуін және якорь тізбегінің ішкі кернеу құлауын толық теңгергенде болады, яғни:

(3.49)

Бұл жағдайда қозғалтқыш динамикалық тежелу режимінде сыртқы резистор R_ш-қа жұмыс істейді. Якорьдің кернеуі нөлге тең болғандыктан, I_я якорь тоғы

(3.50)

(3.49) тендеуді (3.50) тендеуге қойып және Е мен U-ды оларға пропорционал _o және _А мәндеріне ауыстырылып А нүктедегі бұрыштық жылдамдықты табамыз:

(3.51)

Егер де R_к = 0 болса, онда якорь кернеуі R_ш тәуелді емес және якорь тоғы өзгерген кезде тұрақты болып қалады, сол себептен R_к = 0 кезі табиғи сипаттамаға сәйкес.

Егер де R_к =  болса, онда қозғалтқыш желіден қоректенбейді де сыртқы резистор R_ш -қа динамикалық тежеу режимінде жұмыс істейді, ал сипаттама координата басынан өтеді. R_к-ның басқа мәні кезінде сипаттамалар осы екі сипаттаманың арасында жатады.

Егер де R_к = cоnst, ал R_ш = var болса, онда топтас сипаттамалар 3.35-суретте көрсетілген.

3.35-сурет. Тізбекті резистор R_к тұрақты, ал шунттық резистор R_ш өзгеріп тұрған кездегі топтас механикалық сипттамалар.

Бұл топтас сипаттамалар шунттық резистордың кедергісі якорь тоғына әсер етпейтін ортақ нүктесі В бар. Бұл жағдайды тек белгілі теріс бұрыштық жылдамдығы кезінде орындауға болады, яғни:

(3.52)

Бұл жағдай кезінде R_ш кедергісі қандай да болсын ток өткізбейді, себебі якорьдің щеткаларының арасындағы потенциалдар айырмасы нөлге тең.

Қозғалтқыш тұтынатын тоғы:

(3.53)

В нүктедегі бұрыштық жылдамдықты (3.52) теңдеуге І_я токтың мәнін қойып және Е-мен U-дың мәндерін _в және ₀ мәндерімен алмастырып табуға болады, яғни:

(3.54)

R_к тұрақты, ал R_ш өзгеріп тұрған кезде шеткі жағдайларда 3.35-суретте қалың сызықпен көрсетілген екі сипаттаманы табамыз.

Егер де R_ш = 0 болса, онда қозғалтқыш динамикалық тежеу режимінде жұмыс істейді, ал сипаттама табиғи сипаттамаға параллель болады.

Егер де R_ш =  болса, онда шунттық резистор ажыратылғандай болады, ал қозғалтқыш резистор R_қ бар реостаттық сипаттамада жұмыс істейді. R_ш -ның аралық мәндері кезінде қалған сипаттамалар көрсетілген екі сипаттаманың арасында жатады.